Στις δασώδεις πλαγιές που περιβάλλουν τα Καλάβρυτα, εκατοντάδες ετοιμοθάνατα έλατα ξεχωρίζουν με τις εύθραυστες, κοκκινωπές βελόνες τους να αποτελούν μια θλιβερή υπενθύμιση ότι η ξηρασία αποστραγγίζει σιγά σιγά τη ζωή από τη φύση στην Ελλάδα.
Τα έλατα είναι γνωστό ότι χρειάζονται πιο δροσερά, υγρά κλίματα. Ωστόσο, οι παρατεταμένες ξηρασίες τα τελευταία χρόνια που συνδέονται με το ταχέως μεταβαλλόμενο κλίμα στην Ελλάδα τα αφήνουν εκτεθειμένα σε μολύνσεις από παράσιτα, εξηγούν στο Reuters επιστήμονες και ντόπιοι.
«Στο παρελθόν, βλέπαμε μερικά νεκρά δέντρα σκορπισμένα ανάμεσα στα υγιή», λέει η Κατερίνα Κολύρου, επικεφαλής της τοπικής δασικής υπηρεσίας στα Καλάβρυτα, ένα χωριό φημισμένο για τα δάση του με το είδος ελληνικής ελάτης Abies cephalonica. «Τώρα, δυστυχώς, ανάμεσα στα νεκρά, προσπαθούμε να εντοπίσουμε τα λίγα εναπομείναντα υγιή πράσινα έλατα», συμπληρώνει.
Ετοιμοθάνατα έλατα: Καυτά καλοκαίρια και ήπιοι χειμώνες επιδεινώνουν την κατάσταση
Λιγότερο νερό και υγρασία σημαίνει ότι τα έλατα γίνονται πιο ευάλωτα σε επιθέσεις από παράσιτα που τρυπούν τον φλοιό τους για να γεννήσουν αυγά και να δημιουργήσουν σήραγγες, διαταράσσοντας την ικανότητα των δέντρων να μεταφέρουν θρεπτικά συστατικά μεταξύ των ριζών και των κλαδιών και οδηγώντας στον θάνατό τους.
«Αυτά είναι ξυλοφάγα σκαθάρια», επισημαίνει ο Δημήτριος Αβτζής, εντομολόγος και διευθυντής έρευνας στον Ελληνικό Γεωργικό Οργανισμό «Δήμητρα».
Σε ολόκληρο τον κόσμο, το 2024 ήταν η θερμότερη χρονιά που έχει καταγραφεί ποτέ, με τη μέση θερμοκρασία να ξεπερνά τους 1,5 βαθμούς Κελσίου πάνω από την προβιομηχανική εποχή για πρώτη φορά.
Οι θερμοκρασίες στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά το ίδιο βαθμό μεταξύ 1991-2020, αλλά σε ορισμένες βορειοδυτικές ορεινές περιοχές υπήρξε μεγαλύτερη αύξηση -κατά 2 βαθμούς Κελσίου- υπογραμμίζει ο διευθυντής έρευνας στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Κώστας Λαγουβάρδος, ο οποίος ηγήθηκε μιας μελέτης για την άνοδο των θερμοκρασιών και την κάλυψη χιονιού.
Αυτό, με τη σειρά του, μείωσε τον αριθμό των ημερών που το έδαφος ήταν καλυμμένο από χιόνι -μια άλλη ζωτική πηγή υγρασίας για τα έλατα. Ο ίδιος κάνει λόγο για μείωση της χιονοκάλυψης κατά 30-40% με την πάροδο των ετών.
«Δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε χιόνι»
Η μείωση των ελατοδασών, που παρατηρείται επίσης στην ηπειρωτική Ελλάδα και στα Ιόνια Νησιά, δεν είναι μοναδική στην χώρα μας. Στην επαρχία Ουέσκα στην Ισπανία ένα διαφορετικό είδος ελάτης στα Πυρηναία Όρη, το Abies Alba, έχει επίσης δείξει σημάδια μείωσης τα τελευταία χρόνια – μια εξέλιξη που οι επιστήμονες επίσης συνδέουν με την ακραία ζέστη.
Στα Καλάβρυτα, οι αρχές σχεδιάζουν να απομακρύνουν τα νεκρά και μολυσμένα δέντρα για να περιορίσουν τη ζημιά. Αλλά αυτό μπορεί να μην είναι αρκετό για να σώσουν τα δάση.
«Δεν μπορούμε να σταματήσουμε την κλιματική αλλαγή», είπε ο Λαγουβάρδος. «Αυτό που μπορούμε να προσπαθήσουμε να κάνουμε είναι να την μετριάσουμε ή να βρούμε λύσεις. Αλλά δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε χιόνι».
