Εχουμε σκεφτεί ότι μπορεί να είμαστε ανάμεσα στο 40% των ανθρώπων παγκοσμίως που τους επηρεάζει ο αστιγματισμός;

Αν έχουμε πάει ποτέ σε οφθαλμίατρο για εξέταση ματιών και μας είπαν ότι το μάτι μας έχει σχήμα μπάλας ποδοσφαίρου ή αν ίσως έχουμε παρατηρήσει ότι η όρασή μας γίνεται ολοένα και πιο θολή ή δύσκολη στη συγκέντρωση τότε ανήκουμε σ’ αυτή την κατηγορία.

Τι προκαλεί τον αστιγματισμό;

Το μάτι λειτουργεί σαν μια φωτογραφική μηχανή, συλλαμβάνοντας το φως μέσω της πρόσθιας επιφάνειας (του κερατοειδούς) και το εστιάζει πάνω στο “φιλμ” στο πίσω μέρος του ματιού (τον αμφιβληστροειδή).

Για να έχουμε καθαρή εικόνα, το σχήμα και το μέγεθος του βολβού και των επιφανειών του (κερατοειδής, φακός και αμφιβληστροειδής) πρέπει να πληρούν συγκεκριμένες προδιαγραφές.

Διαφορετικά, η όραση μπορεί να είναι θολή ή εκτός εστίασης – κάτι που είναι γνωστό ως “διαθλαστικό σφάλμα”.

Τι είναι ο αστιγματισμός;

Ο αστιγματισμός είναι ένα είδος διαθλαστικού σφάλματος, όπου μία ή περισσότερες επιφάνειες του ματιού δεν είναι λείες και/ή στρογγυλές. Διακρίνεται ευρέως σε δύο τύπους: τακτικός και ακανόνιστος.

Ο τακτικός αστιγματισμός είναι ο πιο συχνός. Συνήθως προκύπτει από αλλαγές στο σχήμα του κερατοειδούς. Αντί να είναι στρογγυλός, είναι πιο οβάλ, σαν μπάλα ποδοσφαίρου ή αυγό. Δεν γνωρίζουμε πλήρως γιατί μερικοί άνθρωποι αναπτύσσουν τακτικό αστιγματισμό, αλλά εν μέρει οφείλεται στη γενετική.

Ο ακανόνιστος αστιγματισμός είναι πιο σπάνιος. Εμφανίζεται όταν ένα μέρος του κερατοειδούς δεν είναι πλέον λείο (λόγω ουλών ή αναπτύξεων στον κερατοειδή) ή όταν το σχήμα του αλλάζει με άνισο ή ασύμμετρο τρόπο.

Παθήσεις των ματιών όπως ο κερατόκωνος – όπου ο κερατοειδής εξασθενεί με την πάροδο του χρόνου και αποκτά κωνικό σχήμα – προκαλούν ακανόνιστο αστιγματισμό.

Αν ο κερατοειδής δεν είναι στρογγυλός ή λείος, το φως που εισέρχεται στο μάτι διαχέεται στον αμφιβληστροειδή. Αυτό μπορεί να προκαλέσει θολή ή παραμορφωμένη όραση, μειωμένη ευαισθησία στην αντίθεση, σκιές ή διπλωπία και αυξημένη ευαισθησία στο έντονο φως.

Είναι ο αστιγματισμός νέα πάθηση;

Το 1727, ο σερ Ισαάκ Νεύτων ήταν ο πρώτος που περιέγραψε τη φυσική του πώς μια ακανόνιστη επιφάνεια μπορεί να επηρεάσει την εστίαση του φωτός.

Ακολούθησε το 1800 ο Τόμας Γιανγκ, επιστήμονας που είχε αστιγματισμό και περιέγραψε πώς επηρέαζε την όρασή του σε μία διάλεξη.

Το 1825, ο σερ Τζορτζ Έιρι, αστρονόμος επίσης με αστιγματισμό, ανακάλυψε ότι έβλεπε πιο καθαρά όταν έγερνε τα γυαλιά του υπό γωνία. Ήταν ο πρώτος που πρότεινε τη χρήση κυλινδρικών φακών για τη διόρθωση του αστιγματισμού – κάτι που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα.

Ο όρος «αστιγματισμός» καθιερώθηκε το 1846 από τον Γουίλιαμ Γουέλουελ. Η λέξη προέρχεται από τα ελληνικά: «α-» (χωρίς) και «στίγμα» (σημείο), δηλαδή «χωρίς σημείο», αναφερόμενο στην απουσία ενός ξεκάθαρου σημείου εστίασης.

Πώς μετριέται ο αστιγματισμός;

Οι οπτομέτρες συνήθως εντοπίζουν και μετρούν τον τακτικό αστιγματισμό κατά τη διάθλαση, όταν δοκιμάζουν διάφορους φακούς μπροστά από το μάτι για να καθορίσουν τη σωστή συνταγή γυαλιών.

Ο ακανόνιστος αστιγματισμός μπορεί να περιλαμβάνει πολύ μικρές ανωμαλίες και εξογκώματα, οπότε είναι καλύτερα να εντοπίζεται με εξειδικευμένη απεικόνιση όπως η τοπογραφία κερατοειδούς. Αυτή δημιουργεί έναν τρισδιάστατο χάρτη που δείχνει τοπικά εξογκώματα και ανωμαλίες στην επιφάνεια του κερατοειδούς.

Έχω αστιγματισμό – τι πρέπει να ξέρω;

Ο αστιγματισμός μπορεί να παρουσιαστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά γίνεται πιο κοινός όσο μεγαλώνουμε.

Μπορεί να αναπτυχθεί με την πάροδο του χρόνου, και το επίπεδό του μπορεί επίσης να αλλάζει.

Με ήπιο αστιγματισμό, ίσως να μην παρατηρήσουμε προβλήματα στην όραση. Όμως με υψηλότερα επίπεδα, η όραση γίνεται λιγότερο καθαρή, οδηγώντας σε μειωμένη οπτική ευκρίνεια, κόπωση ή καταπόνηση των ματιών.

Η διόρθωση του αστιγματισμού στοχεύει στο να αντισταθμίσει τις διαφορές στην καμπυλότητα του κερατοειδούς ώστε το φως να εστιάζει σωστά στον αμφιβληστροειδή.

Για την τακτική διόρθωση του αστιγματισμού, χρησιμοποιούνται κυλινδρικοί φακοί που αντισταθμίζουν κάθε καμπυλότητα του “ποδοσφαίρου”. Οι κυλινδρικοί φακοί συνταγογραφούνται είτε ως γυαλιά είτε ως φακοί επαφής.

Ο αστιγματισμός μπορεί επίσης να διορθωθεί με διαθλαστική χειρουργική (laser).

Η ορθοκερατολογία (ortho-k) είναι μια άλλη επιλογή. Περιλαμβάνει τη χρήση ειδικών σκληρών φακών επαφής κατά τη διάρκεια της νύχτας, που προσωρινά αναμορφώνουν τον κερατοειδή, επιτρέποντας στον χρήστη να μην φορά γυαλιά κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Για τον ακανόνιστο αστιγματισμό, είναι σημαντική η θεραπεία της υποκείμενης αιτίας. Συχνά απαιτούνται σκληροί φακοί επαφής για καθαρή όραση, καθώς μπορούν να καλύψουν τις τοπικές ανωμαλίες καλύτερα από τα γυαλιά ή τους μαλακούς φακούς.

Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να απαιτείται χειρουργική επέμβαση, όπως μεταμόσχευση κερατοειδούς, για να αντικατασταθεί ένας κατεστραμμένος κερατοειδής.

Πρέπει να ανησυχώ για τον αστιγματισμό στα παιδιά μου;

Στα παιδιά, αν υπάρχει αρκετός αστιγματισμός ώστε να προκαλεί θολή ή παραμορφωμένη όραση, μπορεί να επηρεάσει την εκπαίδευση και την ανάπτυξή τους, τόσο στην τάξη όσο και στις αθλητικές δραστηριότητες.

Ο αθεράπευτος αστιγματισμός δεν είναι επικίνδυνος, αλλά υψηλά επίπεδα αστιγματισμού στα μικρά παιδιά μπορούν να προκαλέσουν άλλα προβλήματα όρασης, όπως «στραβισμό» ή [τεμπέλικο μάτι» (αμβλυωπία).

Ωστόσο, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας – οι τακτικοί έλεγχοι όρασης από τον οπτομέτρη για παιδιά (και ενήλικες) βοηθούν στην έγκαιρη ανίχνευση και αντιμετώπιση, όταν χρειάζεται.

Πηγή: The Conversation