Γράφει ο Χρήστος Ξαγοράρης M.Sc. Περιβαλλοντολόγος Ph.D. Candidate – Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης
*
Ο τουρισμός στην Ελλάδα το 2025 καταγράφει ξανά ιστορικά μεγέθη που αναδεικνύουν τον ρόλο του ως βασικού πυλώνα της οικονομίας αλλά και τις οριακές αντοχές της χώρας. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος στο πρώτο εξάμηνο του έτους οι ταξιδιωτικές εισπράξεις ανήλθαν σε 7,66 δισ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 11% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2024, ενώ οι αφίξεις μη κατοίκων αυξήθηκαν μόλις κατά 0,6% και ανήλθαν σε περίπου 11,7 εκατομμύρια ταξιδιώτες. Το ταξιδιωτικό ισοζύγιο εμφάνισε πλεόνασμα 5,99 δισ. ευρώ, επιβεβαιώνοντας την οικονομική σημασία του κλάδου. Την ίδια στιγμή η Eurostat καταγράφει νέο ρεκόρ διανυκτερεύσεων στην ΕΕ για το α’ εξάμηνο του 2025 με την Ελλάδα να βρίσκεται ανάμεσα στις χώρες με τις υψηλότερες επιδόσεις. Παράλληλα, σύμφωνα με δημοσιεύματα που βασίζονται σε στοιχεία του ΙΝΣΕΤΕ, την περίοδο Ιανουαρίου–Ιουλίου 2025 καταγράφηκαν 15,2 εκατομμύρια διεθνείς αφίξεις, αυξημένες κατά 5,3% σε σχέση με πέρυσι.
Αυτά τα στοιχεία που συχνά παρουσιάζονται ως σημάδι επιτυχίας έχουν και μια άλλη ανάγνωση. Δείχνουν την τεράστια πίεση που δέχονται οι φυσικοί πόροι και οι τοπικές κοινωνίες. Στα νησιά η λειψυδρία γίνεται ολοένα και πιο έντονη κατά τους θερινούς μήνες, οι υποδομές ύδρευσης και αποχέτευσης λειτουργούν στα όρια, η διαχείριση απορριμμάτων παραμένει δυσεπίλυτο πρόβλημα και οι ακτές δέχονται χιλιάδες επισκέπτες ημερησίως ξεπερνώντας συχνά τη φέρουσα ικανότητά τους. Η ποσοτική ανάπτυξη του τουρισμού συνοδεύεται από σοβαρούς κινδύνους για το περιβάλλον και την κοινωνική συνοχή οι οποίοι απαιτούν άμεσα και αξιόπιστα αντίβαρα.
Η εικόνα γίνεται ακόμη πιο ανησυχητική όταν δει κανείς τα στοιχεία για τους υδατικούς πόρους. Σύμφωνα με την πρόσφατη αξιολόγηση του World Resources Institute η Ελλάδα κατατάσσεται στην κατηγορία Εξαιρετικά Υψηλή υδατική πίεση, γεγονός που σημαίνει ότι η ζήτηση για νερό ξεπερνά σταθερά τη διαθεσιμότητα. Την ίδια στιγμή τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν ότι η κατανάλωση νερού για ύδρευση και τουριστικές χρήσεις αυξάνεται διαρκώς, με αποτέλεσμα οι περιορισμένοι πόροι να επιβαρύνονται σε μια περίοδο που η εποχικότητα του τουρισμού εκτινάσσει τη ζήτηση. Επιπλέον, το πρόβλημα των απορριμμάτων παραμένει οξυμένο σε πολλούς νησιωτικούς προορισμούς, όπου η αύξηση των αφίξεων πολλαπλασιάζει τον όγκο σκουπιδιών που συχνά καταλήγουν σε υποτυπώδεις χωματερές χωρίς επαρκή περιβαλλοντική θωράκιση. Την ίδια στιγμή η ανάγκη για επάρκεια σε νερό οδηγεί σε λύσεις έκτακτης προμήθειας, με υδροφόρες που καλύπτουν προσωρινά τις ελλείψεις. Και τα δύο φαινόμενα αποτυπώνουν τη θεμελιώδη αλήθεια ότι όσο τα προβλήματα συσσωρεύονται τόσο πιο επιτακτική γίνεται η ανάγκη για υπεύθυνη διαχείριση με σχέδιο και συνέπεια.
Σε αυτό το πλαίσιο δύο διεθνώς αναγνωρισμένα προγράμματα ξεχωρίζουν, η Γαλάζια Σημαία και το Green Key.
Η Γαλάζια Σημαία, με 623 ακτές, 17 μαρίνες και 17 σκάφη βραβευμένα το 2025, κατατάσσει την Ελλάδα στη δεύτερη θέση παγκοσμίως. Πέρα όμως από τον αριθμό των βραβεύσεων πρόκειται για ένα αυστηρό πλαίσιο που επιβάλλει συνεχείς ελέγχους για την ποιότητα των υδάτων, απαιτεί οργανωμένη διαχείριση απορριμμάτων, προβλέπει πρωτόκολλα ασφάλειας και ναυαγοσωστικής κάλυψης, ενθαρρύνει την περιβαλλοντική εκπαίδευση και κατοχυρώνει την προσβασιμότητα. Δεν είναι σήμα προβολής αλλά μηχανισμός καθημερινής διαχείρισης με άμεσο αντίκτυπο στη βιωσιμότητα των ακτών.
Παράλληλα, το Green Key δεν περιορίζεται στον ρόλο ενός οικολογικού σήματος. Θέτει τις βάσεις για να αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν τα ξενοδοχεία και τα καταλύματα, από την κατανάλωση ενέργειας μέχρι τις επιλογές προμηθειών. Με κριτήρια που αφορούν τη μείωση και την ορθή διαχείριση απορριμμάτων, τη χρήση υπεύθυνων προμηθειών αλλά και την ενημέρωση προσωπικού και επισκεπτών, το Green Key εισάγει μια νέα κουλτούρα λειτουργίας. Η συμμετοχή δεν εξαντλείται σε μια αρχική πιστοποίηση. Απαιτεί συνεχή συμμόρφωση, τακτικούς ελέγχους και αποδείξεις βελτίωσης. Για τις τουριστικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε προορισμούς υψηλής περιβαλλοντικής πίεσης η ένταξη στο πρόγραμμα δεν είναι πια στρατηγική επιλογή μάρκετινγκ αλλά όρος βιωσιμότητας.
Το κοινό στοιχείο και των δύο προγραμμάτων είναι ότι δεν περιορίζονται σε ένα εφάπαξ βραβείο αλλά προϋποθέτουν μια διαρκή δέσμευση για ποιότητα και βελτίωση. Η Γαλάζια Σημαία υποχρεώνει τους διαχειριστές να διατηρούν υψηλής ποιότητας υπηρεσίες σε ακτές που δέχονται μαζικά ρεύματα επισκεπτών, ενώ το Green Key απαιτεί από τα καταλύματα να αποδεικνύουν έμπρακτα ότι μειώνουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα. Και τα δύο σχήματα λειτουργούν ως μηχανισμοί που συνδέουν την τουριστική ανάπτυξη με τη βιώσιμη διαχείριση των πόρων, μετατρέποντας την πιστοποίηση από σήμα τιμής σε καθημερινή ευθύνη.
Η Γαλάζια Σημαία και το Green Key δείχνουν ότι η έννοια της βιωσιμότητας δεν είναι αφηρημένη αλλά μπορεί να ενσωματωθεί στην πράξη με κανόνες, ελέγχους και μετρήσιμα αποτελέσματα. Η ύπαρξή τους υπενθυμίζει ότι η ποιότητα του τουρισμού δεν μπορεί να βασιστεί σε μια ανεξέλεγκτη αύξηση αφίξεων αλλά στην ικανότητα του τόπου να αντέχει και να προσφέρει εμπειρίες χωρίς να εξαντλείται. Για να λειτουργήσουν όμως ως πραγματικές ασπίδες απέναντι στις πιέσεις χρειάζεται περισσότερα από πιστοποιήσεις. Χρειάζεται μια εθνική στρατηγική που θα εντάσσει τη βιώσιμη διαχείριση στην καρδιά του τουριστικού μοντέλου, χρειάζεται επαρκής χρηματοδότηση των δήμων για να στηρίξουν τις ακτές και τις υποδομές τους, χρειάζεται συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες ώστε να μη βιώνουν τον τουρισμό ως απειλή αλλά ως πηγή προοπτικής.
Η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να βλέπει τον τουρισμό μόνο μέσα από τους δείκτες εσόδων και αφίξεων. Η πραγματική δοκιμασία είναι αν θα μπορέσει να συνδυάσει τη φιλοξενία εκατομμυρίων επισκεπτών με τον σεβασμό στα όρια των φυσικών πόρων και των κοινωνιών. Αν αποτύχει η χώρα θα χάσει όχι μόνο τις βραβεύσεις και τις πρωτιές αλλά και την ίδια την ουσία του τουρισμού της, που στηρίζεται στη θάλασσα, στο τοπίο και στον πολιτισμό. Αν όμως κατορθώσει να επενδύσει στη βιωσιμότητα με συνέπεια και όραμα τότε ο τουρισμός μπορεί να παραμείνει μια αληθινή πηγή ευημερίας, ικανή να στηρίξει τις επόμενες γενιές χωρίς να υπονομεύει το μέλλον τους.
Πηγές:
Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ). Εθνικός χειριστής των διεθνών προγραμμάτων του Foundation for Environmental Education (FEE).
https://eepf.gr/
ΕΛΣΤΑΤ – Στατιστικά διανυκτερεύσεων στην ΕΕ Α’ εξάμηνο 2025
https://www.statistics.gr/documents/20181/76a05d17-fbb3-1463-e4e2-7ba5b7813ce8
ΕΛΣΤΑΤ – Στατιστικά στοιχεία χρήσης νερού στην Ελλάδα
https://www.statistics.gr/el/statistics/-/publication/SOP07/-
