Καλλιεργήστε τα, μαζέψτε τα και καθαρίστε τα χωρίς να γεμίσετε από τα ενοχλητικά αγκαθάκια τους!
Τα φραγκόσυκα είναι από τα πιο αγαπημένα μου φρούτα. Είναι ιδιαίτερα. Λίγο δύσκολο να το συλλέξεις εάν δεν ξέρεις πως να αποφύγεις τους φρουρούς του, τα μικροσκοπικά αγκαθάκια. Και σας λέω με σιγουριά ότι είναι μοναδική εμπειρία η γευστική δοκιμή την πρώτη φορά.
Μου αρέσει πολύ να παρακολουθώ τις αντιδράσεις σε όποιον προσφέρω παγωμένο φραγκόσυκο και δεν έχει ξαναφάει. Γίνεται κάτι σαν τελετή μύησης!!!! Καταρχήν του δείχνω πως να το καθαρίσει. Η πρώτη μπουκιά πάντα συνοδεύεται με την απορία και καμιά φορά από αμηχανία καθώς δεν ξέρει τι να κάνει με τα κουκούτσια. Με δισταγμό τα καταπίνει αλλά στη συνέχεια τον κερδίζει η γεύση του φρούτου και θέλει να μάθει τα οφέλη που προσφέρει στην υγεία μας, συνταγές, τρόπους συντήρησης … Μέχρι να φάμε και το τελευταίο γίνεται ολόκληρη κουβέντα!
Συγκέντρωσα λοιπόν ότι γνωρίζω για τα φραγκόσυκα σε αυτό το κείμενο και για να βοηθήσω ακόμη περισσότερο έφτιαξα και ένα μικρό βίντεο.
Και η μύηση στα φραγκόσυκα ξεκινά!
Ιδιότητες
Πρώτα από όλα θα ήθελα να επισημάνω ότι τα φραγκόσυκα όταν είναι μη καλλιεργήσιμα δεν έχουν καθόλου φυτοφάρμακα και λίπασμα. Στην Ελλάδα η κύρια προέλευση φραγκόσυκων που καταναλώνουμε είναι από φραγκοσυκιές που είναι αυτόφυτες ή λειτουργούν απλώς ως φυτοφράκτες.
Τα φραγκόσυκα έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε ουσίες με αντιοξειδωτική δράση,βιταμίνη C, υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, ίνες και είναι πλούσια σε πηκτίνη. Θεωρείται ότι έχει επουλωτικές και αντιγηραντικές ιδιότητες. Από τους σπόρους των φραγκόσυκων, παράγεται έλαιο που είναι πλούσιο σε βιταμίνες, ανόργανα άλατα, πολυακόρεστα λιπαρά οξέα αλλά και αντιοξειδωτικούς παράγοντες που ενεργούν εναντίον της γήρανσης του δέρματος.
Αναφέρεται ότι μειώνει την περιεκτικότητα της γλυκόζης, της χοληστερόλης και των τριγλυκερίδιων στο αίμα και διερευνάται η επίδρασής τους στο σακχαρώδη διαβήτη. Στην Κίνα και στο Μεξικό τα φραγκόσυκα θεωρούνται παραδοσιακό γιατρικό για το διαβήτη.
Είναι πολύ καλή πηγή ασβεστίου, μαγνησίου, καλίου και χαλκού. Επίσης, είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, και φτωχά σε θερμίδες.
Στην πρακτική ιατρική του Μεξικού χρησιμοποιούνται ως ισχυρό αντιδιαρροϊκό.
Έχει διαπιστωθεί ότι μειώνουν τον χρόνο αποκατάστασης των μυών, καθώς και τον πόνο στους μυς μετά από εντατική προπόνηση αθλητών.
Αναφέρεται ότι μειώνουν την ένταση των συμπτωμάτων της μέθης!
Περιγραφή
Τα φραγκόσυκα, γνωστά ως παπουτσόσυκα στην Κύπρο, είναι καρπός ενός είδους κάκτου, που πιθανολογείται ότι προέρχεται από το Μεξικό.
Η φραγκοσυκιά, (Οπουντία η ινδική συκή – Opuntia ficus-indica), είναι πολυετές, δεντρόμορφο, κακτοειδές φυτό, παχύφυτο, πολύκλαδο, το οποίο μπορεί να φτάσει σε ύψος μέχρι τα 5 μ. Το ριζικό του σύστημα είναι ρηχό (30 cm βάθος) αλλά αναπτύσσεται σε μεγάλο μήκος.
Αποτελείται από σαρκώδη επίπεδα τμήματα που έχουν μορφή ελλειπτικού δίσκου, τα φυλλοκλάδια όπως λέγονται. Οι νεαροί βλαστοί – “φύλλα” αναπτύσσονται περιμετρικά πάνω στα πιο παλιά και αυξάνουν το ύψος του φυτού χρόνο με το χρόνο όπως χτίζουμε τα τουβλάκια της LEGO!!!! Τα πραγματικά φύλλα της φραγκοσυκιάς βρίσκονται στην επιφάνεια των βλαστών και είναι σκληρά αγκάθια μήκους 1-2 cm. Τα αγκάθια προστατεύουν το φυτό από τα φυτοφάγα ζώα.
Παλαιότερα οι αγρότες χρησιμοποιούσαν τις φραγκοσυκιές ως φυσικό φράχτη στα χωράφια τους για να αποτρέπουν επίδοξους κλέφτες.
Οι φράχτες πίσω από τους φράχτες!!!!
Στις μέρες αυτοί οι φράχτες περιβάλλονται από συρμάτινους φράχτες! Όλο και περισσότερο εξαπλώνεται η συστηματική καλλιέργεια της φραγκοσυκιάς και το φρούτο έχει γίνει αρκετά δημοφιλές και πωλείται σε καταστήματα τροφίμων. Έχω δει μια ολόκληρη κοιλάδα από καλλιεργούμενες φραγκοσυκιές στην περιοχή της Κάτω Κυνουρίας και μια μικρότερης έκταση στην περιοχή της Βάρης Κορωπίου. Είμαι σίγουρη ότι υπάρχουν και αλλού!!!
Μια άλλη χρήση του φυτού της φραγκοσυκιάς, που θα πρέπει ίσως να εξετάσουμε πολύ σοβαρά, είναι ως φράκτης πυροπροστασίας καθώς ο σαρκώδης κορμός περιέχει νερό, καίγεται δύσκολα και έτσι μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά στην εξάπλωση των δασικών πυρκαγιών.
Είναι πολύ εύκολο να αποκτήσει κάποιος φραγκοσυκιά εάν διαθέτει κήπο ή χωράφι. Αρκεί να αφήσει το καλοκαίρι ένα πεπλατυσμένο βλαστό στην επιφάνεια του εδάφους σε οριζόντια θέση. Μετά από λίγες ημέρες ο βλαστός βγάζει μικρές ρίζες!!! Κατ’ αυτό τον τρόπο οι φραγκοσυκιές εξαπλώνονται μόνες τους χρόνο με το χρόνο και καταλαμβάνουν όλο και μεγαλύτερη έκταση.
Ο καρπός του φυτού, τα φραγκόσυκα, αναπτύσσονται και αυτά όπως τα νεαρά “φύλλα” περιμετρικά και ωριμάζει από τέλη Ιουνίου μέχρι τέλη Σεπτεμβρίου. Ωστόσο θα δούμε πάνω στις φραγκοσυκιές κάποια ελάχιστα φραγκόσυκα ακόμη και τους χειμερινούς μήνες. Είναι βαθύ κόκκινα σχεδόν μπορντό, τρώγονται, αλλά δεν είναι τόσο γευστικά.
Ο ανθός είναι λευκός, κίτρινος ή πορτοκαλί και παραμένει ανοικτός μόνο για 36-48 ώρες. Είναι ερμαφρόδιτα και η επικονίασή τους επιτυγχάνεται με τα έντομα.
Το χρώμα του καρπού εξαρτάται από την ποικιλία και τον τόπο που φύεται η φραγκοσυκιά.
Μπορεί να είναι πράσινο, κιτρινοπράσινο, πορτοκαλί, κόκκινο και βυσσινί. Υπάρχουν πάνω από 300 ποικιλίες του φυτού της φραγκοσυκιάς. Οι νεαρές φραγκοσυκιές καρπίζουν από το τρίτο έτος και μας δίνουν τους καρπούς τους για πάνω από 80 χρόνια.
Οι καρποί έχουν αγκάθια σαν χνούδι. Είναι πυκνά, σε ομάδες, δεκάδες μικρά ξανθά αγκαθάκια συγκεντρωμένα σε τουφίτσες που αποσπώνται με ένα μικρό φύσημα του αέρα και κολλάνε στο δέρμα μας προκαλώντας πολύ μεγάλη ενόχληση. Είναι πολύ δύσκολο να αφαιρεθούν καθώς είναι δυσδιάκριτα, ελαστικά και σχεδόν αδύνατον να τα πιάσει κανείς με τα δάχτυλα. Οι ιθαγενείς Αμερικανοί έκαιγαν τα αγκάθια, για να καθαρίζουν πιο εύκολα τα φραγκόσυκα. Ωστόσο υπάρχει και είδος φραγκοσυκιάς χωρίς αγκάθια.
Συγκομιδή
Ένας τρόπος για να συλλέξουμε φραγκόσυκα χωρίς να γεμίσουμε αγκάθια είναι να χρησιμοποιούμε χοντρά γάντια. Με αυτό τον τρόπο όμως είναι δύσκολο κανείς να φτάσει εκείνα που είναι πάνω από το ύψος του ή να βάλει τα χέρια του ανάμεσα στα αγκαθωτά φυλλοκλάδια. Στα μέρη μου, στην Μεσσηνία, συνήθιζαν να χρησιμοποιούν ένα εργαλείο που λεγόταν «τσιγκλί». Στην πιο απλή αυτοσχέδια μορφή του, κάρφωναν μία μεγάλη πρόκα στην άκρη ενός κονταριού ή καλαμιού – το πιο «επαγγελματικό» το έφτιαχνε σιδηρουργός και είχε σιδερένια μακριά μύτη. Με αυτό καρφώναμε το φραγκόσυκο στην εξωτερική άκρη, διαπερνώντας το κατά μήκος και το τραβούσαμε να αποκολληθεί από την φραγκοσυκιά.
Δύσκολη τεχνική και με κίνδυνο να γεμίσει η σάρκα του φρούτου φραγκάγκαθα. Πολλές φορές τα φραγκόσυκα έπεφταν από το τσιγκλί και χανόντουσαν μέσα στις δαιδαλώδεις περιπτύξεις του κάκτου. Στο βίντεο που ακολουθεί πιο κάτω, θα δείτε πως μπορείτε να μαζέψετε πανεύκολα τα φραγκόσυκα με ένα πολύ απλό εργαλείο το οποίο πωλείται στα καταστήματα ή μπορείτε να το φτιάξετε μόνοι σας με μία άδεια κονσέρβα ή κουτάκι αναψυκτικού.
Εφόσον συλλέξουμε τα φραγκόσυκα φροντίζουμε να φύγουν τα περισσότερα αγκάθια που βρίσκονται πάνω τους σκουπίζοντάς τα με ένα μάτσο από χλωρά κλαδιά. Κατάλληλα είναι ο σχίνος και τα ψίλυθρα. Τα ψίλυθρα έχουν κάτι σαν κόλλα και κολλάνε τα φραγκάγκαθα πάνω τους.
Καθάρισμα
Στη συνέχεια πλένουμε τα φραγκόσυκα με τρεχούμενο νερό για να φύγουν και τα τελευταία φραγκάγκαθα, αν και όλο και κάποια μένουν και γι’αυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και τεχνική στον τρόπο που θα καθαρίσουμε το φραγκόσυκο. Κόβουμε κάθετα τις δύο άκρες, κάνουμε οριζόντια τομή στη φλοίδα, πιάνουμε τη σάρκα με το χέρι μας και την αφαιρούμε από την φλοίδα τραβώντας απαλά.
Αν δεν προσέξουμε και κολλήσει κάποιο αγκαθάκι στη σάρκα, υπάρχει κίνδυνος αυτό να πάει στη γλώσσα μας ή στα χείλια μας καθώς το τρώμε. Επειδή είναι πάρα πολύ λεπτά μπορούν ακόμη και να προκαλέσουν σοβαρή βλάβη στον πεπτικό μας σύστημα. Η αίσθηση της αγκύλωσης από φραγκάγκαθο είναι πολύ βασανιστική και μπορεί να διαρκέσει πάνω από μία μέρα, έως ότου αποκολληθεί από μόνο του. Συνήθως δεν καταφέρνουμε να το αφαιρέσουμε εμείς. Για να ανακουφίσουμε κάπως το αίσθημα της αγκύλωσης, στα χείλη ή στο σώμα, εφαρμόζουμε λίγο ελαιόλαδο ώστε να μαλακώσει το αγκάθι. Αν πάει στη στοματική κοιλότητα το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι υπομονή!
Χρήσεις
Η πιο διαδεδομένη χρήση του φραγκόσυκου στην Ελλάδα είναι για την κατανάλωσή του ως φρούτο.
Τα φραγκόσυκα έχουν υπέροχη γεύση εάν έχουν παγώσει λίγο κάτω από τρεχούμενο νερό πηγής ή στο ψυγείο. Η σάρκα τους είναι μαλακιά και ζουμερή με μικρούς σκληρούς σπόρους. Τρώγονται με τους σπόρους, τους οποίους τους καταπίνουμε χωρίς να τους μασήσουμε. Τα άτομα που έχουν πρόβλημα πέψης σπόρων μπορούν να καταναλώνουν το χυμό. Επίσης, προσοχή στην υπερκατανάλωση φραγκόσυκων, ειδικά με άδειο στομάχι, καθώς μπορεί να προκληθεί δυσκοιλιότητα βαριάς μορφής. Ενώ εάν καταναλωθεί χωρίς τους σπόρους γίνεται καθαρτικό!!!
Με τα φραγκόσυκα μπορούμε να φτιάξουμε γλυκά, μαρμελάδες, κομπόστες, παγωτά, ζελέ και οινοπνευματώδη ποτά. Στη Σύμη υπάρχει ένα παραδοσιακό γλύκισμα που λέγεται «Μισοκοφτή» και συνηθιζόταν να προσφέρεται ως κέρασμα στον γαμπρό στους αρραβώνες. (Δείτε εδώ τη συνταγή). Στη Σικελία, στο χωριό Gagliano Castelferrato, παράγεται ένα λικέρ – απεριτίφ αρωματισμένο με φραγκόσυκο που ονομάζεται “Ficodi”. Στο Μεξικό φτιάχνουν τεκίλα. Έχουν γίνει αντίστοιχες προσπάθειες για ελληνική τεκίλα από απόσταξη φραγκόσυκων με μεγάλη επιτυχία στην Αμοργό και στην Κρήτη!
Από τους σπόρους του φραγκόσυκου παρασκευάζεται έλαιο που χρησιμοποιείται και σε καλλυντικές κρέμες για την αντιγηραντική του δράση.
Όμως οι χρήσεις δεν περιορίζονται μόνο στον καρπό της φραγκοσυκιάς.
Οι τρυφεροί βλαστοί, τα «φυλλοκλάδια», χρησιμοποιούνται στη μαγειρική και καταναλώνονται ως λαχανικό. Στο Μεξικό κόβουν σε λωρίδες τους τρυφερούς βλαστούς και φτιάχνουν ομελέτες!
Τόσο οι βλαστοί του κάκτου όσο και οι καρποί του χρησιμοποιούνται ως ζωοτροφές. Τα φραγκόσυκα είναι σκέτη λιχουδιά για τις κότες και τα χοιρινά!
Οι φραγκοσυκιές καλλιεργούνται στα Κανάρια Νησιά για την εκμετάλλευση δύο χρωστικών ουσιών που περιλαμβάνονται στον καρπό του φραγκόσυκου. Την ιντικαξανθίνη και την ερυθρο-ιώδη οι οποίες χρησιμοποιούνται ως χρωστικές στη βιομηχανία τροφίμων. Και το πιο παράδοξο, μάλλον αυτό που ήταν παντελώς άγνωστο σε εμένα, είναι ότι καλλιεργούν φραγκοσυκιές, ως ξενιστές. Δηλαδή οι φραγκοσυκιές φιλοξενούν κοκκοειδή από τα οποία παράγεται μια κόκκινη χρωστική ουσία κατάλληλη για την παραγωγή λουκάνικων, ποτών, ειδών ζαχαροπλαστικής, κλπ.!!!! (Κοκκοειδή ονομάζονται τα έντομα που σε ένα στάδιο της ζωής τους είναι σταθερά προσκολλημένα στον ξενιστή και απομυζούν χυμούς)
Τέλος, θα αναφέρω ότι διερευνάται, με πανεπιστημιακές μελέτες στη Φλόριντα, η χρήση του ζελέ από τον κάκτο της φραγκοσυκιάς και του φραγκόσυκου ως φυσικός μη τοξικός διασπορέας πετρελαιοκηλίδων.
Αναδημοσίευση από magiacook.gr