Η συνοχή της Ε.Ε. δεν αποτελεί θέμα ταμπού στις Βρυξέλλες, όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα της Deutsche Welle: Η οικονομική και η συνταγματική κρίση, όπως και το προσφυγικό αυξάνουν τις ανησυχίες όλο και περισσότερων Ευρωπαίων πολιτικών, μεταξύ των οποίων και ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Φρανς Τίμερμανς, ο οποίος έχει δηλώσει πως η Ευρώπη βρίσκεται πλέον σε κρίση ταυτότητας. Πολύ πιο ευθύς ήταν ο υπουργός Εξωτερικών του Λουξεμβούργου, Ζαν Άσελμπορν, ο οποίος είπε, χωρίς περιστροφές, ότι «Η Ε.Ε. ενδέχεται να καταρρεύσει».
Ωστόσο ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ υπήρξε περισσότερο συγκρατημένος σε μια ομιλία του στο Ευρωκοινοβούλιο στις αρχές Σεπτέμβρη: «Η ΕΕ δεν βρίσκεται σε καλή κατάσταση» τόνισε. «Δεν υπάρχει αρκετή Ευρώπη στην Ένωση, όπως δεν υπάρχει και αρκετή Ένωση μέσα στην ίδια την Ένωση».
Όπως παρατηρεί ο Γιάννης Εμμανουηλίδης, διευθυντής Μελετών στο Κέντρο Ευρωπαϊκής Πολιτικής (EPC), «μια ολοένα αυξανόμενη έλλειψη εμπιστοσύνης έχει προκαλέσει μεγάλα ρήγματα στην ΕΕ». Πρόκειται για έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των κρατών-μελών, μεταξύ των κυβερνήσεων και των θεσμών και μεταξύ των πολιτών και των αντιπροσώπων τους. Σε αυτή την τροπή καθοριστικό ρόλο έπαιξε η προσφυγική κρίση, κατά τον έλληνα οικονομολόγο, καθώς οι κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν τώρα το ζήτημα με διαφορετικές προτεραιότητες. Κι αυτό οδηγεί τους πολίτες στο να πιστεύουν «ότι η ΕΕ δεν μπορεί να λύσει τα προβλήματά τους».
Ο Άσελμπορν φοβάται ότι εάν δεν επιτευχθεί ευρωπαϊκή λύση «η Συνθήκη του Σένγκεν είναι καταδικασμένη να πεθάνει». Και καταλήγει: «Ο κίνδυνος είναι πλέον σαφής. Έχουμε μόνο λίγους μήνες για τη σωτηρία της ΕΕ».
Παράλληλα σε αρκετές χώρες, μεταξύ των οποίων πρόσφατα η Πολωνία και η Δανία, η δεξιά σημειώνει εκλογική άνοδο και μαζί με αυτή και ο ευρωσκεπτικισμός. «Για πρώτη φορά μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο φοβούνται οι άνθρωποι της μεσαίας τάξης πως τα παιδιά τους θα ζήσουν χειρότερες μέρες από εκείνους, γεγονός που οδηγεί σε λιγότερη αυτοσυνείδηση και απειλεί τη δημοκρατία», δήλωσε ο Τίμερμανς στη δεξαμενή σκέψης Friends of Europe.
Από πλευράς του ο Άσελμπορν φοβάται ότι η ΕΕ θα χάσει την εμπιστοσύνη των πολιτών της, εάν σπάσουν οι αρμοί των κοινών πολιτισμικών αξιών. «Ένας κακώς νοούμενος εθνικισμός θα μπορούσε να οδηγήσει σε πραγματικό πόλεμο» προειδοποιεί.