Αν δεν είχε τυλιχτεί με έναν πεταμένο μανδύα, ο Οδυσσέας θα είχε παγώσει μέχρι θανάτου στην Τροία. Ο οικοδεσπότης του ήρωά μας, ο Εύμαιος, ο χοιροβοσκός, ακούει την ιστορία και καταλαβαίνει το νόημα: δανείζει στον Οδυσσέα έναν μανδύα, γιατί και πάλι η νύχτα είναι παγωμένη.
Αυτό το μέρος της «Οδύσσειας» του Ομήρου δεν ακούγεται πολύ μεσογειακό. Βυθισμένη μέσα στα δίδυμα έπη του Ομήρου, ο Felice Vinci εντόπισε ένα σωρό παρόμοια ανέκδοτα που έδειχναν μακριά από το παραδοσιακό σκηνικό της Ιλιάδας, μιας αφήγησης του Τρωικού Πολέμου, και της Οδύσσειας, της ιστορίας του 10ετούς ταξιδιού του Οδυσσέα στην Ιθάκη μετά την πτώση της Τροίας.
Για τον Vinci, πυρηνικό μηχανικό στην εκπαίδευση και ερασιτέχνη ιστορικό στο πάθος, τα στοιχεία συνέθεσαν μια συγκλονιστική αποκάλυψη: Αυτές οι ομηρικές ιστορίες, ακρογωνιαίοι λίθοι του αρχαίου ελληνικού και του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού, δεν διαδραματίζονται στην Ελλάδα και γύρω από αυτήν, στη νότια Ευρώπη, αλλά μάλλον κοντά στη Βαλτική Θάλασσα, στη βόρεια Ευρώπη.
Εξαιρετικοί ισχυρισμοί, εξαιρετικές αποδείξεις
Οι εξαιρετικοί ισχυρισμοί απαιτούν εξαιρετικές αποδείξεις, και ο Vinci προσκομίζει μερικά συναρπαστικά στοιχεία. Στο βιβλίο του Omero nel Baltico του 1995 (μεταφρασμένο ως The Baltic Origins of Homer’s Epics), επισημαίνει τα εξής:
- πολυάριθμες κλιματικές ανωμαλίες στα έργα του Ομήρου, για παράδειγμα δροσερός, ομιχλώδης καιρός και χιόνι που σκονίζει τις ασπίδες των πολεμιστών
- διάφορες γεωγραφικές ασυμφωνίες, όπως αναφορές στον «ευρύ Ελλησπόντο», που θα ταίριαζαν καλύτερα με τον ευρύ Κόλπο της Φινλανδίας.
- διάφορες τοπογραφικές αντιστοιχίες – για παράδειγμα, η Τροία θα μπορούσε να είναι η νότια φινλανδική πόλη Toijala, η Χίος το εσθονικό νησί Hiiumaa και η Πυλένη η βόρεια γερμανική πόλη Plönαναφορές για νυχτερινές μάχες, οι οποίες θα ήταν δυνατές χάρη στις μεγάλες καλοκαιρινές ημέρες στα βόρεια γεωγραφικά πλάτη.
-οι βάρκες στην Οδύσσεια έχουν δύο πλώρες ώστε να μπορούν να στραφούν προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, όπως τα τυπικά μακρόστενα πλοία των Βίκινγκς.
-Από αυτά τα θραύσματα, ο Vinci εξάγει μια μεγάλη αφήγηση, η οποία έχει ως εξής: Κατά τη διάρκεια του Ολόκαινου Κλιματικού Βέλτιστου, από το 7500 έως το 5500 π.Χ. περίπου, η βόρεια Ευρώπη ήταν πολύ θερμότερη από ό,τι είναι τώρα, παρήγαγε πλούσιες σοδειές και φιλοξένησε έναν ζωντανό, πρωτοελληνικό πολιτισμό της Εποχής του Χαλκού.
-Η δωρική εισβολή (συμπεριλαμβανομένων των προφορικών επών).
-Όταν το κλίμα ψύχθηκε, ο πολιτισμός αυτός μετανάστευσε νότια, στην Ελλάδα. Αυτή θα ήταν η λεγόμενη δωρική εισβολή, με τους νεοφερμένους από το βορρά να παίρνουν τη θέση των προκλασικών κατοίκων της Ελλάδας.
Αυτοί οι Δωριείς έφεραν από τον βορρά τον πολιτισμό τους, συμπεριλαμβανομένων των βόρειων πρωτότυπων τοπωνυμίων που ανακυκλώθηκαν για χρήση στην ανατολική Μεσόγειο, καθώς και τα προφορικά μεταδιδόμενα έπη που θα αναδιαμορφώνονταν σε Ιλιάδα και Οδύσσεια.
Αν τα ομηρικά έπη προήλθαν πραγματικά από τη Βαλτική και όχι από τη Μεσόγειο, αυτή θα μπορούσε κάλλιστα να είναι η διαδρομή που ακολούθησε ο Οδυσσέας για να επιστρέψει στην πατρίδα του από την Τροία - στη Φινλανδία - στην Ιθάκη - στη Δανία.
Αν αυτό αληθεύει, ο Τρωικός Πόλεμος ήταν μια σκανδιναβική σύγκρουση και η Οδύσσεια μια περιπέτεια της Βαλτικής. Ο Vinci υποχρεώνεται, αντιστοιχίζοντας βασικά μέρη στις επικές ιστορίες με τοποθεσίες στη βόρεια Ευρώπη. Όπως δείχνει ο χάρτης, οι «δακτυλιωτές πεδιάδες της Τροίας» θα βρίσκονταν στη νότια Φινλανδία.
Και δεν είναι μόνο αυτό το σημείο εκκίνησης της Οδύσσειας που είναι παράξενο- οι υπόλοιποι σταθμοί κατά μήκος της διαδρομής είναι εξίσου παράξενοι. Ο Vinci ταυτίζει τη θέση της ελληνικής πόλης Θήβα με εκείνη της σουηδικής πρωτεύουσας Στοκχόλμης. Η Ελλάς -η κλασική ονομασία της Ελλάδας- βρίσκεται στην Εσθονία, ενώ η βόρεια Πολωνία είναι η Αίγυπτος (και η τοποθεσία της αιγυπτιακής πόλης Θήβα).
Η επιφανής Αθήνα βρισκόταν κάποτε εκεί όπου σήμερα υψώνει τις στέγες της η νότια σουηδική πόλη Karlskrona: γοητευτική και μπαρόκ, αλλά σίγουρα λιγότερο μεγαλοπρεπής και πολύ πιο πρόσφατη. Η Κοπεγχάγη είναι οι Μυκήνες, ενώ η Ωγυγία, το νησί όπου η νύμφη Καλπύσω κρατούσε αιχμάλωτο τον Οδυσσέα για επτά χρόνια, είναι ένα από τα νησιά Φερόε.
Οι Κύκλωπες ζούσαν στο Tosenfjorden της Νορβηγίας. Ο Άδης, ο ειδωλολατρικός ελληνικός κάτω κόσμος, βρισκόταν στη ρωσική Καρελία. Και η Ιθάκη, η μυθική πατρίδα του Οδυσσέα, είναι το μικροσκοπικό και κατά τα άλλα μάλλον αδιάφορο δανέζικο νησί Lyø.
Ο Κάτω Κόσμος - στη ρωσική Καρελία
Ο Vinci αφηγείται μια φανταστική ιστορία, αλλά αντέχει τίποτα από αυτά;
Υπάρχουν πολύ λίγες αρχαιολογικές ενδείξεις για έναν ιδιαίτερα ανεπτυγμένο πολιτισμό της Εποχής του Χαλκού στην περιοχή της Βαλτικής κατά την εποχή που θα ταίριαζε στην ιστορία του. Και τα στοιχεία που παρουσιάζει είναι επιλεγμένα, αγνοώντας συχνά ενδείξεις για το αντίθετο.
Σύμφωνα με τα λόγια ενός κριτικού, ο Vinci «χρησιμοποιεί αμυδρές ενδείξεις για να βγάλει τεράστια συμπεράσματα και αποκρύπτει ή εθελοτυφλεί σε αντικρουόμενα στοιχεία», κατά τον τρόπο πολλών δημοφιλών βιβλίων για τα ΑΤΙΑ, τις γοργόνες ή την Ατλαντίδα.
Παρόλα αυτά, ο Vinci δεν είναι ο μόνος. Η ταυτότητα της Ιθάκης, που περιγράφεται τόσο αόριστα από τον Όμηρο, συνεχίζει να απασχολεί συγγραφείς και ιστορικούς. Μερικά παραδείγματα από τους τελευταίους αιώνες:
- Ο Βέλγος ερασιτέχνης ιστορικός του 19ου αιώνα Théophile Cailleux τοποθέτησε τις σκηνές του ομηρικού έπους στις ευρωπαϊκές ακτές του Βόρειου Ατλαντικού, αλλά νοτιότερα από τον Vinci: την Τροία κοντά στο Κέιμπριτζ της Αγγλίας και την Ιθάκη κοντά στο Κάντιθ της νοτιοδυτικής Ισπανίας.
- O Άγγλος μυθιστοριογράφος Samuel Butler υπέθεσε ότι η Οδύσσεια γράφτηκε από μια Σικελίδα (η οποία μπήκε στο έργο ως Ναυσικά, η νεαρή κόρη του βασιλιά Αλκίνοου) και ότι το σκηνικό του έπους είναι η ίδια η Σικελία.
-Ο Έλληνας ιστορικός Μανώλης Κουτλής, για να αναφέρουμε ένα τελευταίο αλλά καθόλου οριστικό παράδειγμα, αναγνώρισε την Ιθάκη ως τη Φαιάλη, ένα από τα νησιά των Αζορών στη μέση του Ατλαντικού Ωκεανού.
Οπότε, ο Οδυσσέας διέπλευσε τη Βαλτική και τον Βόρειο Ατλαντικό στο μακρύ ταξίδι της επιστροφής του; Ίσως η καλύτερη απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι μια ρήση δημοφιλής στη μητρική γλώσσα του Βίντσι, τα ιταλικά: Se non è vero, è ben trovato (ακόμη και αν δεν είναι αλήθεια, είναι μια καλή ιστορία).