Για «βαθιά ριζωμένες γραφειοκρατικές διαδικασίες» έκανε λόγο ο Αντώνης Μαρκόπουλος, διευθύνων Σύμβουλος της Prosperty, σε συζήτηση στο 24ο συνέδριο Prodexpo.Παράλληλα, ο Αντώνης Μαρκόπουλος, αναφέρθηκε στην εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στο real estate που αφορούν ακόμα και τα έγγραφα του ακινήτου:
«Έξυπνα ρομπότ μπορούν να διαβάσουν και να εξάγουν δεδομένα για να μπουν σε κάποια συστήματα. Αυτό είναι σημαντικό για την ψηφιοποίηση των δεδομένων. Συζητήθηκε αρκετά το κομμάτι της συλλογής και της εξαγωγής δεδομένων. Πολλοί συζητούν για τις τιμές των ακινήτων.
Όταν υπάρχουν τα δεδομένα η αγορά εξορθολογίζεται από μόνη της. Πρέπει να πιέσουμε την κυβέρνηση στην κατεύθυνση να ανοίξει τα δεδομένα.
Στην ΑΑΔΕ, αλλά και αλλού, υπάρχουν δημόσιοι φορείς με δεδομένα που πρέπει να τα ανοίξουν».Ο διευθύνων σύμβουλος της Prosperty αναφέρθηκε και σε μια «ιδιαίτερη» όπως τη χαρακτήρισε αγορά που «υπάρχει στην Ελλάδα».
«Την αγορά πλειστηριασμών. Αγορά 90 δισ. ευρώ. Βλέπετε πόσο έχουν τρέξει οι πλειστηριασμοί τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Μόνο όμως το 13% κατέληξε σε επιτυχή πλειστηριασμό. Η διαφορά μεταξύ της αρχικής και της τελικής τιμής δεν είναι πολύ μεγάλη. Υπάρχουν ευκαιρίες αρκεί να γίνει καλύτερη και η διαδικασία».
Οσον αφορά στην εταιρεία της οποίας ηγείται, είπε: «Ξεκινήσαμε πριν τέσσερα χρόνια, θεωρούμαστε μια start up από τρεις ανθρώπους, σήμερα είμαστε 100, με λειτουργία σε 4 χώρες.
Η «καρδιά» μας είναι η τεχνολογία και τα data. Έχουμε δημιουργήσει ένα σύστημα που παρέχουμε σε μεγάλους παίκτες. Έχουμε τεχνογνωσία και ανθρώπους να τρέξουν υπηρεσίες πάνω στην ωρίμανση ακινήτων.
Παρακολουθούμε την αγορά σε πραγματικό χρόνο, ακόμα και την ρευστότητά της. Έχουμε πολύ καλό επίπεδο υπηρεσιών και έχουμε στην Ελλάδα τρεις πλατφόρμες. Η πλατφόρμα αγοραπωλησίας και ενοικίασης, μια καινούργια προσπάθεια για το ακίνητο του πλειστηριασμού και τελευταίο εγχείρημα είναι το e-stegastiko. Είναι μια διαδικασία που θα επεκταθεί τους επόμενους μήνες».
Επαναχρησιμοποίηση κτηρίων
Εξάλλου, η σύνδεση με την «πράσινη» οικονομία και η επαναχρησιμοποίηση κτηρίων, είναι η απάντηση, σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Intracom Properties, Σωτήρη Μπακαγιάννη, στις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει η αγορά ακινήτων στην Ελλάδα το 2024.
«Να ξαναδούμε τα κτήρια, υπάρχει μεγάλο απόθεμα, να τα κάνουμε πράσινα, και θα μας δώσει και την απάντηση στο θέμα του κόστους παρασκευής», ανέφερε ο ίδιος στην τοποθέτησή του.
Ο Σωτήρης Μπακαγιάννης, αναφέρθηκε στην Intracom Properties και τόνισε πως «σαν εγχώριος όμιλος βλέπουμε δυναμική στο real estate και θεωρούμε ότι έχουμε know how και δυνατότητα να λύνουμε προβλήματα. Με το κόστος κατασκευής και δανεισμού εκεί που βρίσκεται ο ρόλος μιας εταιρείας σαν και εμάς είναι να δημιουργήσει υπεραξίες.
Δεν θα πάμε να αγοράσουμε έτοιμα ακίνητα στις τιμές που υπάρχουν, αλλά νομίζουμε ότι θα βρίσκουμε projects με τα οποία θα δημιουργούμε υπεραξία».
Προσφορά ακινήτων
Ο Ερρίκος Αρώνες, διευθύνων σύμβουλος της Hellenic Properties, δήλωσε την έκπληξη που ένιωσε διαβάζοντας τα στοιχεία για την προσφορά ακινήτων στην Ελλάδα μέχρι το 2022.
«Θα πίστευα ότι η προσφορά είναι πολύ πάνω από το 2009, όμως είναι αρκετά κάτω από τη μέση. Η προσφορά ακινήτων παραμένει χαμηλή. Έχει δημιουργηθεί αγορά δύο ταχυτήτων».
Σε ό,τι αφορά τις τιμές των ακινήτων, ανέφερε πως «βρισκόμαστε στο 15% με 18% κάτω από την τιμή του 2015», εκτιμώντας πως «δεν έχουν ανέβει ακόμα πιο πολύ απ′ ό,τι πρέπει».
Σημείωσε πως το κατασκευαστικό κόστος «έχει αυξηθεί πάνω από 25% τα τελευταία 2 χρόνια» όπως και «το κόστος δανεισμού σε 1,5 μόλις χρόνο». Αυτό, όπως σημείωσε ο ίδιος «σημαίνει ότι τα νεόδμητα ακίνητα θα ακριβύνουν περισσότερο και εμείς ανησυχούμε αν θα έχουμε πωλήσεις και δεν ξεκινάμε τα έργα».
Ο Θανάσης Καραγιάννης, επικεφαλής Επενδύσεων και Χαρτοφυλακίου της Prodea, ανέφερε πως «στην Ευρώπη παρατηρούμε δυσκολίες σε πολλές αγορές. Δεν είναι τα πράγματα πιο εύκολα εκτός Ελλάδας, αντιθέτως είναι πιο δύσκολα.
Βλέπουμε συνεχώς ακυρωμένες μεγάλες συναλλαγές σε Γερμανία και Αγγλία». Τόνισε πάντως πως στην Ελλάδα «δεν έχει δημιουργηθεί ακόμα υπερπροσφορά. Γι′ αυτό δεν βλέπουμε μεγάλη αλλαγή στα ενοίκια.
Δεν υπάρχει μια κανονικότητα, μια καθημερινότητα που θα ξέρεις τι πρόκειται να αντιμετωπίσεις. Γι′ αυτό κοιτάμε με προσοχή τα επόμενα βήματα». Ερωτώμενος σχετικά με ευκαιρίες στο real estate, σημείωσε πως «εταιρείες που είναι θεσμικές είναι καλό να ασχολούνται με τον τουρισμό. Υπάρχει οικογενειοκρατία στη βιομηχανία.
Δεν πάει άσχημα, αλλά θέλουμε να δώσουμε πρόσβαση στους επενδυτές. Από 11% που έχουμε στη φιλοξενία αυτό να διπλασιαστεί. Σκεφτόμαστε και άλλους κλάδους».
Υψηλές τιμές – υψηλές διεκδικήσεις ακινήτων
Ο Ιωάννης Ορφανός, διευθύνων εταίρος της Arbitrage, σημείωσε πως η γενικευμένη αίσθηση υψηλών τιμών στα ακίνητα οφείλεται στο γεγονός ότι «έχουμε υψηλές διεκδικήσεις γιατί βλέπουν ακίνητα γειτονικά τους να κάνουν trade πολύ ψηλά.
Μας βάζουν σε μια εντύπωση ότι έχουν ανέβει πάρα πολύ οι τιμές. Ακόμα είμαστε όμως σε λογικά πλαίσια, που κάποιος θα τα θεωρούσε ρεαλιστικά».
Ο ίδιος σημείωσε ότι στο κομμάτι του κόστους δανεισμού «η απάντηση δεν είναι εύκολη. Μέσα στο 2024 θα ομαλοποιηθεί η κατάσταση, έχουμε φτάσει στο υψηλότερο σημείο στα επιτόκια. Από ένα σημείο και μετά θα υπάρξει κάποια σιγουριά».
Ο Ιωάννης Γκάνος, διευθύνων σύμβουλος της Alpha Αστικά Ακίνητα, αναφέρθηκε επίσης στα επιτόκια. «Δεν ξέρουμε πότε θα πέσουν. Απ′ ό,τι φαίνεται το 2024 θα είμαστε στα ίδια επίπεδα και θα αρχίσει κάποια αποκλιμάκωση.
Από το 2009 και μέχρι το 2018 το σύστημα έδιωχνε δάνεια από πάνω του, το real estate ήταν κακή κουβέντα. Σήμερα είμαστε σε άλλη πραγματικότητα. Υπάρχουν εργαλεία που απαλύνουν την άνοδο των επιτοκίων.
Ένα σταθερό δάνειο κυμαίνεται από 3,6-4%, είναι από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη. Εργαλεία για πιο ελαφρύ επιτοκιακό κόστος, υπάρχουν. Όσο υπάρχει ένα υγιές spread μεταξύ απόδοσης και κόστους δανεισμού η αγορά θα προχωράει».
Ο διευθύνων σύμβουλος της Zoia, Σταύρος Τόλιας, αναφερόμενος στην εταιρεία του και την τακτική της, σημείωσε: «Η Zoia ήταν από τους πρωτοπόρους, έκανε επιθετικές κινήσεις και συνέχισε και τα πρόσφατα χρόνια. Από την αρχή ακολούθησε γενναία επενδυτική στρατηγική, δεν φοβήθηκε να ασχοληθεί μόνο με υφιστάμενα κτίρια. Είναι σε ένα μεσαίο κομμάτι της αγοράς.
Μέσα από μη θεσμικά προϊόντα κατάφερε να φτιάξει ένα θεσμικό μεγάλο προϊόν. Αυτή η στρατηγική είναι η βάση για τη συνέχιση αυτού που κάνουμε. Αν κάποιος το 2017 αγόρασε και πόνταρε στο να πάρει 30% - 40%, τα πράγματα σήμερα είναι διαφορετικά.
Προσπαθείς να αγοράσεις πολύ σωστά, αλλά το κέρδος μπορεί να είναι μικρότερο, το κομμάτι της λειτουργίας ενός ακινήτου, πώς καταφέρνεις ένα προϊόν να έχει καλύτερη απόδοση είναι το κλειδί της επιτυχίας. Συνεχίζουμε πιο επιλεκτικά, πρέπει να είσαι πολύ προσεκτικός στις εκτιμήσεις».
Εντός του 2024 θα παραδοθούν Μινιόν, Πύργος Πειραιά, hub 26 και τα γραφεία της PwC
Ο Δημήτρης Ανδριόπουλος, διευθύνων σύμβουλος της Dimand τόνισε ότι υπάρχει ένα πολύ καλό μομέντουμ τόσο στην αγορά ακινήτων όσο και στην οικονομία, αλλά πρέπει να είμαστε προσεκτικοί για να αποφύγουμε απρόοπτα. «Η κρίση έφερε τους κροίσους.
Το φαινόμενο θέλει διαχείριση, θέλει εθνική στρατηγική για να διατηρηθεί» είπε χαρακτηριστικά ο Διευθύνων Σύμβουλος της Dimand. Σημείωσε ότι στην αθηναϊκή ριβιέρα, όπου δεν υπήρχε τίποτα, θα συναντά κανείς σε λίγα χρόνια μια πληθώρα από εξάστερα ξενοδοχεία.
«Η Αθήνα και η Ελλάδα γίνονται προορισμός για ανθρώπους που ξοδεύουν και είναι παντός καιρού, δεν επηρεάζονται δηλαδή από τις εξελίξεις» συμπλήρωσε.
Αναφερόμενος στα project της Dimand ο Δημήτρης Ανδριόπουλος είπε ότι εντός του 2024 θα παραδοθούν το Μινιόν, ο Πύργος του Πειραιά, το hub 26 στη Θεσσαλονίκη και τα γραφεία της PwC στην Λεωφόρο Κηφισίας, ενώ υπάρχουν πολλά ακόμα ακίνητα προς αξιοποίηση. «Νιώθουμε ότι έχουμε δουλειά για τα επόμενα 20 -30 χρόνια στην Ελλάδα» είπε με νόημα.
Σημείωσε πάντως ότι όλες οι εταιρείες του κλάδου του real estate πρέπει να είναι ιδιαίτερες προσεκτικές στις κινήσεις τους, καθώς οι συνθήκες είναι μεταβλητές κι ο δρόμος κρύβει παγίδες και απότομες στροφές.
Ο Δημήτρης Ανδριόπουλος εξήγησε ότι το τελευταίο 12μηνο παρατηρείται εξεζητημένη ζήτηση, οι τιμές ανεβαίνουν, τα επιτόκια έχουν σκαρφαλώσει, το κατασκευαστικό κόστος αυξάνει κι άλλο, τα έσοδα από ενοίκια και πωλήσεις ανέβηκαν αλλά έχουν όρια.
«Πρέπει να προσέχουμε πόσο αγοράζουμε, πόσο μπορούμε να νοικιάσουμε, πόσο θα καθυστερήσει η παράδοση ενός έργου, πόσο θα κοστίσει ο δανεισμός» επισήμανε ο διευθύνων σύμβουλος της Dimand.Χαρακτήρισε, δε, ως μεγάλο κίνδυνο το άγνωστο, τα πολλαπλά άγνωστα μέλλοντα, κάνοντας λόγο για τα απρόοπτα και τις εκπλήξεις που κρύβονται στο μέλλον.
Έφερε για παράδειγμα τον πόλεμο στη Λωρίδα της Γάζας, που όπως είπε, άλλαξε πολλά μέσα σε ένα πρωί, καθώς εξαφανίστηκαν οι Ισραηλινοί τουρίστες από τα Ζαγοροχώρια, ενώ «πάγωσε» το ενδιαφέρον για αγορά ακινήτων από το Ισραήλ.
Οι τράπεζες διψάνε να δανείσουν Ο Γιώργος Τανισκίδης χαρακτήρισε μύθο την άρνηση των τραπεζών να χορηγήσουν νέα δάνεια.
«Οι τράπεζες διψάνε να δανείσουν.
Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα αγκαλιάζει καταθέσεις 189δισ. ευρώ κι έχει δανεισμένα 112 δισ. ευρώ, κάτι που σημαίνει ότι υπάρχει κενό 77δισ. ευρώ. Θέλουμε να δανείσουμε, οποιοδήποτε καλό πρότζεκτ αποκλείεται να μην τύχει εγκρίσεως» τόνισε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος της Optima Bank.
Εξήγησε ότι ευέλικτος δεν σημαίνει απρόσεκτος, στόχος είναι να βρεθούν οι λύσεις αν υπάρχουν, όχι όμως να δοθούν ασύδοτα χρήματα, ενώ υποστήριξε ότι οι ελληνικές τράπεζες δεν ευθύνονται που μέσα σε 17 μήνες αυξήθηκαν ραγδαία τα επιτόκια από την ΕΚΤ, πηγαίνοντας από το 0% στο 4%.
Ο Γιώργος Τανισκίδης επιβεβαίωσε την άποψη ότι οι τράπεζες αγαπάνε τα ντουβάρια, καθώς είναι πολύ πιο συμφέρον να χορηγούν δάνεια με προσημείωση σε ακίνητα.Υπογράμμισε ότι μέσα από το Ταμείο Ανάκαμψης και τα χρήματα που θα μοχλευτούν θα πέσουν στην οικονομία συνολικά 60 δισ. ευρώ, δίνοντας τεράστια ώθηση.
«Είμαι αισιόδοξος για το μέλλον αρκεί να μην ξεφύγουμε από τη δημοσιονομική πειθαρχία. Αν αρχίσουμε να μοιράζουμε λεφτά αφειδώς και χωρίς λόγο, θα το βρούμε μπροστά μας, δεν πρέπει για μία ακόμα φορά να χάσουμε την ευκαιρία ως χώρα».
Ο πρόεδρος της Optima Bank αναφέρθηκε και στη σημασία αντιμετώπισης του δημογραφικού προβλήματος, λέγοντας ότι πρέπει να θέσουμε άμεσα ως εθνικό στόχο την ανάσχεση της υπογεννητικότητας. Σχετικά με την πρόσφατη εισαγωγή της τράπεζας στο Χρηματιστήριο Αθηνών, ο Γιώργος Τανισκίδης σημείωσε πως η απόφαση ήταν μονόδρομος, γιατί είναι μονόδρομος η συνεχής ανέλιξη της τράπεζας, προσθέτοντας ότι έπεται η εισαγωγή κι άλλων ελληνικών εταιρειών στο Χρηματιστήριο το επόμενο διάστημα.