Πολλά έχουν λεχθεί για τους λόγους που οδήγησαν το ρωσικό καθεστώς να καταστρέψει τους δύο αγωγούς Nord Stream 1 και 2.
Οι κυριότεροι και πιθανότεροι είναι ότι ο Πούτιν ήθελε να μεταφέρει το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης της Δύσης από τα ψευδο-δημοψηφίσματα που διοργάνωσε στην κατεχόμενη Ουκρανία και την φιέστα στη Μόσχα στο θέμα της αχρήστευσης των αγωγών και τον τρόμο που προκαλείται στις δυτικές κοινωνίες για ενεργειακή κρίση.
Ο δεύτερος λόγος, συμπληρωματικός με τον πρώτο, επισημαίνει ότι αν η Ευρώπη καταφύγει σε διεθνή δικαστήρια καταγγέλλοντας την Μόσχα ότι αθετεί συμβόλαια για παροχή αερίου, η Ρωσία θα επικαλεστεί τη ρήτρα της ανωτέρας βίας, χάρη στην οποία θα μπορούν να σπάσουν το συμβόλαιό τους με το αιτιολογικό ενός γεγονότος που βρίσκεται πέρα από τον έλεγχό τους1.
Σε αυτούς τους λόγους θα μπορούσαμε να προσθέσουμε και άλλους, ότι η Ρωσία κλιμακώνει την επιθετικότητά της δείχνοντας τα δόντια της σχετικά με το τι θα μπορούσε να κάνει χτυπώντας και υποδομές ξένων χωρών (αγωγούς, υποθαλάσσια καλώδια κ.λπ.) σε μια εκτεταμένη επιχείρηση αντιποίνων κατά της Δύσης προκαλώντας παγκόσμιο χάος.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι σε λίγο καιρό θα μάθουμε τι ακριβώς έγινε. Η γερμανική κυβέρνηση από τις πρώτες ενδείξεις της έρευνας της βρίσκει ότι η επίθεση έγινε με εξοπλισμό και μέσα που διαθέτει αποκλειστικά κράτος (και όχι π.χ. μια τρομοκρατική ομάδα) και δείχνει ως πιθανότερο σημείο εκκίνησης των δραστών τον ρωσικό θύλακα του Καλίνιγκραντ που οι Ρώσοι διαθέτουν μονάδες υποβρυχιακού πολέμου, εξοπλισμένων με τα μέσα και την τεχνογνωσία για ένα τέτοιο χτύπημα.
Σε όλα τα σενάρια που διακινούνται με το ερώτημα γιατί το έκανε αυτό ο Πούτιν ας μην μας διαφύγει ότι ίσως στόχος του είναι ο ίδιος ο ρωσικός λαός. Ένας λαός, που κατά τον Πούτιν, εδώ και 22 χρόνια του έχει προσφέρει, τόσα ανασταίνοντας την Ρωσία και αυτός, στην πιο κρίσιμη στιγμή της ηγεσίας του, του το ξεπληρώνει μετατρέποντας την επιστράτευση σε ένα τέλειο φιάσκο που τον εξευτέλισε σε όλη την υφήλιο.
Το σενάριο αυτό είναι σίγουρα παρατραβηγμένο. Αλλά στην ιστορία υπάρχουν ανάλογες περιπτώσεις ηγετών που έστησαν προσωποπαγή καθεστώτα, που απολάμβαναν απόλυτη εξουσία και που προς το τέλος τους υπερεκτίμησαν τις δυνατότητες της χώρας τους και τις δικές τους και το πλήρωσαν ακριβά. Οι ηγέτες αυτοί εν τέλει στράφηκαν και κατά του λαού τους, κατηγορώντας τον ότι δεν ήταν άξιος της εμπιστοσύνης του ηγέτη του!
Κλασικό παράδειγμα αποτελεί η ναζιστική Γερμανία του 1944-1945. Ο Χίτλερ όταν πια έγινε φανερό ότι θα χάσει τον πόλεμο, αρχικά προετοίμασε την Γερμανία για μια λυσσώδη αντίσταση, που ίσως να παρέτεινε τον πόλεμο για μερικά χρόνια ακόμα. Το φθινόπωρο του 1944 οργάνωσε την «λαϊκή εξόρμηση» καλώντας σε επιστράτευση όλους τους άντρες ηλικίας από 16 έως 60 ετών. Αλλά ξαφνικά λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 1944, αποφάσισε να εγκαταλείψει τα σχέδια περί παλλαϊκής άμυνας και να επιτεθεί στους δυτικούς συμμάχους στις Αρδέννες. Το σχέδιο του ήταν αυτοκτονικό. Για να είχε η επίθεση κάποιες πιθανότητες επιτυχίες, θα έπρεπε ο επιτιθέμενος να διαθέτει αναλογία δύναμης 3 προς 1 και η αναλογία ήταν κάτι λιγότερο από 1 προς 1 στο έδαφος, ενώ στον αέρα οι δυτικοί σύμμαχοι είχαν απόλυτη υπεροπλία. Επιπλέον συγκεντρώνοντας όλες του τις δυνάμεις στη Δύση, άφηνε ανοικτό το πεδίο στους Ρώσους για να προωθηθούν στα ανατολικά. Παρά τις εκκλήσεις των στρατιωτικών του, να μην προχωρήσει σε αυτή την παραφροσύνη, ο Χίτλερ προχώρησε και όπως ήταν φυσικό ο γερμανικός στρατός ξεκληρίστηκε στις Αρδέννες και οι Ρώσοι ανενόχλητοι επιτέθηκαν και στα μέσα Ιανουαρίου βρέθηκαν στα σύνορα της Γερμανίας.
Ο Χίτλερ άλλαξε τα σχέδια του από αντίσταση σε μια παράτολμη επίθεση με μηδαμινές πιθανότητες επιτυχίας γιατί είχε αντιληφθεί ότι από το φθινόπωρο του 1944 ο γερμανικός λαός δεν τον ακολουθούσε πια. Οι Γερμανοί αντιλήφθηκαν τότε ότι και ο Β΄ ΠΠ θα είχε την κατάληξη του Α΄ ΠΠ και επιθυμούσαν ένα ανάλογο του 1918 τέλος, όταν η Γερμανία συνθηκολόγησε και ευελπιστούσαν μια ανάλογη μεταχείριση από τους νικητές. Η πλειονότητα των Γερμανών ήθελε να κρατηθούν όσο το δυνατό μακρύτερα οι Ρώσοι και να παραδοθούν στις δυτικές δυνάμεις. Με την επίθεση στις Αρδέννες ο Χίτλερ ακύρωσε αυτή τη διέξοδο.
Λίγους μήνες μετά, στις 19 Μαρτίου με νέα διαταγή, την επονομαζόμενη «διαταγή του Νέρωνα» ο Χίτλερ απαιτούσε:
«Όλες οι στρατιωτικές συγκοινωνιακές, επικοινωνιακές, βιομηχανικές και προμηθευτικές εγκαταστάσεις, καθώς και όλα τα κεφάλαια της περιοχής του Ράιχ, που μπορούν να χρησιμεύσουν με οποιονδήποτε τρόπο στον εχθρό για τη συνέχιση του αγώνα, τώρα ή στο άμεσο μέλλον, πρέπει να καταστραφούν».
Στις διαμαρτυρίες του Άλμπερ Σπέερ ξεκαθάρισε το σκεπτικό του:
«Εάν χαθεί ο πόλεμος, θα χαθεί και ο λαός… Διότι αυτός ο λαός αποδείχτηκε ο πιο αδύναμος και το μέλλον ανήκει αποκλειστικά στον δυνατότερο λαό, από την Ανατολή. Εξάλλου, όσοι έχουν απομείνει από αυτό τον αγώνα, είναι ούτως ή άλλως κατώτεροι, καθώς οι καλοί έχουν πέσει στη μάχη»2.
Τα λόγια του Χίτλερ ενδέχεται να μας φωτίζουν το σκεπτικό του Πούτιν για τον λόγο που κατέστρεψε τους αγωγούς, μέσα στις ευρασιατικές του φαντασιώσεις ίσως να κρίνει ότι η καταστροφή των αγωγών που διοχετεύουν στη Δύση φυσικό αέριο, θα στρέψει τελεσίδικα την Ρωσία προς την Ασία, ακόμα και αν η Ασία δεν δύναται να απορροφήσει το σύνολο του ρωσικού φυσικού αερίου, εξαιτίας τεχνικών λόγων (δεν υπάρχουν για την ώρα τόσοι αγωγοί και υλοποίησή τους είναι κοστοβόρα) και οικονομικών (η Ρωσία πουλά σε πολύ φτηνότερη τιμή στην Ασία από ότι στην Ευρώπη). Ρισκάρει να μικρύνει την Ρωσία, να την καταστήσει υποχείριο της Κίνας ή σε μικρότερο βαθμό της Ινδίας αρκεί να κόψει οριστικά τις γέφυρες με την μισητή Δύση.
Αλλά ενδέχεται να φωτίζουν και ένα δεύτερο κίνητρο του Πούτιν. Ο Πούτιν είναι θυμωμένος με τη Δύση, τους Ουκρανούς κ.λπ. γιατί δεν επιτρέπουν να τεθεί και πάλι η Ρωσία στην φυσική, κατά τον ίδιο, θέση της, μια αυτοκρατορική δύναμη στα πρότυπα του 19ου αιώνα. Αλλά ο θυμός σταδιακά στρέφεται και κατά των Ρώσων· αναγνωρίζει ότι η συντριπτική πλειονότητα τον υποστήριζε ή τον ανέχονταν όσο της εξασφάλιζε ένα καλύτερο βιοτικό επίπεδο από το σοβιετικό καθεστώς και ένα αναβαθμισμένο πρεστίζ στον κόσμο.
Με την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και το λίμνασμά της, έγινε αντιληπτό ότι το βιοτικό επίπεδο μεσο-μακροπρόθεσμα θα καταρρεύσει. Τώρα τους ζητά να καταταγούν σε ένα στρατό που παραπαίει για να γίνουν τροφή για τα ουκρανικά κανόνια. Διακόσιες χιλιάδες Ρώσοι ήδη μέσα σε δέκα μέρες εγκατέλειψαν την χώρα τους για να γλιτώσουν από την επιστράτευση. Αφού λοιπόν οι Ρώσοι δεν αναγνωρίζουν τα «δώρα» του «Τσάρου» Πούτιν, αυτός τους τα στερεί, καταστρέφοντας τα μέσα που τα εξασφάλιζαν, τους αγωγούς.
Για την ιστορία, η «διαταγή του Νέρωνα» δεν υλοποιήθηκε και η Γερμανία παρά την Ρωσοφιλία αιώνων (που αποτυπώθηκε, ποιος θα το περίμενε, ακόμα και στον Χίτλερ!) φαίνεται ότι ξεπερνά αυτό το σύνδρομο. Ας ελπίσουμε ότι και ο ρωσικός λαός θα ξεμπερδέψει με τον δικό του Νέρωνα και τις ευρασιατικές φαντασιώσεις του.
1 Δείτε περισσότερα στο άρθρο, «Ποιος ανατίναξε τους αγωγούς; Οι Ρώσοι ή οι Αμερικανοί;», https://ardin-rixi.gr/archives/246702
2 Τα αποσπάσματα προέρχονται από το βιβλίο του Σεμπάστιαν Χάφνερ, Το φαινόμενο Χίτλερ, μια ιστορική προσέγγιση, εκδόσεις Εκκρεμές.