Πάει καιρός που η γνωστή αποστροφή του Ανδρέα Παπανδρέου, «Δεν θα γίνουμε τα γκαρσόνια της Ευρώπης», πέρασε στη λήθη, μιας και όλες οι κυβερνήσεις της Μεταπολίτευσης εργάστηκαν αόκνως ώστε να γίνουμε ακριβώς αυτό. Τέσσερις δεκαετίες μετά, ο αναβαθμισμένος τουρκικός επεκτατισμός αντιμετωπίζει μία χώρα πολύ διαφορετική απ’ ό,τι ήταν τη δεκαετία του ’80. Η Ελλάδα εξακολουθεί μεν να διαθέτει μεγάλη στρατιωτική ισχύ, πλην όμως η οικονομική και ιδεολογική της «θωράκιση» είναι σαφώς διαφοροποιημένη: Η ανθεκτικότητα της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας δεν βρίσκεται στο επίπεδο που αναλογεί σε μία χώρα που αντιμετωπίζει υπαρξιακού τύπου απειλή.
Η στροφή από την παραγωγή στον τουρισμό και τις υπηρεσίες υπήρξε συνειδητή επιλογή διαδοχικών κυβερνήσεων, σφραγίζοντας την ελληνική οικονομία καθ’ όλη τη Μεταπολίτευση. Πολλά μπορούν να ειπωθούν για τα υπέρ και τα κατά της επιλογής αυτής. Σε ότι αφορά στην Εθνική Άμυνα, όμως, η επιλογή αυτή είχε σαφείς συνέπειες:
Α) Η βιομηχανία, είναι καθοριστική για την αυτάρκεια των Ενόπλων Δυνάμεων και τη δυνατότητά τους να επιτελούν το έργο τους όσο το δυνατόν ανεπηρέαστες από τις διεθνείς εξελίξεις και τις πιέσεις των… προμηθευτών. Οι μεγάλες αγορές οπλικών συστημάτων δεν μπορούν να κρύψουν τα προβλήματα που προκαλεί η έλλειψη μιας ισχυρής παραγωγικής βάσης για τον εφοδιασμό, τον εξοπλισμό και τη συντήρηση του στρατιωτικού υλικού. Ταυτόχρονα, η αμυντική βιομηχανία συγκρατεί το κόστος των εξοπλισμών: Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα που δαπανά ασμένως δισεκατομμύρια για την άμυνά της, χωρίς να έχει ανάλογες «επιστροφές» στην οικονομία της.
Β) Ο γεωγραφικός καταμερισμός σε τουριστικά αξιοποιήσιμες και μη περιοχές κατευθύνει προνομιακά στις πρώτες το ενδιαφέρον της Πολιτείας. Έτσι, οι ακριτικές περιοχές βρίσκονται αντιμέτωπες με τη δημογραφική καθίζηση, την ανεργία, τις ελλιπείς υποδομές. Είναι χαρακτηριστική η εγκατάλειψη των σιδηροδρόμων, ενός μέσου ελάχιστα χρήσιμου μεν στον τουρισμό, απολύτως απαραίτητου δε για την παραγωγική ανασυγκρότηση, την Εθνική Άμυνα, αλλά και τον διεθνή και περιφερειακό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η χώρα μας. Δυστυχώς, στην αξιοποίηση των λιγοστών κονδυλίων προέχει η εξυπηρέτηση των τουριστικών περιοχών, οι δε Ένοπλες Δυνάμεις καλούνται να τροποποιήσουν τον σχεδιασμό τους ανάλογα με τις ανάγκες του τουριστικού κλάδου…
Γ) Η στροφή από την παραγωγή στον τουρισμό επηρεάζει ασφαλώς και την εγχώρια αγορά εργασίας, καθώς δημιουργεί θέσεις χαμηλά αμειβόμενης και ανειδίκευτης εργασίας. Το γεγονός αυτό διογκώνει το διπλό φαινόμενο της «διαρροής εγκεφάλων» και της ανεξέλεγκτης μετανάστευσης. Και τα δύο έχουν ασφαλώς επιπτώσεις στην Εθνική Άμυνα.
Ένα ακραίο παράδειγμα δίνουν τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, που φιγουράρουν στους χάρτες της «Γαλάζιας Πατρίδας» του Ερντογάν. Τα νησιά αυτά καλούνται πλέον να επιβιώσουν εξαρτώμενα οικονομικά από την Τουρκία και τους επισκέπτες της που θα λάβουν τη σχετική βίζα. Ήταν το μόνο μέτρο που βρήκε η κυβέρνηση για να αντισταθμίσει την αναπόφευκτη υποβάθμιση των νησιών από τις μεταναστευτικές ροές.
*
Μπορεί, λοιπόν, ο τουρισμός από μόνος του να μην συνδέεται ευθέως με την Εθνική Άμυνα, την επηρεάζει όμως εμμέσως και μάλιστα καθοριστικά. Η Εθνική Άμυνα πλήττεται, όταν η οικονομία εξαρτάται υπερβολικά από έναν κλάδο – ειδικά αν ο κλάδος αυτός επηρεάζεται τόσο εύκολα από εξωτερικούς, μη ελέγξιμους παράγοντες. Η υπερβολική εξάρτηση της χώρας από τον τουρισμό πλήττει την ανθεκτικότητά της απέναντι στις πάσης φύσεως απειλές: από τις πανδημίες και τις φυσικές καταστροφές μέχρι τον τουρκικό επεκτατισμό. Έτσι, λ.χ., ένα ενδεχόμενο θερμό επεισόδιο με την Τουρκία, θα μπορούσε να έχει μικρό πολιτικό ή στρατιωτικό αντίκτυπο και να είναι απόλυτα διαχειρίσιμο. Οικονομικά, όμως, θα μπορούσε να είναι έως και καταστροφικό, αν έπληττε τον κλάδο του τουρισμού.
Η περίφημη «ηρεμία στο Αιγαίο», λοιπόν, την οποία εύχονται κάθε χρόνο οι κυβερνώντες, συνιστά αδήριτη ανάγκη για την επιβίωση χώρας. Η ανάγκη αυτή δεν μπορεί παρά να έχει συνέπειες και στην άσκηση της πολιτικής. Της θέτει περιορισμούς και προτεραιότητες. Διότι, στη γειτονιά μας, τα «ήρεμα καλοκαίρια», που απαιτεί ο εγχώριος επιχειρηματικός κόσμος, δεν έρχονται από μόνα τους. Εξασφαλίζονται είτε με ισχυρή εθνική άμυνα και αποφασιστικότητα, είτε –σε περίπτωση ελλείψεως αυτών– με παζαρέματα και υποκλίσεις στον Σουλτάνο.
