Ursus Arctus: Η καφέ αρκούδα της Ελλάδας

Συνολικά από τις δεκατρείς αρκούδες που αυτή την στιγμή ζουν στις εγκαταστάσεις του Αρκτούρου κατάφερα να δω έξι. Θα έλεγα πως γενικά τις έκρινα λιγότερο ντροπαλές από τους λύκους. Ξεχώρισαν οι δύο θηλυκές οι οποίες κατασχέθηκαν πέρυσι από τον ζωολογικό κήπο της Θεσσαλονίκης. Στη φύση δύο θηλυκές αρκούδες είναι δύσκολο να έρθουν κοντά καθώς υπάρχει έντονος ανταγωνισμός. Αυτές όμως οι οποίες υπέφεραν κοινή αιχμαλωσία έπεσαν και για πρώτη φορά σε χειμερία νάρκη αφότου φιλοξενήθηκαν στον Αρκτούρο και φαίνονται αχώριστες.
Peter Lilja via Getty Images

Καφέ αρκούδα! Το μοναδικό είδος αρκούδας που έχει επιβιώσει στην ελληνική επικράτεια και το πιο διαδεδομένο στην Ευρασία. Ξαδερφάκι του η σαφώς μεγαλύτερη grizzly bear η οποία «οργώνει» τις ορεινές εκτάσεις του Καναδά και λίγα πλέον μέρη στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η απόφαση να επισκεφτώ τον Αρκτούρο είχε παρθεί εδώ και πολύ καιρό. Η χιλιομετρική απόσταση μου μας χώριζε, μέχρι σήμερα είχε αποτελέσει ανυπέρβλητο εμπόδιο.

Για όποιον πιθανόν δε γνωρίζει ο Αρκτούρος είναι οργάνωση με δράση στην διάσωση περίθαλψη και -όπου κρίνεται δυνατό- επανένταξη στη φύση, άγριων ζώων με εξέχουσα την δραστηριοποίηση στις αρκούδες και τους λύκους. Με ίδρυση το 1992 έχει προσφέρει πολλά σε ζώα που υπέφεραν από τροχαία, από λαθροκυνηγούς, από δηλητηριασμένα δολώματα και φυσικά συνετέλεσε στην παύση του βαρβάρου και μεσαιωνικού φαινομένου της αρκούδας χορεύτριας... Με έναν πληθυσμό περίπου 300 ατόμων και πολύ συγκεκριμένα όρια βιότοπου η αρκούδα θεωρείται είδος που κινδυνεύει στον ελλαδικό χώρο. Κάτι αντίστοιχο λαμβάνει χώρα και με τον δαιμονοποιημένο λύκο ο οποίος μετρά μόλις 700 άτομα.

Καταπίνοντας τα χιλιόμετρα από την Αθήνα προς το Νυμφαίο σκεπτόμουν ακριβώς όλους αυτούς τους λόγους που τα ζώα αυτά κυνηγήθηκαν τόσο και αν η κατάσταση αυτή είναι αναστρέψιμη. Δεν έκανα τη διαδρομή που μάλλον είθισται. Αντ' αυτού έστριψα στην Καλαμπάκα, από εκεί Γρεβενά, ακολούθως Καστοριά και μετά μια ευθεία νοητή γιατί στην πραγματικότητα ήταν ένα μισάωρο στροφών περνώντας από ένα μέρος που το λένε Kλεισούρα. Λίγη ώρα παραπάνω αλλά το τοπίο αξίζει τον κόπο.

Μέχρι να φτάσω στον πρώτο μου προορισμό είχα λίγες ευκαιρίες για φωτογραφίες άγριας ζωής. Θα ξεχώριζα τη θέαση 2 σκαντζόχοιρων στην άκρη του δρόμου. Ήλπιζα να μη φτάσουν σε κεντρικότερο σημείο του... η ύπαρξη επίσης αρκετών τσαλαπετεινών ήταν ένα πολύ ευχάριστο θέαμα. Το μελί τους χρώμα και το λοφίο τους είναι εντυπωσιακά! Για καρακάξες και κουρούνες ούτε λόγος φυσικά Έχει βουλιάξει ο τόπος!

Το πιο σπάνιο πραγματικά θέαμα όμως ήταν η θέαση ενός μαυροπελαργού! Σε αντίθεση με τα ξαδερφακια τους τα οποία φωλιάζουν σε στέγες, σε καμπαναριά και πυλώνες, μέσα σε αστικά κέντρα και χωριά, είναι είδος που αποφεύγει τον άνθρωπο, ζει μέσα σε δάση και θεωρείται αρκετά σπάνιο! Υπήρξα τυχερός! Το κόκκινο ράμφος του είναι κάτι που τον κάνει να ξεχωρίζει ιδιαίτερα. Όλη η διαδρομή από τα Γρεβενά ως το Νυμφαίο κύλησε με πινακίδες που ζητούν από τον οδηγό να προσέχει διότι εισέρχεται σε περιοχή διέλευσης άγριας ζωής. 45 θάνατοι αρκούδας τα τελευταία 10 χρόνια από τροχαία. Από...τροχαία (!) ξαναλέω να το καταλάβουμε...

Πρώτη στάση Αγραπιδιές. Το καταφύγιο του Αρκτούρου με τον ειδικό χώρο στέγασης λύκων. Αφού προηγήθηκε 15λεπτη ενημέρωση για τον λύκο στην Ελλάδα, για την εξέλιξη του είδους του από την πλειστόκαινο και έπειτα και άλλες πολλές πληροφορίες φτάσαμε στο σημείο να πάμε να δούμε τους λύκους οι οποίοι φιλοξενούνται εκεί. 7 στον αριθμό. Ένας από κατάσχεση από ιδιώτη που τον είχε αιχμαλωτίσει και διάφοροι άλλοι που βρέθηκαν με διαφόρων ειδών ατυχήματα... 70 στρέμματα δάσους χωρισμένα ανά μέρη με ψηλό πλέγμα διότι δεν συνυπάρχουν όλοι με όλους...! Περπατούσα γύρω γύρω τον φράχτη παρατηρώντας μέσα μήπως εντοπίσω κάτι. Ξαφνικά βλέπω μέσα από μια συστάδα θάμνων 2 μάτια να με κοιτούν. 2 δευτερόλεπτα κράτησε. Ίσα που είδα το κεφάλι του! Όμορφο, αγέρωχο και αμέσως χάθηκε μέσα στο δάσος. Σε όσα στρέμματα του αναλογούσαν εν πάση περιπτώσει, αλλά η βλάστηση είναι πυκνή. Ήταν μια μικρή απογοήτευση που δε μπόρεσα να βγάλω φωτογραφία ούτε έναν λύκο άλλα δεν πειράζει. Αποδείχθηκαν ντροπαλοί. Με διαβεβαίωσαν πως έχουν διαφορετική συμπεριφορά στα άτομα που τους φροντίζουν. Ακούγεται πολύ λογικό!

Ο ευρύτερος χώρος που στεγάζεται το κέντρο των λύκων βρίθει από χελώνες. Πρέπει σε λίγη ώρα να είδα πάνω από 10. Αυτό που μου έκανε πολύ θετική εντύπωση και αξίζει να αναφέρω είναι μια εικόνα που μου κέντρισε την προσοχή. Το κέντρο επισκέφτηκε μια τριμελής οικογένεια. Μαμά, μπαμπά, αγοράκι γύρω στα 3-4... Το αγοράκι χωρίς να έχει τρομερές εκδηλώσεις χαράς και ενθουσιασμού κάθε λίγο χαμογελούσε και έλεγε «εγώ αγαπώ τα ζωάκια»!

Κάποια στιγμή έσκυψε μπροστά από μια μικρή χελώνα και της χάιδευε το καβούκι! Η χελώνα κρύφτηκε. Ακολούθως της έδωσε ένα χορταράκι και περίμενε με το χεράκι του υπομονετικά απλωμένο μπροστά από το καβούκι. Μέτα από πολύ λίγο η χελώνα ξεπρόβαλε και δειλά δειλά έτρωγε το χορταράκι που της είχε προσφερθεί. Μια για μένα σπάνια εικόνα που πρόλαβα να φωτογραφίσω. Ελπίδα ότι μπορεί να υπάρχουν σήμερα τέτοιες οικογένειες που δίνουν αντίστοιχη ανατροφή.

Σε είκοσι περίπου λεπτά διαδρομής πάρκαρα έξω από το Nυμφαίο. Προσωπικά μαζί με το Συρράκο το κατατάσσω σε δυο από τα γραφικότερα χωριά στην Ελλάδα. Δεν έχω πάει σε όλα φυσικά, αλλά η εντύπωση είναι εντύπωση! Πετρόκτιστο εντυπωσιακό με θέα, αλλά το καλύτερο... φιλοξενεί αρκούδες!

Λίγο πριν τις αρκούδες βεβαία είχα την ευκαιρία να θαυμάσω ένα κοπάδι άλογων που έτρεχε σε ένα λιβάδι στην είσοδο του χωριού. Χωρίς περίφραξη το λιβάδι αλλά έμοιαζαν να κινούνται σε συγκεκριμένο χώρο. Όπως και να έχει έμοιαζαν ευτυχισμένα.

Περπατώντας κατά μήκος το χωριό έφτασα στο κατηφορικό μονοπάτι που οδηγεί στα 50 στρέμματα που φιλοξενούν αρκούδες. Από το πάρκινγκ υπολόγισα χοντρικά μισή ωρίτσα περπάτημα. Η ξενάγηση γίνεται κάθε «ακριβώς» της ώρας. Φτάνοντας κανένα τέταρτο πριν είχα λίγο χρόνο να χαζέψω τα αναμνηστικά και να εξερευνήσω λίγο τον πέριξ χώρο. Στο μεταξύ έφτασε ένα γκρουπ. Λύκειο από το Αγρίνιο. «Πωωωωω λέω, θα έχουμε φασαρία θα κρυφτούν οι αρκούδες, τζάμπα το ταξίδι». Αφού μεσολάβησε και εκεί μια ενημέρωση για την αρκούδα γενικά και ειδικά στην Ελλάδα καθώς και μια ενημέρωση για το έργο του Αρκτούρου, μπήκαμε στο κυρίως θέμα.

Ευτυχώς το λύκειο ησύχασε. Λίγο με τις προτροπές των ξεναγών, λίγο και με τις δικές μου, ήταν πολύ πιο ήσυχα τα παιδιά από ό,τι περίμενα. Στις αρκούδες ισχύει το ίδιο όπως και με τους λύκους. Δεν είναι όλες μαζί. Ηλικία, φύλο και δυνατότητα επανένταξης στην φύση ή όχι είναι κριτήρια για το σε ποιο χώρο θα μπουν και αν θα μπορέσουμε να τις δούμε.

Ο χώρος τους είναι φυσικό δάσος οξιάς με τα αντίστοιχα φυσικά δεντρά, πλειάδα μικρόφυτων και θάμνων και τεχνίτες λιμνούλες καθώς οι αρκούδες λατρεύουν το νερό!

Συνολικά από τις 13 αρκούδες που αυτή την στιγμή ζουν στις εγκαταστάσεις του Αρκτούρου κατάφερα να δω 6. Θα έλεγα πως γενικά τις έκρινα λιγότερο ντροπαλές από τους λύκους. Ξεχώρισαν οι 2 θηλυκές οι οποίες κατασχέθηκαν πέρυσι από τον ζωολογικό κήπο της Θεσσαλονίκης. Στη φύση 2 θηλυκές αρκούδες είναι δύσκολο να έρθουν κοντά καθώς υπάρχει έντονος ανταγωνισμός. Αυτές όμως οι οποίες υπέφεραν κοινή αιχμαλωσία έπεσαν και για πρώτη φορά σε χειμερία νάρκη αφότου φιλοξενήθηκαν στον Αρκτούρο και φαίνονται αχώριστες. Επίσης αξιολάτρευτη είναι η Σάντυ. Μικρό αρκουδάκι που βρέθηκε στην Αλβανία σε ηλικία που θα έπρεπε να είναι με την μητέρα του. Παιχνιδιάρικο και παραδόξως αρκετά εξοικειωμένο με την ανθρώπινη παρουσία νομίζω ομορφαίνει όλο τον χώρο με την παρουσία του.

Η ξενάγηση δεν διαρκεί πάρα πολύ αλλά σου μένει χαραγμένη. Η ομορφιά των ζώων σε συνδυασμό με την προσπάθεια αυτών των ανθρώπων που βασίζονται σε δωρεές στα συμβολικά εισιτήρια εισόδου και στις αγορές αναμνηστικών σου αφήνει μια πολύ όμορφη εμπειρία, που όμοιά της δεν προσφέρουν οι κάθε λογής ζωολογικοί κήποι, που όσο πολιτισμένοι και αν φαίνονται, παραμένουν στυγνή αιχμαλωσία με σκοπό το κέρδος και μόνο. Στην επιστροφή σκεπτόμουν αφενός τις ωραίες εικόνες που μου δόθηκε η δυνατότητα να ζήσω και αφετέρου το πόσο πολύ όλα αυτά τα ζώα μάς έχουν ανάγκη, ώστε να συνεχίσουν να υπάρχουν και να μην αποτελέσουν ιστορίες του παρελθόντος μετά από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια παρουσίας στην ελλαδικό χώρο.