Για πρώτη φορά μετά το 1988, οι πρόεδροι των ΗΠΑ και της Ρωσίας, συναντήθηκαν σε αμερικανικό έδαφος., στο πλαίσιο της Συνόδου της Αλάσκα, την Παρασκευή 15 Αυγούστου 2025. Την ώρα που ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Βλαντίμιρ Πούτιν συναντήθηκαν στην αεροπορική βάση Elmendorf–Richardson, οι προσδοκίες ήταν μεγάλες: πιθανή κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία, αναδιάταξη συμμαχιών και μια σπάνια ευκαιρία για τις δύο υπερδυνάμεις να εμφανιστούν ως πρωταγωνιστές της παγκόσμιας ειρήνης.
Εντούτοις, στην πραγματικότητα, πέραν της σημαντικής προόδου που επετεύχθη στις διαπραγματεύσεις και των πάμπολλων συμβολισμών, η τελική συμφωνία κατέστη αδύνατη.
Οι χειραψίες και τα σύμβολα
Η άφιξη των δύο ηγετών με τα Προεδρικά τους αεροσκάφη, το κόκκινο χαλί, το κοινό τους πέρασμα προς την εντυπωσιακή λιμουζίνα του Αμερικανού Προέδρου γνωστή και ως The Beast, ακόμα και η εμφάνιση του Σεργκέι Λαβρόφ με ένα μπλουζάκι CCCP, αποτέλεσαν εικόνες υψηλού συμβολισμού. Ήταν σαφές ότι και οι δύο πλευρές ήθελαν να δείξουν ισότητα, ισχύ και ένα είδος αμοιβαίου σεβασμού, έστω και αν στην πραγματικότητα, οι διαφορές ήταν σημαντικές.
Η Αλάσκα επίσης, ως ο τόπος της συνάντησης έκρυβε δυνατούς συμβολισμούς: Ήταν πρώην ρωσική κτίση που πωλήθηκε στις ΗΠΑ το 1867, ενώ ως αμερικανικό έδαφος, παρείχε ασφάλεια στον Βλαντίμιρ Πούτιν από το διεθνές ένταλμα σύλληψης που έχει εκδοθεί από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, καθώς οι ΗΠΑ δεν αναγνωρίζουν τη δικαιοδοσία του τελευταίου.
Η κοινή συνέντευξη Τύπου
Η πιο αναμενόμενη στιγμή ήταν φυσικά στο τέλος η κοινή συνέντευξη Τύπου. Ο Πρόεδρος Πούτιν εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία για να στείλει πολλαπλά μηνύματα. Προειδοποίησε το Κίεβο και τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες να μην «τορπιλίσουν» τη διαδικασία, αφήνοντας να εννοηθεί ότι η ευθύνη για μια πιθανή αποτυχία θα βαραίνει πλέον εκείνους.
Επίσης, με έξυπνο τρόπο αναφέρθηκε στην προηγούμενη προεδρία Μπάιντεν, λέγοντας ότι σήμερα οι συζητήσεις είναι πιο παραγωγικές και ότι οι δύο χώρες, ως γείτονες στην Αρκτική, έχουν ιστορικούς δεσμούς, εξυμνώντας παράλληλα τον Πρόεδρο Τραμπ.
Με αυτό τον τρόπο, ο Ρώσος Πρόεδρος πέτυχε δύο στόχους: εμφανίστηκε ως ισότιμος συνομιλητής του Αμερικανού ομολόγου του και έστειλε ένα ξεκάθαρο μήνυμα προς τη διεθνή κοινότητα πως η Ρωσία δεν ήταν απομονωμένη αλλά αντίθετα μια μεγάλη δύναμη ικανή να καθορίσει τις τύχες του κόσμου. Παράλληλα ανέφερε πως ο Πρόεδρος Τραμπ αναγνώρισε τα εθνικά συμφέροντα της Ρωσίας στην ανοίγοντας τον δρόμο για την δημιουργία σφαιρών επιρροής στην Ευρώπη.
Ο Πρόεδρος Τραμπ μίλησε για μια πολύ παραγωγική συνάντηση, τόνισε ότι η άμεση προτεραιότητά του είναι η κατάπαυση του πυρός και υποσχέθηκε ότι το επόμενο βήμα θα είναι μια κατ’ ιδίαν συνάντηση μεταξύ Πούτιν και Ζελένσκι. Παράλληλα, δεσμεύτηκε ότι θα ενημερώσει τους Ευρωπαίους συμμάχους, το ΝΑΤΟ και την Ουκρανία για όσα συζητήθηκαν, αλλά υπό αμερικανικούς όρους, όπως υπογράμμισε χαρακτηριστικά.
Τι δεν συνέβη
Παρά τους έντονους συμβολισμούς το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων ήταν μάλλον πενιχρό. Δεν υπήρξε καμία επίσημη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, αλλά ούτε σαφές χρονοδιάγραμμα. Για το Κίεβο αλλά και την Ευρωπαϊκή Ένωση, που αποκλείστηκαν από τη συνάντηση, η Σύνοδος ήταν μια ρωσική παγίδα καθώς κάθε προσωρινή γραμμή κατάπαυσης πυρός δύναται να νομιμοποιηθεί από τη Μόσχα ως de facto σύνορο.
Η ΕΕ αντέδρασε έντονα στον αποκλεισμό της. Ο Γαλλογερμανικός άξονας, το Λονδίνο και οι Βρυξέλλες έσπευσαν να δηλώσουν ότι καμία συμφωνία για την Ουκρανία δεν μπορεί να συναφθεί χωρίς την Ουκρανία. Η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Κάγια Κάλας, συγκάλεσε έκτακτη συνεδρίαση των ΥΠΕΞ της ΕΕ, δείχνοντας ότι οι Βρυξέλλες δεν προτίθενται να μείνουν θεατές σε μια διαδικασία που θυμίζει νέα Γιάλτα για τον διαμοιρασμό της Ευρώπης σε σφαίρες επιρροής. Όμως στην πραγματικότητα, τι παραπάνω μπορεί να κάνει η ΕΕ;
Τι συνέβη
Η Σύνοδος της Αλάσκας δεν έφερε την ειρήνη, αλλά ανέδειξε τρία σημαντικά στοιχεία:
- Ο Πούτιν κέρδισε σε συμβολικό επίπεδο: η παρουσία του σε αμερικανικό έδαφος έδειξε ότι, παρά τις κυρώσεις και τις απώλειες, η Ρωσία παραμένει παίκτης που δεν μπορεί να αγνοηθεί.
- Ο Τραμπ παρουσίασε τον εαυτό του ως διαμεσολαβητή: τόνισε ότι θα ενημερώσει ΝΑΤΟ και ΕΕ, αλλά υπό τους δικούς του όρους, δείχνοντας για ακόμα μια φορά στους Ευρωπαίους πως εκείνος είναι το αφεντικό.
- Η Ευρώπη έδειξε ανησυχία: οι αντιδράσεις στο Παρίσι, το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες αποκαλύπτουν φόβο για μια πιθανή παράκαμψη του ευρωπαϊκού παράγοντα κάτι που θα σήμαινε την περαιτέρω περιθωριοποίηση και ταπείνωση της ΕΕ ως διεθνούς δρώντα.
Επίλογος
Η Αλάσκα αποτέλεσε την σκηνή μιας συνόδου που τελικά κατέδειξε τη δυσκολία γεφύρωσης του χάσματος μεταξύ Δύσης και Ρωσίας παρά τις όποιες αβρότητες. Η κοινή συνέντευξη Τύπου αποκάλυψε πως ο Αμερικανός Πρόεδρος, που επιθυμεί να παρουσιάζεται ως ειρηνοποιός, δεν κατόρθωσε να σταματήσει τον πόλεμο, there’s no deal until there’s a deal, όπως δήλωσε χαρακτηριστικά. Από την πλευρά του ο Βλ. Πούτιν, με στοχευμένες αναφορές στον πρώην Πρόεδρο Μπάιντεν, θέλησε να δείξει ότι κερδίζει πολιτικό έδαφος και ότι συνομιλεί πλέον με έναν Πρόεδρο πιο διαλλακτικό και συνεργάσιμο. Επίσης πέταξε το μπαλάκι στην ΕΕ και το Κίεβο για την επίτευξη συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός προφανώς με τους όρους της Μόσχας.
Αυτό που τελικώς δεν επετεύχθη ήταν μια συμφωνία τερματισμού του πολέμου στην Ουκρανία την ώρα που οι ρωσικές δυνάμεις προωθούνται σημαντικά καταλαμβάνοντας νέες περιοχές. Η εποχή του ανταγωνισμού των Μεγάλων Δυνάμεων είναι εδώ με κάθε επισημότητα.
Ο Θεμιστοκλής Ζανίδης, πολιτικός επιστήμονας και ιδρυτής του GeoSec Insights, στη Νέα Υόρκη, ειδικεύεται σε γεωπολιτικές αναλύσεις για την παγκόσμια ασφάλεια και τον στρατηγικό ανταγωνισμό.
