Ενενήντα εννέα έργα, μεταξύ των οποίων  δημιουργίες των Νικόλαου Γύζη, Νικηφόρου Λύτρα, Κωνσταντίνου Βολανάκη, Κωνσταντίνου Παρθένη, αλλά και Παναγιώτη Τέτση, Όπυς Ζούνη, Γιάννη Τσαρούχη, Νίκου Κεσσανλή, Γιώργου Ρόρρη, Εδουάρδου Σακαγιάν, Βάνας Ξένου, τα οποία συνθέτουν «ένα αξιόλογο πορτρέτο της τέχνης του τόπου μας», ανακεφαλαιώνοντας 150 χρόνια νεοελληνικής τέχνης αλλά και Ιστορίας.

Η έκθεση «Διαδρομές στην τέχνη. Έργα από τη Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος», η οποία εγκαινιάστηκε στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων από τον Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα, το Σάββατο 24 Μαΐου, αναπτύσσεται σε τρεις διαδρομές-ενότητες, με την αφήγηση να εξελίσσεται στους αντίστοιχους ορόφους της Πινακοθήκης του Δήμου.

 

Η ιστορικός τέχνης Χάρις Κανελλοπούλου, επιστημονική υπεύθυνη και επιμελήτρια της Συλλογής -όπως και της έκθεσης- μας μιλά για τα highlights, το παλαιότερο έργο που περιλαμβάνεται στην έκθεση, τα έργα που βγαίνουν πρώτη φορά εκτός Συλλογής, αλλά και αυτό που ξεχωρίζει η ίδια.

-Κυρία Κανελλοπούλου, με ποιο κριτήριο έγινε η επιλογή των έργων που παρουσιάζονται στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων; 

Η Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος διαθέτει έργα τέχνης από τον 19ο αιώνα έως τη σύγχρονη εποχή, τα οποία καλύπτουν μια πορεία καλλιτεχνικής δημιουργίας περίπου 150 ετών. Τα έργα που επιλέχθηκαν για την έκθεση «Διαδρομές στην τέχνη» στοχεύουν καταρχάς να περιγράψουν την εικόνα μιας διαδρομής εντός της Συλλογής της Τράπεζας της Ελλάδος, εκείνη της ιστορίας της και των μετασχηματισμών της. Παράλληλα, οι επιλογές της έκθεσης συνθέτουν ένα αξιόλογο πορτρέτο της τέχνης του τόπου μας.

Έργα από ιστορικά εμβληματικούς δημιουργούς, καθώς και από νεότερους καταξιωμένους, αλλά και σύγχρονους ανερχόμενους καλλιτέχνες μαρτυρούν τους τρόπους με τους οποίους βιώνονται και αναπαριστώνται όψεις από την Ιστορία και την παράδοση, αλλά και από τη σύγχρονη πραγματικότητα στη νεοελληνική τέχνη.

-Θα μπορούσα να θέσω την ταπεινή απορία, για ποιον λόγο, 99 και όχι 100 έργα; 

Ολοκληρώνοντας τις επιλογές που έγιναν για καθεμία από τις τρεις ενότητες της έκθεσης, με βάση το επιμελητικό σκεπτικό και τις δυνατότητες της αρχιτεκτονικής δομής της Δημοτικής Πινακοθήκης Χανίων, ο τελικός υπολογισμός του αθροίσματος μας έδωσε το αποτέλεσμα των 99 έργων. Επομένως, ο συνολικός αριθμός δεν προέκυψε εσκεμμένα. Βεβαίως, διατηρήσαμε το αποτέλεσμα και δεν επιδιώξαμε τη στρογγυλοποίηση των επιλογών στον αριθμό των 100. Όπως φαίνεται, η διατήρηση του ορίου των 99 έργων λειτουργεί ως μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση, που συνδέεται ενίοτε και με την ιδέα αποκορύφωσης στην ολοκλήρωση ενός κύκλου, αλλά και με την αίσθηση ότι αυτός δεν κλείνει, μένει ανοικτός: σε μια νέα έκθεση ενδεχομένως.

-Ήδη από τον τίτλο, η έκθεση προϊδεάζει για ένα ωραίο, μεγάλο ταξίδι, εκκινώντας από το 1870. Ποιο είναι το παλαιότερο έργο που περιλαμβάνεται στην έκθεση; 

Το παλαιότερο έργο που περιλαμβάνεται στην έκθεση είναι το Όρθιο κορίτσι (1866-1873) του Ιωάννη Ζαχαρία. Στο έργο αναδεικνύονται η λεπτομερής περιγραφή του οικείου περιβάλλοντος και η καθημερινότητα της οικιακής δραστηριότητας ενός απλού κοριτσιού. Η μορφή είναι ρεαλιστική, η νεαρή κοπέλα προσεγγίζεται όμως και ως προς τον ψυχισμό της, καθώς τα στοιχεία της εσωτερικότητας και της προσμονής αντανακλώνται στο βλέμμα, στις φειδωλές κινήσεις και τη γενικότερη στάση του σώματός της. Το έργο ανήκει στο πλαίσιο της θεματικής της ηθογραφίας, η οποία ανθίζει στη νεοελληνική τέχνη κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα. Ο δημιουργός του σπούδασε στην Ακαδημία του Μονάχου και αναγνωρίστηκε από τον Νικόλαο Γύζη και τον Νικηφόρο Λύτρα για το πηγαίο ταλέντο και το βαθύ πνευματικό περιεχόμενο της ζωγραφικής του. Πάραυτα, ο σύντομος βίος του δεν επέτρεψε τη μακρά εξέλιξη της καλλιτεχνικής πορείας του.

-Η έκθεση οργανώνεται σε τρεις διαδρομές-ενότητες. Τα highlights κάθε διαδρομής; 

Η πρώτη διαδρομή αφιερώνεται σε έργα τέχνης της Συλλογής που δημιουργήθηκαν κατά τον 19ο αιώνα και στο πρώτο μισό του 20ού, ξεκινώντας από το ύφος του ακαδημαϊκού ρομαντισμού και ρεαλισμού. Εδώ διακρίνονται οι αναπαραστάσεις του Νικόλαου Γύζη -που αντλούν έμπνευση από τη μυθολογία του αρχαίου κόσμου και την ηθογραφία της εποχής του-, η αστική προσωπογραφία Η κόρη με τα ρόδα (1917) του Γεώργιου Ιακωβίδη, οι θαλασσογραφίες του Κωνσταντίνου Βολανάκη και του Ιωάννη Αλταμούρα, καθώς και η Νυχτερινή φαντασία (1906) της Σοφίας Λασκαρίδου.

Στη δεύτερη διαδρομή συναντάμε έργα καλλιτεχνών οι οποίοι προσέδωσαν νέο πνεύμα στην ελληνική ζωγραφική κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, όπως οι Κωνσταντίνος Παρθένης, Κωνσταντίνος Μαλέας, Μιχάλης Οικονόμου.

Έργα του Παναγιώτη Τέτση και του Πάρι Πρέκα αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα του τρόπου με τον οποίο η αναπαραστατική τοπιογραφία εμπλουτίστηκε εκφραστικά με στοιχεία αφαιρετικότητας στα μέσα του 20ού αιώνα.

Στο τελευταίο μονοπάτι της διαδρομής, παρουσιάζονται έργα καλλιτεχνών οι οποίοι ξεχώρισαν με την εικαστική δράση τους από τις δεκαετίες 1960 και 1970, μπολιάζοντας με συνθετικές και εννοιολογικές αναζητήσεις την εικαστική γλώσσα τους, όπως οι Βαλέριος Καλούτσης, Μιχάλης Κατζουράκης, Όπυ Ζούνη, Δημήτρης Αληθεινός, Ρένα Παπασπύρου, Λήδα Παπακωνσταντίνου κ.ά.

Στην τρίτη διαδρομή, έργα των Σπύρου Βασιλείου και Γιάννη Τσαρούχη σηματοδοτούν την επιστροφή της έκθεσης στη μελέτη της αναπαράστασης της μορφής, φτάνοντας μέχρι και το σήμερα, μέσα από έργα καλλιτεχνών όπως οι Γιώργος Ρόρρης, Στέφανος Δασκαλάκης, Εδουάρδος Σακαγιάν, Τάσος Μαντζαβίνος. Παράλληλα, παρατηρούμε σύγχρονες εικαστικές εκδοχές απεικόνισης του τοπίου, σε έργα των Δημήτρη Ανδρεαδάκη, Ηώς Αγγελή, Γιάννη Ψυχοπαίδη, Μίλτου Γκολέμα κ.ά.

Στο τέλος της εξελικτικής διαδρομής της έκθεσης παρουσιάζονται έργα σύγχρονης αφαίρεσης -όπως των Γιάννη Αδαμάκου, Μανώλη Χάρου, Ευγενίας Αποστόλου- μεταβαίνοντας από το τοπίο στον τόπο – υλικό, πνευματικό, συμβολικό.

-Έργα από την ιστορική -σχεδόν εκατό ετών- Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος έχουν παρουσιαστεί στην περιφέρεια, μόλις δύο φορές (Καβάλα, Σύρος). Ποιος είναι ο λόγος; Μήπως η απαιτητική διαδικασία μίας ανάλογης διοργάνωσης;

Ανάμεσα στους σκοπούς λειτουργίας και αξιοποίησης της Συλλογής της Τράπεζας της Ελλάδος είναι το ευρύτερο κοινό να γίνεται κοινωνός της τόσο στην Αθήνα όσο και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Πέραν, λοιπόν, των παρουσιάσεων της Συλλογής με εκθέσεις στο Μουσείο Μπενάκη (2018) και στο Ίδρυμα Θεοχαράκη (2023-2024) στην Αθήνα, το Κέντρο Πολιτισμού, Έρευνας και Τεκμηρίωσης της Τράπεζας διοργάνωσε την έκθεση «Σημείο Συνάντησης. Αρχαιολογία και τέχνη σε συνομιλία στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καβάλας» σε συνεργασία με την τοπική Εφορεία Αρχαιοτήτων (2019-2020), όπως και την έκθεση με τίτλο «Θαλασσογραφίες» που παρουσιάστηκε στην Πινακοθήκη Κυκλάδων (2021), σε συνεργασία με τον Δήμο Σύρου-Ερμούπολης, για να φτάσουμε σήμερα στην έκθεση σε συνεργασία με τη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων.

Παράλληλα, έργα της Συλλογής έχουν συμμετάσχει σε ομαδικές και αναδρομικές εκθέσεις καλλιτεχνών, οι οποίες οργανώνονται από άλλους φορείς, ταξιδεύοντας σε πόλεις όπως η Θεσσαλονίκη (στην αφιερωματική έκθεση «120 χρόνια από τον θάνατο του Νικόλαου Γύζη» στη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης – Casa Bianca το 2021-2022), στην Άνδρο (στην αναδρομική έκθεση για τον Χρόνη Μπότσογλου στο Ίδρυμα Ελίζας και Βασίλη Γουλανδρή το 2023) ή στο Μέτσοβο (στην αναδρομική έκθεση για τον Μιχάλη Οικονόμου στο Ίδρυμα Αβέρωφ το 2023). Θα λέγαμε ότι ο ρυθμός παρουσίας έργων τέχνης της Συλλογής σε πόλεις εκτός Αθηνών -ακόμα κι αν σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζονται απαιτητικότερες διαδικασίες ως προς τη μετακίνηση των έργων -είναι αρκετά τακτικός, με σκοπό να υπηρετηθεί μια λογική εξωστρέφειας και συνάντησής της με περισσότερους θεατές.

-Πόσα από τα έργα της έκθεσης στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων βγαίνουν εκτός Συλλογής για πρώτη φορά; Θα μπορούσατε να αναφέρετε ενδεικτικά ορισμένα εξ αυτών;

Τα έργα που παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο ευρύτερο κοινό αριθμούν περίπου τα δεκαπέντε και αποτελούν πρόσφατα αποκτήματα της Συλλογής. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε έργα όπως το Τοπίο (1963) της Νίκης Καναγκίνη ή το Φιγούρα ΙΙ (1970) του Βαγγέλη Δημητρέα, αλλά και τα σύγχρονα Ένδυμα (2022) της Θάλειας Χιώτη, Άτιτλο (2023) του Μιχάλη Μανουσάκη, In your shoes, on rooted seeds (2022) του Ανέστη Ιωάννου και Άτιτλο (2023) της Κατερίνας Σάρρα.

-Αναλάβατε την πολύτιμη Συλλογή το 2018. Ποια ήταν/είναι η μεγαλύτερη πρόκληση;

Από το 1928 μέχρι τις μέρες μας, η Τράπεζα της Ελλάδος επιλέγει για τη Συλλογή της έργα τέχνης που διακρίνονται για την αξία τους ως ιστορικά τεκμήρια, αλλά και για την καλλιτεχνική δεξιοτεχνία τους. Σκοπός είναι τα έργα αυτά να λειτουργούν μέσω της Συλλογής ως παρακαταθήκη όψεων της εγχώριας εικαστικής πρακτικής και ιστορίας. Ο θεσμικός και ιστορικός χαρακτήρας της Συλλογής, ειδικότερα η διατήρηση, η ανάδειξη και η συνέχιση της ποιότητας και των αξιών της αποτελούν και τη σημαντικότερη πρόκληση στην επιμέλειά της. Μέλημά μας αποτελεί η Συλλογή να διατηρεί τα χαρακτηριστικά που της προσδίδουν οι πρότερες ιστορικές επιλογές της και παράλληλα να συμπορεύεται με τον παλμό της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας, υπό το πρίσμα της ταυτότητάς της.

-Η Συλλογή αριθμεί περί τα 3.000 έργα -ζωγραφικής, γλυπτικής, χαρακτικής. Εάν σας ζητούσα να επιλέξετε τα πέντε πιο αγαπημένα σας ποιά θα ήταν αυτά;

Θα έλεγα ότι ο τρόπος με τον οποίο εργάζομαι για τη Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος με οδηγεί τις περισσότερες φορές να την παρατηρώ καταρχάς με ενιαία λογική ως σύνολο. Τα έργα της, βέβαια, αποτελούν διακριτές και ξεχωριστές δημιουργίες, που «λάμπουν» κάθε φορά για διαφορετικούς λόγους, χάρη στα χαρακτηριστικά τους ή μέσα από τον επιμελητικό σχεδιασμό. Αν ήθελα, όμως, να ξεχωρίσω ένα έργο τέχνης της έκθεσης στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, θα έστρεφα την προσοχή στη λιθογραφία του «ταπεινού» Φελάχου (1925-1930) του σημαντικού χαράκτη Γιάννη Κεφαλληνού, που εντυπωσιάζει με την ακριβή και λεπτομερή σχεδίαση των μορφών, και συγκινεί με τον τρόπο που αποτυπώνει την καρτερικότητα και τη δύναμη του ανθρώπινου μόχθου.

 

Info

Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, Χάληδων 98–102, τηλ. +30 2821 3 41680

Ωράριο λειτουργίας της έκθεσης:

Δευτ.-Σάβ. 10.00-14.00, 19.00-22.00, Κυριακή κλειστά

Γενική είσοδος: 5 ευρώ.

Μειωμένο εισιτήριο (φοιτητές, άνεργοι, ΑμεΑ, τρίτεκνοι, πολύτεκνοι): 2 ευρώ.

Δωρεάν είσοδος: Νέοι έως 18 ετών, κάτοχοι κάρτας ICOM, κάτοχοι κάρτας Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος.

Κάθε Τρίτη: ελεύθερη είσοδος για όλους.

Διάρκεια έκθεσης: 24 Μαΐου έως 2 Νοεμβρίου 2025.