Όπως κάθε χρόνο, έτσι και το 2023, ο κόσμος θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει πληθώρα προκλήσεων. Το γεγονός αυτό φυσικά δεν συνιστά έκπληξη. Όπως αποδεικνύεται από την ιστορία, οι προκλήσεις και οι κρίσεις στην διεθνή σκηνή αποτελούν την κανονικότητα και όχι την εξαίρεση στον κανόνα.
Στο παρόν κείμενο, θα εξετάσουμε αδρομερώς την σειρά από κρίσεις με την οποία θα τεθεί αντιμέτωπη η διεθνής κοινότητα το 2023.
Βαθαίνει το «ρήγμα» μεταξύ Δύσης και Ανατολής
Πρώτη και «καλύτερη» η ένοπλη σύρραξη στην Ουκρανία και οι πολύπλευρες συνέπειες της.
Η εν λόγω κρίση επιταχύνει δραστικά την ήδη υπάρχουσα κατά την τελευταία δεκαετία τάση του διεθνούς συστήματος για επιστροφή στην ψυχροπολεμική λογική της διαμόρφωσης διακριτών γεωπολιτικών οντοτήτων. Από την μία η Δύση, από την άλλη η Ανατολή (Ρωσία, Κίνα και οι συν αυτώ δυνάμεις) και «παραπέρα» οι υπόλοιπες δυνάμεις όπως η Ινδία.
Εν παραλλήλοις, η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση δείχνει εδώ και καιρό να έχει βαλτώσει.
Το δράμα του πολέμου στην Ουκρανία συνεχίζεται
Στο μέτωπο της Ουκρανίας, οι συγκρούσεις μαίνονται καθημερινά χωρίς υπαρκτά σημάδια αποκλιμάκωσης. Δυστυχώς, αμφότερα τα εμπόλεμα μέρη έχουν παρουσιάσει προτάσεις αποκλιμάκωσης εκ διαμέτρου αντίθετες μεταξύ τους, γεγονός που μαρτυρά πως η επίλυση της διένεξης βρίσκεται πολύ μακριά. Ακόμη χειρότερα, το αδιέξοδο οδήγησε την ρωσική ελίτ στο να επαναφέρει στην διεθνή επικαιρότητα τη ρητορική των απειλών περί ενός πυρηνικού πλήγματος.
Η παγκόσμια οικονομία στην σκιά του υψηλού πληθωρισμού
Ο πόλεμος προκάλεσε επίσης μία εκτεταμένη ενεργειακή, επισιτιστική κρίση, αλλά και μία κρίση πληθωρισμού. Δυστυχώς η τόσο απαραίτητη μετά-πανδημική οικονομική ανάκαμψη καθυστερεί σε μεγάλο βαθμό, αναγκάζοντας τα κράτη αλλά και τις κεντρικές τράπεζες να καταφεύγουν σε αντιπληθωριστικές πολιτικές για να προλάβουν την κοινωνική επισφάλεια που επιφέρει η όξυνση των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων.
Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης χωλαίνει
Ένα άλλο μέτωπο που επηρεάζεται αρνητικά από την ένοπλη σύρραξη είναι εκείνο της κλιματικής αλλαγής. Η εξασθένηση της διεθνούς συνεργασίας και η ενεργειακή κρίση ως απόρροιες του πολέμου και των συνεπαγόμενων κυρώσεων φρενάρουν την ήδη βραδυπορούσα πράσινη μετάβαση. Σχήματα συνεργασίας όπως το COP27 αδυνατούν να παράξουν αποτελέσματα, ενώ παράλληλα μεγάλος αριθμός κρατών επανεντάσσουν στο ενεργειακό τους μίγμα τον άνθρακα.
Το αβέβαιο μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συνεχίσει την πορεία της προς ένα αβέβαιο μέλλον. Πρώτον, δομικά προβλήματα όπως η μεγάλη καθυστέρηση στη λήψη αποφάσεων παραμένουν. Περιπτώσεις όπως το πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου, η διαπραγμάτευση για το Ταμείο Ανάκαμψης και η αδυναμία διαμόρφωσης μίας ενιαίας ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής, όπως στην περίπτωση της Ουκρανίας, μαρτυρούν του λόγου το αληθές.
Ο ακροδεξιός λαϊκισμός ενισχύεται
Προχωρώντας, στο πεδίο της εθνικής πολιτικής, το 2022 οι δημοκρατίες δοκιμάστηκαν εκ νέου σκληρά από τον δεξιόστροφο λαϊκισμό. Μάλιστα, οι εκλογές στην Ιταλία έφεραν στην πρωθυπουργία μία ακροδεξιά πολιτικό. Την ίδια στιγμή, οι γαλλικές εκλογές έδειξαν την ισχυρή δυναμική της Μαρίν Λε Πεν στο εκλογικό σώμα της χώρας. Ωστόσο, γεγονότα όπως η επικράτηση του αριστερού Λούλα στην Βραζιλία αποτελούν αναντίρρητα ενδείξεις που εμπνέουν αισιοδοξία.
Τα μεταναστευτικά και προσφυγικά ρεύματα θα ενταθούν
Παρά την υιοθέτηση αυστηρότερων νομοθεσιών για την μετανάστευση και την χορήγηση ασύλου αλλά και την ανέγερση φραχτών, προσφυγικά ρεύματα από τα υπανάπτυκτα κράτη προς τον ανεπτυγμένο δυτικό κόσμο θα κάνουν ξανά την εμφάνιση τους στις παρυφές της Ευρώπης. Η καταπίεση ατομικών δικαιωμάτων, η ανέχεια, η έλλειψη προοπτικής, οι κοινωνικές ανισότητες, οι ένοπλες συγκρούσεις κλπ φαινόμενα ενδημικού χαρακτήρα στις υπανάπτυκτες χώρες αναγκάζουν πολλούς ανθρώπους να αναζητήσουν ένα καλύτερο μέλλον στην προηγμένη Δύση.
Η πανδημία επιμένει
Τα εθνικά συστήματα υγείας θα εξακολουθήσουν να τίθενται αντιμέτωπα με πλείστες προκλήσεις στο μέτωπο της πανδημίας. Παρά το γεγονός ότι οι δείκτες θνησιμότητας έχουν υποχωρήσει, τα κρούσματα δεν μειώνονται, φανερώνοντας πως η πανδημία δεν θα μας αφήσει σύντομα. Την ίδια στιγμή, η πολιτική zero covid της Κίνας και οι συνέπειες της εντείνουν την ανησυχία για το μέλλον παγκόσμιας υγείας.
Αυτές ήταν λοιπόν εν συντομία οι πολυσύνθετες κρίσεις που θα κληθεί να διαχειριστεί τη νέα χρονιά η διεθνής κοινότητα. Απαραίτητη προϋπόθεση για την αντιμετώπιση τους θα είναι φυσικά η αναζωογόνηση της διεθνούς συνεργασίας, η οποία προς το παρόν πνέει τα λοίσθια. Μένει να αποδειχθεί αν το νέο έτος θα αποτελέσει την απαρχή μίας αποκλιμάκωσης αυτών των κρίσεων ή αντιθέτως τα προβλήματα αυτά θα εξακολουθήσουν να ταλανίζουν την υφήλιο.