Ανταπόκριση – Βρυξέλλες
Οι ηγέτες των 27 κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης συγκεντρώνονται σήμερα στις Βρυξέλλες για μια μονοήμερη αλλά πολιτικά φορτισμένη Σύνοδο Κορυφής, όπου θα κριθούν ισορροπίες γύρω από το μέλλον της στήριξης στην Ουκρανία, παρουσία του Ζελένσκι, την αξιοποίηση των «παγωμένων» ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, την πράσινη μετάβαση, την ανταγωνιστικότητα και τη νέα αρχιτεκτονική άμυνας και ανταγωνιστικότητας της ΕΕ.
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η Ελλάδα προσέρχεται ικανοποιημένη από την πορεία των διαβουλεύσεων, θεωρώντας ότι έχει καλύψει τις θέσεις της στα περισσότερα ζητήματα, από τη Μέση Ανατολή και την προστασία των χριστιανών κοινοτήτων από τις βίαιες επιθέσεις των Ισραηλινών εποίκων στη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ, την άμυνα έως την πράσινη ανάπτυξη και τη στήριξη των ΜΜΕ. «Έχουν ενσωματωθεί αρκετά στοιχεία που αντικατοπτρίζουν την ελληνική προσέγγιση, τόσο στην ενεργειακή πολιτική όσο και στη θεσμική ενίσχυση της Ενεργειακής Ένωσης», αναφέρουν χαρακτηριστικά.
Στο κοινωνικό σκέλος, για πρώτη φορά η στεγαστική κρίση εντάσσεται ρητά στην ατζέντα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, με πρωτοβουλία του Προέδρου του Αντόνιο Κόστα. Οι ηγέτες αναμένεται να αναγνωρίσουν ότι η πρόσβαση σε προσιτή κατοικία αποτελεί πλέον ζήτημα ευρωπαϊκής εμβέλειας και θα ζητήσουν από την Κομισιόν να παρουσιάσει έναν ολοκληρωμένο ευρωπαϊκό σχεδιασμό για την προσιτή στέγη, σε συνδυασμό με τις εθνικές πολιτικές και τις πρωτοβουλίες απλοποίησης. Μάλιστα σε έκθεσή του για τη στεγαστική κρίση το Συμβούλιο υπογραμμίζει που εάν συνεχιστεί μπορεί να αποτελέσει απειλή για τη δημοκρατία
Παράλληλα, οι 27 θεωρείται βέβαιο ότι θα συμφωνήσουν στη συνέχιση των εργασιών για το μεταναστευτικό, ζητώντας από τα θεσμικά όργανα να επιταχύνουν την εφαρμογή των αποφάσεων του Ιουνίου και να προωθήσουν τις εκκρεμείς νομοθετικές προτάσεις «ως απόλυτη προτεραιότητα».
Ουκρανία – Το δάνειο, οι επιφυλάξεις και ο ρόλος του Βελγίου
Το πιο αμφιλεγόμενο θέμα της Συνόδου αφορά την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη χορήγηση άτοκου δανείου 140 δισ. ευρώ προς την Ουκρανία, με χρηματοδότηση από τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Το σχέδιο, που έχει προτείνει η φον ντερ Λάιεν και στηρίζει ο Γερμανός Καγκελάριος Μέτζ, προβλέπει ότι η Ουκρανία θα εξοφλήσει το δάνειο μόνο αν η Ρωσία την αποζημιώσει για τις ζημιές του πολέμου. Προβλέπει επίσης ότι οι κυβερνήσεις της ΕΕ θα αναλάβουν συλλογικά τον κίνδυνο που προκύπτει από τη χρήση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων.
Η Ελλάδα προσέρχεται με επιφυλακτική στάση, αναγνωρίζοντας τους νομικούς και χρηματοοικονομικούς κινδύνους του σχεδίου, χωρίς ωστόσο να προτίθεται να το μπλοκάρει.
Διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι η Αθήνα «αντιλαμβάνεται την πολιτική αναγκαιότητα της στήριξης προς την Ουκρανία», ωστόσο ζητά να υπάρξει σαφής νομική κάλυψη και δίκαιος επιμερισμός των κινδύνων μεταξύ των κρατών-μελών.
Η ανησυχία του Βελγίου παραμένει κεντρική, καθώς μέσω του οργανισμού Euroclear διαχειρίζεται τη μερίδα του λέοντος των δεσμευμένων ρωσικών κεφαλαίων και φοβάται ότι, αν η Μόσχα αρνηθεί να καταβάλει επανορθώσεις στο μέλλον, το βάρος θα μείνει σε λίγες χώρες.
Κατά τις ίδιες πηγές, στην περίπτωση ενός δυσμενούς σεναρίου η συνεισφορά της Ελλάδας θα ανερχόταν σε περίπου 2,44 δισ. ευρώ — ποσό που αντιστοιχεί στο 1% του ΑΕΠ, γεγονός που εξηγεί τη συγκρατημένη προσέγγιση της Αθήνας.
«Μπορεί να δημιουργηθεί πρόβλημα και στην ευρωζώνη, όπως επισημαίνει και η ΕΚΤ. Σε διάφορα μέρη του κόσμου θα πουν “μη δίνετε τα λεφτά σας στην Ευρώπη γιατί είναι αφερέγγυοι”», ανέφεραν χαρακτηριστικά ευρωπαϊκές πηγές, εκφράζοντας φόβους για τις ευρύτερες επιπτώσεις του σχεδίου.
Αναλυτές σημειώνουν ότι πρόκειται για πολιτικά αναγκαίο αλλά οικονομικά ριψοκίνδυνο εγχείρημα, ωστόσο η φερεγγυότητα της ΕΕ πρέπει να παραμείνει αδιαμφισβήτητη..
«Πράσινο φως» για το 19ο πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσίας
Σημαντική εξέλιξη της τελευταίας στιγμής αποτελεί η άρση των αντιρρήσεων της Σλοβακίας στο 19ο πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσίας, που ανοίγει τον δρόμο για έγκριση μέσω γραπτής διαδικασίας. Το πακέτο περιλαμβάνει απαγόρευση εισαγωγών ρωσικού LNG σε δύο στάδια (τα βραχυπρόθεσμα συμβόλαια λήγουν σε έξι μήνες, τα μακροπρόθεσμα από 1ης Ιανουαρίου 2027) και περιορισμούς για 117 επιπλέον δεξαμενόπλοια της «σκιώδους αρμάδας» της Μόσχας.
Η απουσία του Ούγγρου πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν από τη σημερινή συνεδρίαση —επικαλέστηκε εθνική εορτή, εκτιμάται ότι διευκολύνει τις διεργασίες για την υιοθέτηση των ψηφισμάτων, σε μια Σύνοδο που αναμένεται να διαρκέσει ως αργά το βράδυ.
Άμυνα και Ασφάλεια – «Προσέγγιση 360°» και Οδικός Χάρτης για την Αμυντική Ετοιμότητα 2030
Η ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια αποτελεί έναν από τους πλέον κομβικούς άξονες της σημερινής Συνόδου. Οι ηγέτες θα εξετάσουν τα επόμενα βήματα για την υλοποίηση του Οδικού Χάρτη για την Αμυντική Ετοιμότητα της ΕΕ 2030, που προβλέπει μέτρα για ενίσχυση των κοινών επενδύσεων, μείωση των κενών ικανοτήτων και ανάπτυξη συμπράξεων μεταξύ κρατών-μελών.
Η δήλωση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη πριν τη Σύνοδο, ότι «κάθε νέα ευρωπαϊκή αμυντική δυνατότητα πρέπει να προστατεύει όλα τα κράτη-μέλη, όχι μόνο τα ανατολικά αλλά και τα νότια σύνορα της ΕΕ», αποτυπώνει την πάγια ελληνική θέση για προσέγγιση 360 μοιρών στην ευρωπαϊκή άμυνα.
Διπλωματικές πηγές σημειώνουν ότι η Αθήνα επέμεινε να αναγνωρίζεται στα συμπεράσματα ο ρόλος όλων των εξωτερικών συνόρων της Ένωσης και απέκρουσε προσπάθειες εισαγωγής αναφορών για «συνεργασίες με ευρωπαίους συμμάχους εκτός ΕΕ».
Παράλληλα, ευρωπαϊκές πηγές επιβεβαιώνουν ότι το νέο χρηματοδοτικό εργαλείο SAFE (Support for Ammunition and Defence Equipment) δεν θα είναι ανοιχτό σε τρίτες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, εξέλιξη που η Αθήνα χαιρετίζει ως θετική.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, σύμφωνα με το προσχέδιο συμπερασμάτων, αναμένεται να υπενθυμίσει ότι «μια ισχυρότερη και πιο ικανή Ευρωπαϊκή Ένωση στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας θα συμβάλει θετικά στην παγκόσμια και διατλαντική ασφάλεια και θα συμπληρώνει το ΝΑΤΟ, το οποίο παραμένει, για τα κράτη που είναι μέλη του, θεμέλιο της συλλογικής τους άμυνας». Θα προσθέτει, επίσης, ότι «θα λαμβάνονται υπόψη τα συμφέροντα ασφάλειας και άμυνας όλων των κρατών μελών, σύμφωνα με τις Συνθήκες».
Κλίμα και Ανταγωνιστικότητα – Ρεαλισμός και αποδοτικότητα κόστους
Το δεύτερο μεγάλο διακύβευμα αφορά το πλαίσιο της πράσινης μετάβασης και των βιομηχανικών στόχων της ΕΕ. Η Κομισιόν έχει προτείνει μείωση εκπομπών κατά 90% έως το 2040, πρόταση που συναντά έντονη αντίδραση από κυβερνήσεις όπως της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Πολωνίας.
Οι ηγέτες αναμένεται να συζητήσουν την πιθανότητα χαλάρωσης του σχεδιαζόμενου στόχου για μείωση εκπομπών το 2040, ο οποίος θα πρέπει να οριστικοποιηθεί από τους υπουργούς στις αρχές Νοεμβρίου. Όμως η συζήτηση ενδέχεται να επεκταθεί και σε άλλους αμφιλεγόμενους νόμους, όπως η απαγόρευση πώλησης οχημάτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης από το 2035 ή το νέο σύστημα τιμολόγησης του άνθρακα για τα κτίρια και τα αυτοκίνητα. Θέματα που έχουν άμεσο αντίκτυπο στο εσωτερικό των κρατών και κατ΄επέκταση στις κυβερνήσεις.
Η ελληνική θέση, όπως μεταφέρουν διπλωματικές πηγές, είναι υπέρ ενός φιλόδοξου αλλά ρεαλιστικού στόχου, που θα λαμβάνει υπόψη την αποτελεσματικότητα κόστους και τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής.
Η Αθήνα ζητά επίσης ισχυρή ρήτρα αναθεώρησης για πιθανές επιστημονικές ή τεχνολογικές εξελίξεις και θεωρεί ότι η επίτευξη των στόχων πρέπει να βασίζεται σε ρεαλιστικά εργαλεία και αποδοτικές πολιτικές.
Σύμφωνα με πληροφορίες από το προσχέδιο των συμπερασμάτων, το τελικό κείμενο θα περιλαμβάνει αναφορές στην ενίσχυση της διακυβέρνησης της Ενεργειακής Ένωσης, την προώθηση τεχνολογικά ουδέτερων λύσεων και την υποστήριξη των μικρομεσαίων και καινοτόμων επιχειρήσεων μέσω ενός νέου, ευέλικτου νομικού πλαισίου.
Οι διατυπώσεις αυτές θεωρούνται από ελληνικής πλευράς ιδιαίτερα θετικές, καθώς ενσωματώνουν προτάσεις που έχει καταθέσει η Αθήνα στις σχετικές διαβουλεύσεις.
Στο ίδιο πνεύμα κινείται και ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος στο πρόσφατο άρθρο του στους Financial Times έθεσε «πέντε απλούς κανόνες για την πράσινη μετάβαση» με έμφαση στην τεχνολογική ουδετερότητα, την ευελιξία, την ενιαία αγορά ενέργειας και την ορθολογική χρήση πόρων.
Στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας, τονίζεται παράλληλα η ανάγκη στήριξης των μικρομεσαίων και των νεοφυών επιχειρήσεων , ενώ σύμφωνα με πληροφορίες στα συμπεράσματα της Συνόδου ενσωματώθηκαν στοιχεία από τις ελληνικές προτάσεις για την “πράσινη” ανάπτυξη, όπως αυτές παρουσιάστηκαν στο άρθρο του Πρωθυπουργού.
Μέση Ανατολή – Ικανοποίηση για την αναφορά στους βίαιους εποίκους
Στο κεφάλαιο της Μέσης Ανατολής, οι ελληνικές θέσεις θεωρούνται επίσης ικανοποιητικά ενσωματωμένες. Η Αθήνα είχε ζητήσει —και πέτυχε— να περιληφθεί στα συμπεράσματα αναφορά στη δράση βίαιων εποίκων, περιλαμβανομένων επιθέσεων κατά χριστιανικών κοινοτήτων στη Δυτική Όχθη. Το τελικό κείμενο καλεί ρητά για «τερματισμό της βίας των εποίκων, συμπεριλαμβανομένων επιθέσεων εναντίον χριστιανικών κοινοτήτων», στοιχείο που ελληνικές διπλωματικές πηγές χαρακτηρίζουν «σημαντική επιτυχία ισορροπίας».
Η ΕΕ επαναβεβαιώνει τη δέσμευσή της στη λύση των δύο κρατών και καλεί για σεβασμό του διεθνούς δικαίου και του δικαίου της θάλασσας, αίτημα που η Ελλάδα στήριξε ενεργά.
Η ευρύτερη εικόνα
Με περίπου 70 σημεία, το προσχέδιο των συμπερασμάτων θεωρείται ιδιαίτερα πυκνό και τεχνικά απαιτητικό. Οι διαπραγματεύσεις αναμένεται να κρατήσουν μέχρι αργά το βράδυ. Η Ελλάδα δεν έχει ανοιχτά μέτωπα στη σημερινή ατζέντα και επικεντρώνεται στη διατήρηση της συνοχής και στην προώθηση των εθνικών της συμφερόντων μέσω θεσμικής επιχειρηματολογίας.
Η Σύνοδος αυτή δεν θα λύσει όλα τα προβλήματα, αλλά θα δείξει αν η Ευρώπη μπορεί να συνθέτει και όχι απλώς να επιβιώνει.
