Η Τουρκία πάντα προσπαθεί να πάρει κάτι από το τίποτα. Όταν η Τουρκία υπέγραψε το πρώτο παράνομο μνημόνιο με τη Λιβύη το 2019 καταπατώντας Ελληνική κυριαρχία και κυριαρχικά δικαιώματα, σαν να μην υπήρχε η Ελλάδα ανάμεσα σε Τουρκία και Λιβύη, η Ελλάδα αντέδρασε στρατηγικά το 2020 υπογράφοντας συμφωνία μερικής οριοθέτησης ΑΟΖ με την Αίγυπτο. Η συμφωνία αυτή έβαλε την ταφόπλακα στο μνημόνιο της Τουρκίας. Η Ελλάδα συνέχισε με τη συμφωνία ΑΟΖ με την Ιταλία, και την επέκταση σε 12 μίλια της αιγιαλίτιδας ζώνης στη θαλάσσια περιοχή του Ιονίου και των Ιονίων νήσων μέχρι το ακρωτήριο Ταίναρο της Πελοποννήσου.
Τώρα είχαμε το δεύτερο μνημόνιο Τουρκίας-Λιβύης, και ήρθε η ώρα να ξαναπαίξουμε σκάκι. Κατ’ αρχάς, είναι λυπηρό ότι οι Λίβυοι θα χάσουν πολλά με τις κινήσεις μίας προσωρινής κυβέρνησης που, παρότι δεν εξέλεξαν, υποθηκεύει το μέλλον τους. Κάποιος δεν μπορεί παρά να απορεί για τη διαφάνεια και νομιμότητα αυτών των κινήσεων που δεν αναγνωρίζονται από το Κοινοβούλιο της Λιβύης, και να αναρωτιέται πώς άλλαξε κατεύθυνση 180 μοίρες η Υπουργός Εξωτερικών της Λιβύης.
Ο εκπρόσωπος του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών δήλωσε χαρακτηριστικά ότι «η προσωρινή κυβέρνηση της Λιβύης υποχρεούται σύμφωνα με τις διατάξεις του οδικού χάρτη του Φόρουμ για τον Πολιτικό Διάλογο στη Λιβύη (LPDF) να μην εξετάζει νέες συμφωνίες που βλάπτουν τη σταθερότητα των εξωτερικών σχέσεων του λιβυκού κράτους ή του επιβάλλουν μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις.»
Παρομοίως, η ΕΕ αναφέρει σε επίσημη ανακοίνωση ότι η θέση της παραμένει αμετάβλητη στο ότι το τούρκο-λιβυκό μνημόνιο «παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συμμορφώνεται με το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν μπορεί να παράγει έννομα αποτελέσματα για τρίτα κράτη.»
’Εχουμε ήδη αναφέρει πάμπολες φορές ότι ο κ. Ερντογάν κάνει πολύ ριψοκίνδυνες κινήσεις για να μην εξοστρακιστεί από την εξουσία, δεδομένης της κακής κατάστασης της τουρκικής οικονομίας από τις λανθασμένες κινήσεις του ιδίου. Προσπαθεί απεγνωσμένα είτε να κερδίσει τις εκλογές ή τουλάχιστον να τις αναβάλλει για περίπτωση πολέμου ή κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, για ένα χρόνο (που μπορεί να επιμηκυνθεί) και έξι μήνες, αντίστοιχα. Το αναθεωρημένο τουρκικό σύνταγμα του 2017 προβλέπει και τις δύο περιπτώσεις. Ο κ. Ερντογάν έχει εγκλωβιστεί σε μια επιθετική ρητορική και ένα φαύλο κύκλο που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε σύγκρουση με την Ελλάδα και την ΕΕ.
Ήγγικεν η ώρα για την καλύτερη στρατηγική κίνηση αυτή τη στιγμή που δεν είναι παρά η επέκταση των χωρικών υδάτων και του εναέριου χώρου μας στα 12 ναυτικά μίλια στην Κρήτη. Ο κ. Δένδιας ήδη είπε από τον Ιανουάριο του 2021 ότι «η επόμενη φάση θα αφορά την περιοχή νότια της Κρήτης. Γίνονται επ′ αυτού οι σχετικές μελέτες.» Ελπίζοντας ότι οι μελέτες για το κλείσιμο των κόλπων και τη χάραξη ευθείων γραμμών βάσης έχουν ήδη ολοκληρωθεί, η κίνηση αυτή ισοδυναμεί με κίνηση ματ. Σημειωτέων ότι οι γραμμές βάσεις είναι αναγκαίες και για την ανακήρυξη και οριοθέτηση της ΑΟΖ.
Αλλά να μην ξεχνάμε και την συνορεύουσα ζώνη (contiguous zone). Παράκτια κράτη μπορούν να καθιερώσουν συνορεύουσα ζώνη η οποία δεν ξεπερνά τα 24 ναυτικά μίλια από τις γραμμές βάσης. Η συνορεύουσα ζώνη δίνει δικαιοδοσία σε ένα κράτος στην επιφάνεια και το βυθό να αποτρέπει και να τιμωρεί μεταναστευτικές, δημοσιονομικές, τελωνειακές και υγειονομικές παραβάσεις στο έδαφος και τα χωρικά της ύδατα. Δηλαδή η συνορεύουσα ζώνη ενισχύει τη δυνατότητα ενός κράτους να εφαρμόζει τους νόμους του στην επικράτειά του.
Η επέκταση των χωρικών υδάτων και του εναέριου χώρου είναι μονομερές και αναφαίρετο δικαίωμα, τελεία και παύλα. Ας το εξασκήσουμε λοιπόν χωρίς χρονοτριβή.
* Ο Φάνης Τσουλουχάς, tsoulouhas.eu, είναι Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Μερσέντ. Αυτό το άρθρο περιέχει αυστηρά προσωπικές απόψεις που δεν αντίκεινται στον φίλο Τουρκικό λαό αλλά στην τωρινή ηγεσία του, και δεν αντιπροσωπεύουν το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.