Ένα μικρό ουράνιο σώμα, κάπου μεταξύ Άρη και Δία, θα φέρει για πάντα το όνομα του: 6354 Vangelis. Άνθρωπος που δεν επιθυμούσε τα φώτα της δημοσιότητας, πρωτοπόρος συνθέτης που γοητεύτηκε από την εξερεύνηση του Διαστήματος και τιμήθηκε με Όσκαρ για τη μουσική της ταινίας «Οι Δρόμοι της Φωτιάς», με ένα τεράστιο σε εύρος έργο, ο διεθνής Έλληνας Βαγγέλης Παπαθανασίου που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 79 ετών, στο Παρίσι, υπήρξε ένας αληθινός σταρ της μουσικής, που αρνήθηκε να ζήσει ως σταρ.
Η είδηση του θανάτου του έγινε θέμα στα διεθνή ΜΜΕ και η κορυφαία δισκογραφική εταιρεία Decca, υπό το label της οποίας κυκλοφόρησαν τα τρία τελευταία άλμπουμ του, τον χαρακτήρισε «ιδιοφυΐα», αναφέροντας στην ανακοίνωση που εξέδωσε για την απώλεια του ότι «δημιούργησε μουσική εξαιρετικής πρωτοτυπίας και δύναμης που θα ζει για πάντα».
Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου συναντήθηκε με τη μουσική από πολύ μικρή ηλικία. Η μητέρα του έπαιζε πιάνο και τραγουδούσε και ο ίδιος σε συνεντεύξεις του είχε πει ότι δεν θυμόταν πότε ξεκίνησε να παίζει πιάνο και ότι εν γένει θεωρείται αυτοδίδακτος. Στη δεκαετία του 1960 πέρασε στην ποπ, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του ’70 φλέρταρε ακόμη και με τους Βρετανούς prog rock Yes. Και στη συνέχεια, απογειώθηκε.
Πολυβραβευμένος, με μία ζωή μοιρασμένη σε Αθήνα, Λονδίνο και Παρίσι, την οποία φρόντισε να κρατήσει ιδιωτική, μακριά από δημόσιες εμφανίσεις και δημόσιες σχέσεις, ζωγράφος που παρουσίασε τα έργα του σε εκθέσεις -«κάθε μέρα ζωγραφίζω και κάθε μέρα συνθέτω μουσική -με αυτή τη σειρά», έλεγε- ο Βαγγέλης Παπαθανασίου, που ομολογούσε ότι όταν συνθέτει αδειάζει το μυαλό του από όλες τις σκέψεις και πως η ηχογράφηση συνήθως γινόταν μια κι έξω, χωρίς επεξεργασία, άφησε πέρα από τη μουσική του, ισχυρό στίγμα όσον αφορά τις αντιλήψεις του για τη μουσική και τη δημιουργικότητα, θέσεις με τις οποίες σπάνια διασταυρώνεται κανείς στους πρωταγωνιστές που παίζουν στις μεγάλες αρένες.
«Όσο πιο επιτυχημένος είσαι, τόσο περισσότερο γίνεσαι προϊόν που παράγει χρήμα»
Όπως έλεγε για το υψηλό τίμημα που έρχεται μαζί με την (εμπορική) επιτυχία-κάτι που κατάλαβε πολύ νωρίς- «είχα την εντύπωση ότι για να είμαι παρών και να μπορώ να δημιουργήσω αυτό που είχα στο μυαλό μου, έπρεπε να γίνω επιτυχημένος […] Συνειδητοποίησα ότι η επιτυχία και η καθαρή δημιουργικότητα δεν είναι και πολύ συμβατές έννοιες. Όσο πιο επιτυχημένος είσαι, τόσο περισσότερο γίνεσαι προϊόν που παράγει χρήμα. Αντί να μπορείς να προχωρήσεις ελεύθερα και να κάνεις αυτό που πραγματικά επιθυμείς, βρίσκεσαι κολλημένος και υποχρεωμένος να επαναλάβεις τον εαυτό σου και την προηγούμενη επιτυχία σου. Η επιτυχία είναι γλυκιά και δόλια. Φυσικά σε βοηθά στις πωλήσεις, αλλά σε όλη μου τη ζωή προσπαθώ να μην πέσω στην παγίδα».
Και κάτι ακόμη: Ενδεικτική της στάσης του σε σχέση με τη μουσική βιομηχανία και τις συνήθεις ακραίες επιλογές στον τρόπο ζωής, ήταν η δήλωση ότι δεν είχε πάρει ποτέ ναρκωτικά «κάτι που μερικές φορές ήταν πολύ άβολο» στους συγκεκριμένους κύκλους, όπως είχε παραδεχτεί.
Για τους Δρόμους της Φωτιάς
Τι τον ενέπνευσε για να γράψει το soundtrack της ταινίας «Οι Δρόμοι της Φωτιάς»; «Το σενάριο. Οι χαρακτήρες. Η ιστορία αυτών των δρομέων είναι γεμάτη από υπέροχα και βαθιά μηνύματα που πάντα χρειαζόμασταν, μηνύματα που είναι ακόμα πιο απαραίτητα σήμερα», έλεγε για την τολμηρή ιδέα του σκηνοθέτη του Χιου Χάντσον να προτείνει στον Παπαθανασίου να «ντύσει» με σύγχρονη μουσική μία «ταινία εποχής», καθώς η ιστορία διαδραματίζεται στη δεκαετία του 1920.
Και σε άλλο σημείο: «Υπάρχουν περιπτώσεις που μια ταινία μπορεί να σταθεί μόνη της χωρίς μουσική. Η μουσική πρέπει να συνεχίσει τα συναισθήματα εκεί που τελειώνουν τα λόγια. Δυστυχώς οι περισσότερες ταινίες πλημμυρίζουν με μουσική, λόγω μέτριων σεναρίων και παραγωγών και λόγω έλλειψης ταλέντου των σκηνοθετών», είχε πει, ενώ είναι γνωστό ότι μετά την επιτυχία με τους Δρόμους της Φωτιάς και το Blade Runner του Ρίντλεϊ Σκοτ -που θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα έργα στο είδος της ηλεκτρονικής μουσικής, παρά το γεγονός ότι το άλμπουμ κυκλοφόρησε μια δεκαετία μετά την ταινία- αρνήθηκε πολλές προτάσεις που του έγιναν για σάουντρακ.
Ηλεκτρονική μουσική και υπολογιστές
Όσο αφορά την ηλεκτρονική μουσική εξηγούσε: «Η πηγή είναι ηλεκτρονική. Αλλά είναι το ίδιο με τα ακουστικά όργανα. Ο ήχος είναι ήχος και η δόνηση είναι δόνηση, είτε από ηλεκτρονική πηγή είτε από ακουστικό όργανο. Ο τρόπος που χρησιμοποιούμε αυτές τις πηγές είναι το κλειδί για το μουσικό αποτέλεσμα Χωρίς να παραμελώ τα ακουστικά συμβατικά όργανα, αφιερώνω αρκετό χρόνο ασχολούμενος με τις ηλεκτρονικές πηγές ήχου. Αλλά μην πάει ο νους σας στους υπολογιστές! Οι υπολογιστές είναι εξαιρετικά χρήσιμοι και καταπληκτικοί για πολλούς επιστημονικούς τομείς, αλλά για μένα, όσον αφορά τη δημιουργία, είναι ανεπαρκείς και αργοί. Επομένως, όλες μου οι προσπάθειες είναι να μείνω μακριά από αυτό το θηρίο».
Μουσική και σύμπαν
«Το μόνο που θέλω να κάνω είναι να μην επιβάλλω πράγματα στους ανθρώπους και να προσπαθώ να μην κάνω κακό. Να φέρνω ελπίδα», δήλωνε για τη δύναμη της μουσικής. «Έχω λάβει πολλά συγκινητικά γράμματα όλα αυτά τα χρόνια, από ανθρώπους και αθλητές που έχουν βοηθηθεί από τη μουσική μου».
Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου άκουγε από κλασική μουσική και τζαζ μέχρι world music. Θεωρούσε δε, τη μουσική και το σύμπαν ταυτόσημα. «Επιστημονικά, είτε το πιστεύετε είτε όχι, η μουσική οδηγεί τα πάντα, γιατί μουσική ίσον σύμπαν και σύμπαν ίσον μουσική».
«Λατρεύω τα έργα σου, Vangelis. Ελπίζω μόνο η μουσική σου να είναι τόσο καλή όσο οι πίνακες σου»
«Η μουσική είναι πνευματική, η ζωγραφική είναι σωματική, άρα τα χρειάζομαι και τα δύο». Το 2003, οργάνωσε μια έκθεση στην Ισπανία, η οποία στη συνέχεια περιόδευσε στη Νότια Αμερική. «Στο Μεξικό υπήρχε ένα βιβλίο στο οποίο οι επισκέπτες της έκθεσης μπορούσαν να γράψουν τα σχόλια τους. Και το πιο όμορφο ήταν κάτι που έγραψε ένα κορίτσι εννέα χρονών: Λατρεύω τα έργα σου, Vangelis. Ελπίζω μόνο η μουσική σου να είναι τόσο καλή όσο οι πίνακες σου», είχε πει γελώντας.
Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου για την τελευταία του δουλειά, το «The Thread», την παραδοσιακή μας μουσική, που όπως λέει, τον ενδιέφερε από τότε που ήταν μικρός και το νήμα που φτάνει μέχρι τις μέρες μας.