Η μετανάστευση στην Ευρωπαϊκή Ένωση ώθησε τον πληθυσμό της σε αριθμό ρεκόρ 450,4 εκατομμυρίων ανθρώπων έως την 1η Ιανουαρίου 2025, αντισταθμίζοντας για τέταρτη συναπτή χρονιά τη φυσική πληθυσμιακή μείωση, όπως προκύπτει από στοιχεία που δημοσιοποίησε σήμερα η Eurostat. Η Ελλάδα περιλαμβάνεται μεταξύ των 13 χωρών της ΕΕ όπου ο πληθυσμός της αυξήθηκε το 2024 κατά 8.800 άτομα αποκλειστικά από καθαρή μετανάστευση, αφού η φυσική μεταβολή στη χώρα παρέμεινε αρνητική.
Σύμφωνα με τη Eurostat, ο συνολικός πληθυσμός της ΕΕ αυξήθηκε κατά 1,07 εκατομμύρια άτομα σε σύγκριση με το 2023, με τη θετική καθαρή μετανάστευση να φτάνει τα 2,3 εκατομμύρια, καλύπτοντας τη φυσική μείωση του πληθυσμού κατά 1,26 εκατομμύρια (γεννήσεις: 3,56 εκατ., θάνατοι: 4,82 εκατ.).
Η εικόνα στην Ελλάδα
Ο πληθυσμός της Ελλάδας αυξήθηκε το 2024 κατά 8.800 άτομα, φτάνοντας τους 10.409.500 κατοίκους την 1η Ιανουαρίου 2025.
Κατά τη διάρκεια του έτους καταγράφηκαν:
68.300 γεννήσεις
125.900 θάνατοι
Η αρνητική φυσική μεταβολή των –57.600 ατόμων αντισταθμίστηκε από τις εισερχόμενες μετακινήσεις πληθυσμού, οδηγώντας τελικά σε καθαρή πληθυσμιακή αύξηση. Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες όπου η δημογραφική συρρίκνωση λόγω θανάτων δεν αντισταθμίστηκε από γεννήσεις, αλλά αποκλειστικά από μετανάστευση.
Πληθυσμιακές τάσεις στην ΕΕ
Από το 2012, η ΕΕ καταγράφει περισσότερους θανάτους από γεννήσεις κάθε χρόνο, με αποτέλεσμα η μετανάστευση να αποτελεί τον μοναδικό καθαρά θετικό παράγοντα πληθυσμιακής μεταβολής.
Το 2024, 19 κράτη μέλη σημείωσαν αύξηση πληθυσμού, ενώ 8 χώρες κατέγραψαν μείωση. Η Μάλτα είχε τη μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση (+19 ανά 1.000 κατοίκους), ενώ η Λετονία τη μεγαλύτερη μείωση (–9,9 ανά 1.000 κατοίκους).
Μεταξύ των χωρών με αύξηση πληθυσμού είναι οι εξής έξι: Ιρλανδία, Ισπανία, Κύπρος, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Σουηδία, οι οποίες κατέγραψαν τόσο θετική φυσική μεταβολή όσο και θετική καθαρή μετανάστευση
Ωστόσο δεκατρείς χώρες (Βέλγιο, Τσεχία, Δανία, Γερμανία, Ελλάδα, Ισπανία, Κροατία, Λιθουανία, Ολλανδία, Αυστρία, Πορτογαλία, Σλοβενία, Φινλανδία) σημείωσαν αρνητική φυσική μεταβολή, αλλά αύξηση πληθυσμού λόγω μετανάστευσης
Από τις οκτώ χώρες με μείωση πληθυσμού, επτά (Βουλγαρία, Εσθονία, Ιταλία, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία) δεν κατάφεραν να αντισταθμίσουν τη φυσική μείωση, ενώ η Λετονία ήταν η μόνη που κατέγραψε και αρνητική φυσική μεταβολή και αρνητική καθαρή μετανάστευση.
Δημογραφική πρόκληση
«Η παρατηρηθείσα αύξηση του πληθυσμού μπορεί σε μεγάλο βαθμό να αποδοθεί στις αυξανόμενες μεταναστευτικές κινήσεις στην εποχή μετά την COVID-19», αναφέρει η Eurostat.
Βάσει της ίδιας πηγής από το 2012, η ΕΕ καταγράφει περισσότερους θανάτους από γεννήσεις, με αποτέλεσμα η μετανάστευση να αποτελεί τον μοναδικό καθαρά θετικό παράγοντα πληθυσμιακής αύξησης. Το φαινόμενο αυτό αντικατοπτρίζει τη δημογραφική πρόκληση που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, καθώς ο πληθυσμός γηράσκει και το ποσοστό των γεννήσεων παραμένει χαμηλό, με συνέπεια πιέσεις στα ασφαλιστικά συστήματα και ελλείψεις στην αγορά εργασίας.
Παρότι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί επισημαίνουν ότι το δημογραφικό πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο μέσω ελεγχόμενης μετανάστευσης, πολλές κοινωνίες στα κράτη μέλη παραμένουν επιφυλακτικές ή αντιδρούν, γεγονός που καθιστά την εφαρμογή αυτής της στρατηγικής σύνθετη και πολιτικά ευαίσθητη. Οι μαζικές αφίξεις μεταναστών στο νότο της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, προβληματίζουν και εγείρουν μεταξύ άλλων και ζητήματα ασφαλείας.
Μεταναστευτική πολιτική και κοινωνικές αντιδράσεις
Ήδη ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, όπως το Βέλγιο, η Πολωνία, η Γερμανία και η Ολλανδία, επανέφεραν προσωρινούς ελέγχους στα σύνορα, επηρεάζοντας τη ζώνη Σένγκεν, ενώ η Ελλάδα διαμηνύει προς τους παράτυπους μετανάστες και τους διακινητές ότι το σύστημα γίνεται πλέον απαγορευτικό γι΄αυτούς,
Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί προωθούν ένα αναθεωρημένο σύστημα μετανάστευσης, με στόχο τη μείωση των παράτυπων αφίξεων, την επιτάχυνση των διαδικασιών ασύλου και την εφαρμογή άλλων καινοτόμων λύσεων (προώθηση σε τρίτες χώρες) ωστόσο επιμένουν ότι το δημογραφικό πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο μέσω ελεγχόμενης μετανάστευσης. Όμως οι κοινωνίες στα κράτη μέλη παραμένουν επιφυλακτικές ή αντιδρούν, γεγονός που καθιστά την εφαρμογή αυτής της στρατηγικής σύνθετη και πολιτικά ευαίσθητη, εάν αναλογιστεί κανείς την άνοδο ακραίων κομμάτων που «επένδυσαν» στις δικαιολογημένες ανησυχίες των πολιτών καθώς για χρόνια δεν έβρισκαν ευήκοα ώτα στις ηγεσίες τους.
Η αυστηροποίηση της μεταναστευτικής πολιτικής και η στοχευμένη προσέλκυση εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού ενδέχεται να περιορίσουν τις ανεξέλεγκτες ροές, όμως δεν επαρκούν από μόνες τους για να εξασφαλίσουν μακροπρόθεσμη δημογραφική ισορροπία στην Ευρώπη.
Η αντιμετώπιση της πληθυσμιακής κάμψης απαιτεί συνδυασμένη προσέγγιση: με ρεαλιστικές μεταναστευτικές πολιτικές, αλλά και ενίσχυση των πολιτών που επιθυμούν να δημιουργήσουν οικογένεια, με μέτρα στήριξης στο εισόδημα, την εργασία, τη στέγαση και τη φροντίδα παιδιών.
Σε διαφορετική περίπτωση, η Ένωση κινδυνεύει να εδραιώσει έναν φαύλο κύκλο, γήρανση πληθυσμού, συρρίκνωση παραγωγικής βάσης και ενίσχυση των πολιτικών άκρων, που αξιοποιούν τη δυσαρέσκεια για να αμφισβητήσουν όχι μόνο τη μεταναστευτική στρατηγική, αλλά και τον ίδιο τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό.
