Γράφω το παρόν άρθρο στα 35 μου, ασχολούμενος με τα κοινά και αφουγκραζόμενος καθημερινά, μέσα από τα social media και τη δουλειά που κάνουμε στην ΑΜΚΕ ”Με Άλλα Μάτια”, αλλά κυρίως από τις επισκέψεις μας καθημερινά στα σχολεία τόσα χρόνια, τα ”Θέλω” και τα ”Γιατί;” των νέων.
Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα Νεολαίας (12η Αυγούστου) , η οποία θεσπίστηκε από τον ΟΗΕ το 1990 με στόχο την ανάδειξη των ζητημάτων που αφορούν τους νέους σε όλο τον κόσμο, θα μπορούσαμε να αναρωτηθούμε για τον ρόλο των νέων στην Ελλάδα του σήμερα, για τις προκλήσεις και τις αλλαγές που αντιμετωπίζουν, καθώς και για τον ουσιαστικό έλεγχο της ζωής τους.
Η έννοια της νεολαίας έχει χρησιμοποιηθεί επαναλαμβανόμενα τόσο στην λογοτεχνία όσο και στις ανθρωπιστικές επιστήμες για να περιγράψει το κοινωνικό σώμα το οποίο συνδέεται άρρηκτα με την κοινωνική αλλαγή, την επανάσταση, τον ρομαντισμό και την πρόοδο. Οι νέοι αποτελούν συνήθως το πιο ενεργό μέρος της κοινωνίας, σε επίπεδο εργατικού δυναμικού, πολιτικής δράσης, καθώς και σε επίπεδο νέων ιδεών, αθλητισμού και πολιτισμού.
Η είσοδος στον 21ο αιώνα , ωστόσο, φαίνεται να διαφοροποιεί τον ρόλο των νέων στην κοινωνία και να θέτει σημαντικές προκλήσεις. Μια αλλαγή που χαρακτηρίζει τη σημερινή νέα γενιά σε σχέση με προηγούμενες αποτελεί η πολύ μεγάλη αύξηση των εξωτερικών απαιτήσεων και υποχρεώσεων, η οποία μάλιστα εντοπίζεται από την προεφηβική φάση των νέων. Σήμερα οι νέοι προετοιμάζονται για την εισαγωγή τους στην αγορά εργασίας, σχεδόν από το δημοτικό, καθώς οι οικογένειες βρίσκονται σε έναν συνεχή αγώνα αύξησης των προσόντος του παιδιού από πολύ νωρίς.
Η καθημερινότητα των παιδιών και των εφήβων στο σήμερα καθόλου δεν μοιάζει με την καθημερινότητα παιδιών γεννημένων πριν το 90′. Καθημερινά μαθήματα και δραστηριότητες, εντατική προετοιμασία από το γυμνάσιο για τις πανελλήνιες , και μια συνεχής προσπάθεια καλλιέργειας δεξιοτήτων, προκειμένου το άτομο να μπορέσει ως ενήλικας να προσαρμοστεί σε μια αγορά που έχει αυξήσει τις απαιτήσεις της στο όνομα της ευελιξίας. Το στρες των εφήβων φαίνεται να φτάνει σε πολύ υψηλά ποσοστά για τα ελληνικά δεδομένα, γεγονός που εκφράζεται και στην αυξανόμενη ζήτηση υπηρεσιών ψυχικής υγείας για εφήβους και παιδιά.
Μια ακόμη σημαντική δυσκολία που αφορά στους νέους ενήλικες είναι τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν στην οικονομική αυτονόμηση. Οι λόγοι για τους οποίους οι νέοι στην Ελλάδα αποτυγχάνουν να πραγματοποιήσουν έναν φυσιολογικό αποχωρισμό από το πατρικό/μητρικό τους σπίτι είναι δύο: Πρώτον, η δύσκολη 15ετία των οικονομικών κρίσεων σε συνδυασμό με την πρόσφατη αύξηση των ενοικίων και του πληθωρισμού καθιστά ανέφικτη μια αυτόνομη ζωή για μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Δεύτερον, η σύγχρονη αγορά εργασίας είναι πολύ πιο απαιτητική από ό,τι νομίζουμε, με αποτέλεσμα οι νέοι να εμπλέκονται σε μια ατελείωτη συσσώρευση προσόντων, με σπουδές και μετεκπαιδεύσεις, η οποία καθυστερεί την εισαγωγή τους στην αγορά εργασίας.
Οι ρυθμοί ζωής όλο και επιταχύνονται, με αποτέλεσμα οι νέοι άνθρωποι να μην έχουν πρόσβαση σε ανθρώπινες και ποιοτικές καταστάσεις ζωής. Τέτοιες καταστάσεις είναι η παιδική ηλικία, η οποία στο σήμερα συνεχώς αναιρείται. Βρισκόμαστε σε μια εποχή που το παιδί αντιμετωπίζεται ως ένας μικρός ενήλικας που πρέπει να αποκτήσει εφόδια, με αποτέλεσμα τα παιδιά να επωμίζονται πιέσεις αναντίστοιχες για την ηλικία τους και την ψυχοσωματική τους αντοχή. Το φυσιολογικό βίωμα της εφηβείας, με την προοδευτική αυτονόμηση και διαφοροποίηση επίσης πλήττεται.
Ο σύγχρονος έφηβος δεν έχει τον χρόνο να διαφοροποιηθεί, να κοινωνικοποιηθεί, να πειραματιστεί με ανθρώπινες σχέσεις με αποτέλεσμα η διαμόρφωση της ταυτότητάς του να μένει μια ανολοκλήρωτη προσπάθεια. Η απουσία επιλογών στην αγορά εργασίας, επίσης θέτει εμπόδια στον έφηβο, ο οποίος σε μια ιδιαίτερα στρεσογόνο περίοδο, όπως αυτή των πανελλαδικών εξετάσεων, δεν έχει το δικαίωμα να διαλέξει επαγγελματική σταδιοδρομία με βάση τα ταλέντα του και τις προτιμήσεις του.
Κάπως έτσι κυλάει η ζωή και για τον μέσο φοιτητή, ο οποίος χρειάζεται να ζήσει με εντατικοποιημένα προγράμματα με την ελπίδα ότι τελειώνοντας το πρώτο του πτυχίο θα έχει κάποιες περισσότερες πιθανότητες να εργαστεί. Στη συνέχεια, ο απογαλακτισμός από την οικογένεια προέλευσης και η αυτόνομη ζωή, δυο διαδικασίες που είναι πολύ σημαντικές για την ψυχολογική ανάπτυξη του ατόμου δεν επιτυγχάνονται, με αποτέλεσμα ο σύγχρονος νέος ενήλικας να υποφέρει από εγκλωβισμό και συγκρούσεις ανάμεσα στην φυσιολογική του επιθυμία να αναπτυχθεί και στα εξωτερικά εμπόδια.
Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα των νέων, λοιπόν, πρέπει να αναρωτηθούμε τί χώρος υπάρχει για τους νέους σήμερα να εκφράζονται και να διεκδικούν δικαιώματα για τις ζωές τους. Οι σημερινές νέες γενιές παρεμποδίζονται να ζήσουν φυσιολογικές μεταβάσεις καθώς και να διαμορφώσουν ατομική και κοινωνική ταυτότητα. Η έννοια της ευχαρίστησης και της απόλαυσης από πολλές πλευρές μοιάζει απροσπέλαστη για τις νέες γενιές. Χρειάζεται λοιπόν ένα πλαίσιο που θα δώσει στους νέους φωνή να περιγράφουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, να διεκδικούν αυτό που χρειάζονται και να κινούνται προς την κοινωνία. Η κοινωνική και πολιτική εσωστρέφεια των νέων σήμερα είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένων συνθηκών. Ωστόσο , η εσωστρέφεια αυτή καθυστερεί την πρόοδο της κοινωνίας και αφαιρεί από το πιο ενεργό σώμα της κοινωνίας την δυνατότητα της δράσης και της αλλαγής.