Η NASA έδωσε στη δημοσιότητα έναν εντυπωσιακό νέο χάρτη του Σύμπαντος, ο οποίος υπόσχεται να ανοίξει νέους δρόμους στην κατανόηση της κοσμικής ιστορίας και να ρίξει φως σε μερικά από τα πιο βαθιά και μακροχρόνια μυστήρια της αστροφυσικής. Ο χάρτης δημιουργήθηκε από το διαστημικό τηλεσκόπιο SPHEREx και αποτελεί την πρώτη ολοκληρωμένη, τρισδιάστατη απεικόνιση ολόκληρου του ουρανού, όπως αυτή καταγράφεται από το συγκεκριμένο όργανο.
Η πανοραμική εικόνα ξεχωρίζει για τον πλούτο των χρωμάτων και των λεπτομερειών της. Κοσμική σκόνη σε αποχρώσεις καμένου κόκκινου, ηλεκτρικά μπλε νέφη υδρογόνου και άστρα που εμφανίζονται λευκά, μπλε ή πράσινα συνθέτουν έναν εντυπωσιακό «χρωματικό χάρτη» του Σύμπαντος. Τα χρώματα αυτά δεν είναι αισθητικά τυχαία, αλλά προκύπτουν από την ικανότητα του SPHEREx να ανιχνεύει 102 διαφορετικά υπέρυθρα μήκη κύματος φωτός, τα οποία είναι αόρατα στο ανθρώπινο μάτι.
Ακριβώς αυτή η υπέρυθρη όραση επιτρέπει στους επιστήμονες να μετρούν αποστάσεις μεταξύ του τηλεσκοπίου και εκατοντάδων εκατομμυρίων γαλαξιών. Μέσα από την τρισδιάστατη απεικόνιση, γίνεται ορατός ο τρόπος με τον οποίο κατανέμονται οι γαλαξίες στο Σύμπαν. Οι πιο μακρινοί εμφανίζονται πιο κόκκινοι, ενώ οι πιο κοντινοί πιο μπλε, εξαιτίας του φαινομένου της ερυθρής μετατόπισης: καθώς το Σύμπαν διαστέλλεται, το φως των απομακρυσμένων αντικειμένων «τεντώνεται» προς το κόκκινο άκρο του φάσματος.
Τα δεδομένα αυτά άρχισαν να συλλέγονται μετά την εκτόξευση του SPHEREx σε χαμηλή γήινη τροχιά τον Μάρτιο και αναμένεται να αξιοποιηθούν για τη μελέτη της εξέλιξης των γαλαξιών σε βάθος σχεδόν 14 δισεκατομμυρίων ετών, δηλαδή σχεδόν σε ολόκληρη την ιστορία του Σύμπαντος. Παράλληλα, οι επιστήμονες ελπίζουν ότι θα αποκτήσουν νέες ενδείξεις για το πώς σχηματίστηκαν βασικά χημικά συστατικά της ζωής μέσα στον γαλαξία μας.
Σε ανακοίνωσή της, η NASA επισημαίνει ότι, αν και τα υπέρυθρα αυτά μήκη κύματος δεν είναι ορατά στον άνθρωπο, είναι εξαιρετικά διαδεδομένα στο Σύμπαν. Η χαρτογράφηση ολόκληρου του ουρανού με αυτόν τον τρόπο δίνει τη δυνατότητα να απαντηθούν θεμελιώδη ερωτήματα, όπως το πώς εξαιρετικά πρώιμα γεγονότα αμέσως μετά τη Μεγάλη Έκρηξη επηρέασαν την τρισδιάστατη κατανομή της ύλης και των γαλαξιών που παρατηρούμε σήμερα.
Σε αντίθεση με το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb, το οποίο επίσης λειτουργεί στο υπέρυθρο αλλά έχει πολύ περιορισμένο πεδίο θέασης, το SPHEREx σχεδιάστηκε για να «σαρώνει» ολόκληρο τον ουρανό. Βρίσκεται σε τροχιά περίπου 640 χιλιομέτρων πάνω από τη Γη και ολοκληρώνει περίπου 14,5 περιφορές την ημέρα, καταγράφοντας περίπου 3.600 εικόνες σε κάθε κύκλο.
Κατά τη διάρκεια της διετούς αποστολής του, το SPHEREx θα πραγματοποιήσει συνολικά τέσσερις πλήρεις σαρώσεις του ουρανού, συλλέγοντας δεδομένα για περισσότερους από 450 εκατομμύρια γαλαξίες και πάνω από 100 εκατομμύρια άστρα στον Γαλαξία μας. Όπως δήλωσε ο διευθυντής του Jet Propulsion Laboratory της NASA, Ντέιβ Γκάλαχερ, πρόκειται για μια μεσαίου μεγέθους αποστολή που προσφέρει «επιστήμη μεγάλης κλίμακας» και αποδεικνύει πώς τολμηρές ιδέες μπορούν να μετατραπούν σε εργαλεία με τεράστιο δυναμικό ανακαλύψεων.
