Η κίνηση της Λευκορωσίας να εκτρέψει δια της αεροπειρατείας μία πτήση της Ryanair με προορισμό την Λιθουανία, οδηγώντας στη σύλληψη ενός δημοσιογράφου της αντιπολίτευσης που ήταν επιβάτης, ξεσήκωσε κύματα οργής και απαίτηση για αυστηρές κυρώσεις εναντίον της πρώην σοβιετικής δημοκρατίας.
Μελετώντας προσεκτικά αυτό που συνέβη στον ουρανό πάνω από τη Λευκορωσία, μπορούμε ευκολότερα να αντιληφθούμε και τα επακόλουθα αυτής της. ενέργειας
Τι συνέβη με την πτήση;
Η πτήση FR4978 της Ryanair, ενώ ταξιδεύει την Κυριακή 23 Μαϊου από την Αθήνα προς την πρωτεύουσα της Λιθουανίας, το Βίλνιους, βρίσκεται στον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας περίπου 10 χιλιόμετρα (6 μίλια) από τα λιθουανικά σύνορα, όταν αλλάξει ξαφνικά κατεύθυνση και στρέφεται προς την πρωτεύουσα (Μινσκ) της Λευκορωσίας.
Η Ryanair ανέφερε ότι οι ελεγκτές πτήσεων της Λευκορωσίας είπαν στους πιλότους ότι υπήρχε απειλή βόμβας εναντίον του αεροσκάφους και τους διέταξαν να προσγειωθούν στο Μινσκ. Ο στρατός της Λευκορωσίας έστειλε ένα μαχητικό αεροσκάφος MiG-29 σε μια προφανή προσπάθεια να ενθαρρύνει το πλήρωμα να συμμορφωθεί με τις εντολές των ελεγκτών πτήσης.
Μόλις προσγειώθηκε το αεροπλάνο, πράκτορες της Λευκορωσίας συνέλαβαν τον Ραμάν Πρoτάσεβιτς, ο οποίος δημιούργησε μια δημοφιλή ηλεκτρονική εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων που βοήθησε στη διοργάνωση μαζικών διαδηλώσεων εναντίον του προέδρου Αλεξάντερ Λουκασένκο, αυταρχικού ηγέτη της Λευκορωσίας. Συνέλαβαν επίσης τη φίλη του Πρoτάσεβιτς, Σόφια Σαπέγκα, η οποία σπουδάζει σε πανεπιστήμιο του Βίλνιους.
Οι πράκτορες με σκύλους έλεγξαν έπειτα το αεροπλάνο και τις αποσκευές των επιβατών και άφησαν την πτήση να συνεχίσει με τελικό προορισμό το Βίλνιους, ώρες αργότερα.
Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Ryanair, Μάικλ Ο′ Λίρι, χαρακτήρισε την κίνηση ως «υπόθεση κρατικής επιδρομής… πειρατεία που χρηματοδοτείται από το κράτος».
Γιατί το έκανε η Λευκορωσία;
Όλα έγιναν για να συλλάβει η ηγεσία της Λευκορωσίας τον Πρατάσεβιτς, έναν 26χρονο ακτιβιστή και δημοσιογράφο που έφυγε από τη χώρα το 2019 και αντιμετώπισε κατηγορίες για υποκίνηση ταραχών. Ήταν blogger και συνιδρυτής και συντάκτης του Nexta, ενός δημοφιλούς ψηφιακού καναλιού ανταλλαγής μηνυμάτων που ήταν βασικός παράγοντας για τη διοργάνωση διαδηλώσεων στη Λευκορωσία μετά από τις προεδρικές εκλογές τον Αύγουστο του 2020.
Ο Λουκασένκο, ο οποίος διαχειρίζεται το έθνος των 9,3 εκατομμυρίων με ”σιδηρά πυγμή” για πάνω από ένα τέταρτο του αιώνα, ανακηρύχθηκε νικητής με καθυστέρηση, αλλά η αντιπολίτευση και ορισμένοι εκλογικοί υπάλληλοι λένε ότι έγινε νοθεία στην ψηφοφορία. Ακολούθησαν μήνες διαμαρτυριών, που συνιστούν τη μεγαλύτερη πρόκληση για την εξουσία του Λουκασένκο από τότε που ανέλαβε το 1994, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Οι αρχές της Λευκορωσίας έχουν εξαπολύσει μια επιχείρηση για βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων. Περισσότεροι από 34.000 άνθρωποι συνελήφθησαν από τον Αύγουστο, συμπεριλαμβανομένων ακτιβιστών της αντιπολίτευσης, ενώ χιλιάδες ξυλοκοπήθηκαν και κακοποιήθηκαν από την αστυνομία, στην προσπάθειά της να σταματήσει τις διαδηλώσεις.
Ο Πρoτάσεβιτς κατηγορήθηκε ερήμην για υποκίνηση μαζικών ταραχών και αντιμετωπίζει ποινή που μπορέι να φτάσει μέχρι τα 15 χρόνια φυλάκισης, εάν καταδικαστεί. Ωστόσο, η υπηρεσία κρατικής ασφάλειας της Λευκορωσίας, η οποία εξακολουθεί να ονομάζεται KGB σε ένα απομεινάρι της σοβιετικής εποχής, τον έβαλε επίσης σε μια λίστα ατόμων που είναι ύποπτα για συμμετοχή στην τρομοκρατία - ένα σημάδι ότι θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ακόμα σοβαρότερες κατηγορίες. Η τρομοκρατία τιμωρείται με θάνατο στη Λευκορωσία, τη μόνη χώρα στην Ευρώπη όπου εξακολουθεί να ισχύει τέτοιο καθεστώς.
Ένα σύντομο βίντεο κλιπ του υπό κράτηση δημοσιογράφου εμφανίστηκε στη Λευκορωσική κρατική τηλεόραση τη Δευτέρα το βράδυ. Ο Πρoτάσεβιτς ήταν καθισμένος σε ένα τραπέζι με τα χέρια διπλωμένα μπροστά του και μίλησε γρήγορα, λέγοντας ότι ήταν σε ικανοποιητική υγεία και ότι η κράτησή του είναι «απολύτως σωστή και σύμφωνη με το νόμο». Πρόσθεσε ότι έδωσε στοιχεία στους ερευνητές σχετικά με την οργάνωση μαζικών ταραχών.
Ποιά είναι η αντίδραση της διεθνούς κοινότητας;
Αναλαμβάνοντας ασυνήθιστα ταχεία δράση, η Ευρωπαϊκή Ένωση συμφώνησε να επιβάλει κυρώσεις κατά της Λευκορωσίας, απαγορεύοντας στις αεροπορικές εταιρείες της χώρας να χρησιμοποιούν τον εναέριο χώρο και τα αεροδρόμια του μπλοκ των 27 εθνών.
Οι ηγέτες της ΕΕ προέτρεψαν επίσης όλους τους αερομεταφορείς που εδρεύουν στην ΕΕ να αποφύγουν κάθε πτήση πάνω από τη Λευκορωσία, αποφάσισαν να επιβάλουν κυρώσεις σε αξιωματούχους που συνδέονται με την εκτροπή πτήσεων της Κυριακής, και προέτρεψαν τη Διεθνή Οργάνωση Πολιτικής Αεροπορίας να ξεκινήσει έρευνα.
Προέτρεψαν επίσης τη Λευκορωσία να απελευθερώσει τον Πρoτάσεβιτς και τη Ρωσίδα φίλη του, Σόφια Σαπέγκα, η οποία απομακρύνθηκε από το αεροπλάνο μαζί του.
Η Πρόεδρος της Επιτροπής της ΕΕ Ουρσούλα φον ντερ Λέιεν είπε ότι η συγκεκριμένη ενέργεια ισοδυναμεί με «πειρατεία» και ο Πρόεδρος της Λιθουανίας Γκιτάνας Ναζέσα το χαρακτήρισε «κρατικά χρηματοδοτημένη πράξη».
Το μπλοκ προέβη σε διαβημα προς τον πρεσβευτή της Λευκορωσίας, ζητώντας «να καταδικάσει το απαράδεκτο βήμα των αρχών της Λευκορωσίας» και είπε ότι η σύλληψη ήταν «μια ακόμα κατάφωρη προσπάθεια να σιωπήσουν όλες οι φωνές της αντιπολίτευσης στη χώρα».
Ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν έθεσε το ζήτημα στην κλήση του με τον γραμματέα του Ρωσικού Συμβουλίου Ασφαλείας, δήλωσε η εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου Τζεν Ψάκι. Πρόσθεσε ότι οι ΗΠΑ είναι σε επαφή με το ΝΑΤΟ, την ΕΕ, τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, μεταξύ άλλων για τα επόμενα βήματα.
Η Bρετανία απαγόρευσε στην εθνική αεροπορική εταιρεία (Belavia) της Λευκορωσίας να λειτουργεί στο Ηνωμένο Βασίλειο και έδωσε εντολή στους βρετανούς αερομεταφορείς να αποφύγουν τον Λευκορωσικό εναέριο χώρο. Η αεροπορική εταιρεία της Λετονίας airBaltic δήλωσε ότι θα αποφύγει τον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας και η κυβέρνηση της Λιθουανίας έδωσε εντολή σε όλες τις εισερχόμενες και εξερχόμενες πτήσεις να αποφύγουν τη Λευκορωσία από την Τρίτη, χωρίς να περιμένουν την σχετική απόφαση της ΕΕ.
Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Βόλοντυρ Ζελένσκι διέταξε αξιωματούχους να κινηθούν για να διακόψουν την αεροπορική σύνδεση με τη Λευκορωσία και να απαγορεύσουν τις πτήσεις της Ουκρανίας μέσω του εναέριου χώρου του γείτονα της.
Ο Γενικός Γραμματέας του Ηνωμένου Βασιλείου Αντόνιο Γκουτέρες ζητά την απελευθέρωση του Πρατάσεβιτς και υποστηρίζει εκκλήσεις για «πλήρη, διαφανή και ανεξάρτητη έρευνα για αυτό το ενοχλητικό περιστατικό», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Ηνωμένου Βασιλείου Στέφαν Ντουτζάριτς.
Η Λευκορωσία μπορεί να βασιστεί στον κύριο χορηγό και σύμμαχό της, τη Ρωσία, η οποία έχει παράσχει πολιτική υποστήριξη και οικονομική βοήθεια στην κυβέρνηση του Λουκασένκο εν μέσω των διαδηλώσεων.