Ο Φίλιππος Σταυρινίδης, δάσκαλος γιόγκα, εξηγεί τι είναι η γιόγκα, πώς μπορεί να ωφελήσει τον οργανισμό και τι πρέπει να προσέξει ένας πρωτάρης.
Ο Φίλιππος Σταυρινίδης επί τω έργω
Τι είναι η γιόγκα;
Η γιόγκα είναι η παύση των αναταράξεων του νου ή αλλιώς, η συγκράτηση των «κυματισμών» του νου, δηλαδή των σκέψεων. Έχει ως στόχο την αυτοπειθαρχία, την πνευματική διαύγεια, την ενδυνάμωση του σώματος και την οξύτητα του νου. Τελικό στάδιο της γιόγκα είναι η απελευθέρωση (moksha) ή η διαφώτιση, έννοιες που ορίζονται διαφορετικά ανάλογα με το φιλοσοφικό ρεύμα που ακολουθεί κανείς. Μέσω της γιόγκα ο ασκούμενος επιχειρεί να κάνει την ενδοσκόπησή του και να επιφέρει αρμονία στις τρεις διαφορετικές υποστάσεις του, τη σωματική, τη διανοητική-συναισθηματική και την πνευματική. Ως φιλοσοφία, η γιόγκα προτείνει έναν τρόπο σκέψης και ζωής και η φυσική άσκηση είναι ένα τμήμα μόνον της φιλοσοφίας της γιόγκα, με κυριότερο σκοπό να προετοιμάσει το σώμα για το διαλογισμό. Παρολαυτά, η σύγχρονη εξέλιξη της γιόγκα έχει δώσει μεγάλη έμφαση στη φυσική άσκηση με αποτέλεσμα πολλοί ασκούμενοι να γνωρίζουν μονάχα αυτή την πτυχή. Πολλοί μάλιστα πιστεύουν πως η γιόγκα αποτελείται μόνον από διατάσεις, ενώ στην πραγματικότητα η γιόγκα βοηθά στην ισορροπία του σώματος, αυξάνοντας τη δύναμη, την ευλυγισία και την αντοχή των μυών μέσω μιας σειράς στάσεων. Μια πρακτική γιόγκα μπορεί να έχει διαφορετικά επίπεδα δυσκολίας κι έντασης, καθιστώντας την από μια χαλαρωτική έως μια πολύ κοπιαστική πρακτική.
Γιατί να επιλέξει κανείς τη γιόγκα σε αντίθεση με κάποια άλλη άσκηση;
Όπως αναφέρα και παραπάνω, η σωματική άσκηση είναι μία μονάχα πτυχή της γιόγκα. Ακόμη όμως και ως καθαρά σωματική άσκηση η γιόγκα προσφέρει κάποια συγκριτικά πλεονεκτήματα σε σχέση με άλλες μορφές άσκησης. Βοηθάει στη μείωση του άγχους, βελτιώνει την ευλυγισία των μυών και της σπονδυλικής στήλης, καθώς θεωρείται πως μια ευλύγιστη σπονδυλική στήλη εξασφαλίζει τη νεότητα του σώματος, ενώ, τέλος, έχει ευεργετικά αποτελέσματα και στην υγεία των ασκούμενων, καθώς οι διάφορες στάσεις της γιόγκα δουλεύουν και στο επίπεδο των οργάνων του σώματος. Επομένως, η γιόγκα επιτυγχάνει να ασκεί το σώμα σε πολλαπλά επίπεδα, κι όχι μονάχα στο επίπεδο των μυών. Τέλος, η αίσθηση και η επαφή που αποκτά κανείς με το σώμα του μετά την άσκηση είναι, κατά τη γνώμη μου, μοναδική.
Μπορεί κανείς να αδυνατίσει με την γιόγκα;
Εννοείται πως με τη γιόγκα μπορεί κανείς να αδυνατίσει. Υπάρχουν στάσεις και σύγχρονες παραλλαγές της, ειδικά σχεδιασμένες για να μειώνουν το ποσοστό λίπους στο σώμα. Φυσικά, για να αδυνατίσει κανείς πρωταρχικό ρόλο παίζει η διατροφή. Το τι και το πόσο τρώμε θα καθορίσει το βάρος ενός υγιούς οργανισμού περισσότερο από το πόσο πολύ ασκείται ο άνθρωπος αυτός. Επίσης, θα πρέπει να πούμε πως μια καθαρά αεροβική άσκηση όπως το τρέξιμο ή το κολύμπι υπερτερούν όσον αφορά στην κατανάλωση θερμίδων. Η γιόγκα ωστόσο, με τη βαθύτερη δουλειά που κάνει στην ψυχοσύνθεση του ασκούμενου είναι πολύ πιθανό να βοηθήσει κάποιον με πρόβλημα βάρους να καταπολεμήσει την αιτία του προβλήματος, όπως άγχος, λαιμαργία, στενοχώρια, χαμηλή αυτοεκτίμηση, κι έτσι να λύσει το πρόβλημα μια για πάντα.
Τι πρέπει να προσέξει ένας πρωτάρης πριν ξεκινήσει;
Αρχικά, θα πρέπει να είναι υπομονετικός και να ασκείται συστηματικά, χωρίς να περιμένει εντυπωσιακά αποτελέσματα απ'την πρώτη κιόλας εβδομάδα φέρνοντας το σώμα του στα άκρα γιατί μπορεί να τραυματιστεί ή να απογοητευτεί. Ο τραυματισμός μπορεί να συμβεί αν ωθήσει κανείς το σώμα του πέρα από τα όρια ή χρησιμοποιεί λάθος τεχνική και η απογοήτευση από το γεγονός ότι η ευλυγισία των μυών και των συνδετικών ιστών είναι αναπόσπαστο τμήμα της άσκησης και απαιτεί υπομονή και χρόνο. Ειδικότερα, ο σύγχρονος καθιστικός τρόπος ζωής και η ενασχόληση με αθλήματα όπως το τρέξιμο και το ποδόσφαιρο χωρίς την κατάλληλη αποθεραπεία μπορεί να θεωρηθούν υπεύθυνα που πολλοί από μας έχουμε άκαμπτη σπονδυλική στήλη και λεκάνη και «κοντούς» μηριαίους μύες. Δεύτερον, θα συμβούλευα κάποιον που θέλει να ξεκινήσει γιόγκα να δοκιμάσει τουλάχιστον τρεις φορές σε διαφορετικά στούντιο προτού αποφασίσει αν θα συνεχίσει και ποιο σύστημα θα επιλέξει. Λόγω των διαφορετικών ειδών και προσεγγίσεων ένα μάθημα γιόγκα μπορεί να διαφέρει πάρα πολύ σε σχέση με ένα άλλο και κάθε στούντιο έχει τη δική του φιλοσοφία. Τέλος, και ίσως και πιο σημαντικό, είναι να βρει κανείς ένα δάσκαλο που θα του ταιριάζει και θα τον εμπνέει. Παρά την τάση μαζικοποίησης, η άσκηση της γιόγκα απ'τη φύση της απαιτεί και δημιουργεί μια προσωπική σχέση μεταξύ δασκάλου και μαθητή.
Είναι για όλους;
Ναι, θα έλεγα χωρίς δισταγμό πως είναι για όλους. Αυτό δε σημαίνει πως όλα τα συστήματα της γιόγκα είναι για όλους. Αυτό που θέτει κανείς ως στόχο μέσω της γιόγκα μπορεί να διαφέρει, κι επομένως και το σύστημα που θα επιλέξει. Επίσης, κάθε άνθρωπος έχει διαφορετικές προτιμήσεις, ενώ, τέλος, είναι σημαντικό να βρει κανείς μια άσκηση που θα ταιριάζει στους περιορισμούς που μπορεί να του θέτει το ίδιο του το σώμα, είτε λόγω ηλικίας, παλαιότερων τραυματισμών, γενικότερου τρόπου ζωής, κλπ. Όλα τα παραπάνω όμως είναι απολύτως αποδεκτά, μιας και η γιόγκα δεν είναι ένας διαγωνισμός για το ποιος μπορεί να ισορροπήσει στο ένα πόδι περισσότερη ώρα ή να φέρει το πόδι του πιο ψηλά. Στη γιόγκα δουλεύει κανείς με τον εαυτό του, προσπαθεί να βρει τη σύνδεση με το ίδιο του το σώμα, και να αισθανθεί πλήρης. Είναι μια πρακτική που μας βοηθάει να μείνουμε νέοι και υγιείς, σωματικά και ψυχικά.
Πρέπει να είναι κανείς ευλύγιστος για να κάνει γιόγκα;
Παρότι η ευλυγισία είναι πολύ σημαντική στη γιόγκα δε χρειάζεται να είναι κανείς ευλύγιστος προτού ξεκινήσει. Άλλωστε η ευλυγισία ταυτόχρονα με την ενδυνάμωση είναι κυρίως τα στοιχεία που προσπαθούμε να βελτιώσουμε. Αν επομένως κάποιος ήταν ήδη πολύ ευλύγιστος αυτόματα θα είχε να ωφεληθεί λιγότερο. Πολλοί άνθρωποι, κυρίως άντρες, έχουν την εντύπωση πως το σώμα τους είναι άκαμπτο εκ φύσεως και δεν υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης με αποτέλεσμα να θεωρούν ότι δεν έχουν την ικανότητα να κάνουν γιόγκα. Η ευλυγισία θα έρθει με τη σωστή και συστηματική προσπάθεια. Άλλωστε μέσω των στάσεων της γιόγκα επιχειρούμε να επιτύχουμε αποτελέσματα πέραν του επίπεδου των μυών πολλές φορές, τα οποία είναι δυνατά ανεξαρτήτως της ευλυγισίας του ασκούμενου. Η ουσία της γιόγκα δεν έξαντλείται σε ένα καλοσχηματισμένο σώμα. Αυτό που συνήθως τονώνεται είναι το εγώ μας όταν βλέπουμε πως μπορούμε να μπούμε πιο βαθιά σε μια στάση ή να δοκιμάζουμε πιο απαιτητικές στάσεις, όμως η γιόγκα έχει να προσφέρει σε όσους ασχολούνται μ'αυτήν πολύ σημαντικότερα οφέλη.
Πόσα είδη γιόγκα υπάρχουν και ποια είναι η διαφορά τους;
Φανταστείτε ένα δάσος αποτελούμενο από πολλά δέντρα που αντιπροσωπεύουν τα διαφορετικά είδη της γιόγκα. Κάθε είδος γιόγκα είχε διαφορετικές πρακτικές και προθέσεις. Με βάση τις αρχαιότερες αναφορές απ' την αρχαία Ινδία οι γιόγκι θεωρούνταν μυθικά πρόσωπα με δυνάμεις που μπορούσαν να υπερβούν τον φυσικό κόσμο. Από ένα, λοιπόν, απ'αυτά τα δέντρα, τη χάθα (hatha yoga) έχει προκύψει κυρίως η σύγχρονη γιόγκα. Η χάθα γιόγκα είχε ως στόχο κυρίως να δυναμώσει το σώμα και να το προετοιμάσει για άλλες μορφές γιόγκα. Αυτές οι μορφές περιλαμβάνουν το διαλογισμό αλλά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και για πιο σκοτεινές τέχνες ή για μαύρη μαγεία. Πολλοί ασκούμενοι της Χάθα γιόγκα ήταν τρανοί πολεμιστές και προσλαμβάνονταν ως μισθοφόροι σε πολέμους. Στις μέρες μας έχουν ξεπηδήσει δεκάδες διαφορετικές παραλλαγές της γιόγκα, καθεμία αποσκοπώντας να καλύψει μια ανάγκη όπως τη βιώνουμε στη σύγχρονη δυτική κοινωνία. Κάποιες απ'τις πιο παλιές μετεξελίξεις της χάθα γιόγκα είναι η Αστάνγκα (Ashtanga), η Αγιένγκαρ (Iyengar), και η Σιβανάντα (Sivananda), ενώ πλέον υπάρχουν κι άλλες με ονόματα που ξενίζουν, όπως aqua yoga, dance yoga, wine&chocolate yoga.