Οι απειλές από το διάστημα δεν είναι πάντα προφανείς, αλλά στατιστικά είναι μόνο θέμα χρόνου να συμβεί κάποια από αυτές. Μία από τις πιο ανησυχητικές για πολλούς ειδικούς του διαστήματος είναι μια τεράστια ηλιακή καταιγίδα, όπως εκείνη που κυριολεκτικά έβαλε φωτιά σε τηλεγραφικό χαρτί όταν έπληξε τη Γη το 1859.
Τα τελευταία 150 χρόνια, η τεχνολογία μας έχει εξελιχθεί θεαματικά, αλλά αυτό σημαίνει επίσης ότι είναι πολύ πιο ευάλωτη σε ζημιές αν συμβεί ξανά ένα γεγονός όπως το «Συμβάν του Carrington», όπως ονομάζεται εκείνη η καταιγίδα του 1859. Οι εκτιμήσεις για τις πιθανές ζημιές κυμαίνονται σε τρισεκατομμύρια δολάρια, ενώ η πλήρης οικονομική ανάκαμψη θα μπορούσε να χρειαστεί πάνω από μία δεκαετία, αν δεν ληφθούν μέτρα μετριασμού των συνεπειών εκ των προτέρων.
Στο πλαίσιο αυτής της προετοιμασίας, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) έχει αρχίσει να απαιτεί από τα επιχειρησιακά πληρώματα νέων δορυφόρων οι οποίοι θα βρεθούν στην πρώτη γραμμή μιας τέτοιας καταστροφής να προσομοιώνουν πώς θα διαχειριστούν ένα τέτοιο γεγονός, όπως περιγράφεται σε πρόσφατο δελτίο τύπου που εστιάζει σε μία από αυτές τις ασκήσεις.
Για να είμαστε ειλικρινείς, το καλύτερο που μπορούν να κάνουν είναι να περιορίσουν τη ζημιά. Δεν υπάρχει καλή έκβαση για έναν δορυφόρο που βρίσκεται στην άμεση πορεία μιας ηλιακής καταιγίδας. Το καλύτερο που μπορεί να ελπίζει είναι να βγει από το γεγονός λειτουργικός και με ελαφρώς μειωμένα αποθέματα καυσίμων, καθώς θα χρειαστεί να τα χρησιμοποιήσει για να ενισχύσει τη διατήρηση της τροχιάς του, αφού η ατμόσφαιρα διογκώνεται από την καταιγίδα και επιβραδύνει τον δορυφόρο.
Στο συγκεκριμένο παράδειγμα, η ομάδα του Sentinel 1-D έπρεπε να αντιμετωπίσει μια προσομοιωμένη ηλιακή καταιγίδα αμέσως μετά την προγραμματισμένη εκτόξευση του δορυφόρου, η οποία έχει προγραμματιστεί για τις 5 Νοεμβρίου. Ο Sentinel 1-D είναι μέρος του προγράμματος Copernicus της ESA για την παρακολούθηση της επιφάνειας της Γης μέσω ραντάρ και την παροχή ενημερωμένων δεδομένων για θαλάσσιες και χερσαίες συνθήκες. Η προσομοίωση που έπρεπε να περάσει η ομάδα του χωρίστηκε σε τρία στάδια.
Ο Fraser αναφέρεται στο «Συμβάν του Carrington» – την πιο ισχυρή ηλιακή καταιγίδα στην καταγεγραμμένη ιστορία.
Πρώτα, ο δορυφόρος δέχτηκε πλήγμα από μία ηλιακή έκλαμψη κατηγορίας X45, η οποία ταξίδευε με την ταχύτητα του φωτός, χωρίς ουσιαστικά καμία προειδοποίηση για την επιχειρησιακή ομάδα. Αυτή η έκλαμψη ήταν συγκρίσιμη με εκείνη του Οκτωβρίου του 2003, η οποία προκάλεσε διακοπές ρεύματος σε ορισμένες περιοχές στη Γη και επηρέασε την ακρίβεια των GPS, οδηγώντας σε εκτροπή πτήσεων ιδίως εκείνων που πετούσαν πάνω από τους πόλους. Στην προσομοιωμένη περίπτωση, η ηλιακή έκλαμψη προκάλεσε εκ νέου απώλεια GPS, καθιστώντας δύσκολο για την ομάδα του Sentinel 1-D να προσδιορίσει τη θέση του δορυφόρου.
Λίγα λεπτά μετά την άφιξη της ηλιακής έκλαμψης, ο δορυφόρος βομβαρδίστηκε με υψηλής ενέργειας σωματίδια που ταξίδευαν σχεδόν με την ταχύτητα του φωτός. Αν και η εμφάνιση της έκλαμψης παρείχε κάποια προειδοποίηση για το ότι αυτό θα συνέβαινε, είναι δύσκολο να αμυνθεί κανείς απέναντι σε αυτά τα σωματίδια, τα οποία έχουν την τάση να «αναστρέφουν bits» σε κρίσιμα μέρη των δορυφόρων, όπως η ηλεκτρονική μνήμη και τα συστήματα επικοινωνίας. Αυτό μπορεί να προκαλέσει μόνιμες ζημιές, να καταστρέψει τη μνήμη ή να κάψει τμήματα των κυκλωμάτων.
Αλλά αυτό δεν είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος – περίπου 15 με 18 ώρες μετά την καταιγίδα σωματιδίων, φτάνει η κύρια μάζα πλάσματος από την εκτόξευση στεμματικής μάζας (CME). Αυτό προκαλεί διόγκωση της ατμόσφαιρας της Γης έως και 400%, δημιουργώντας τεράστια οπισθέλκουσα δύναμη για τον νεοεκτοξευμένο δορυφόρο.
Αλλά, το πιο κρίσιμο, και για όλους τους υπόλοιπους δορυφόρους στη γειτονιά του, που μπορεί να μην έχουν αρκετό καύσιμο για να αντιμετωπίσουν αυτήν την ξαφνική αύξηση. Αυτό δημιούργησε μια σειρά αποφάσεων για την ομάδα του Sentinel 1-D – πώς να αποφύγουν συγκρούσεις σε αυτό το νέο χαοτικό περιβάλλον. Οι πιθανότητες αυτών των συγκρούσεων άλλαζαν τόσο γρήγορα που ήταν δύσκολο να ληφθούν τεκμηριωμένες αποφάσεις – και κάθε επιλογή για το ποια σύγκρουση να αποφευχθεί ή να αγνοηθεί θα μπορούσε να έχει συνέπειες για άλλες πιθανές συγκρούσεις αργότερα.
Ο Fraser αναλύει πόσο καταστροφικές μπορούν να γίνουν οι ηλιακές καταιγίδες. Και η απάντηση είναι – πάρα πολύ.
Τέτοιες προσομοιώσεις δίνουν στην επιχειρησιακή ομάδα την ευκαιρία να κατανοήσει από πρώτο χέρι ποιες είναι οι επιλογές που έχει και ποιο θα ήταν το ρεαλιστικό αναμενόμενο αποτέλεσμα σε ένα τέτοιο σενάριο. Το δελτίο τύπου δεν ανέφερε πώς τα πήγε η ομάδα του Sentinel 1-D ως αποτέλεσμα της προσομοίωσης, αλλά, και πάλι, το καλύτερο που θα μπορούσαν να ελπίζουν ήταν ο περιορισμός της ζημιάς.
Η προσομοίωση πραγματοποιήθηκε στο κέντρο ελέγχου αποστολών της ESA (ESOC) στο Ντάρμστατ της Γερμανίας και αποτελεί παράδειγμα αυτού που σύντομα θα γίνει τυπική πρακτική για μελλοντικούς δορυφόρους, καθώς ο οργανισμός επικεντρώνεται όλο και περισσότερο στην ασφάλεια του διαστήματος.
Το αν άλλοι οργανισμοί που δραστηριοποιούνται στο διάστημα θα ακολουθήσουν την ίδια προληπτική προσέγγιση, ίσως μια μέρα καθορίσει πόσο μεγάλο μέρος της διαστημικής μας υποδομής θα επιβιώσει από ένα καταστροφικό γεγονός το οποίο, αργά ή γρήγορα, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα συμβεί.
Πηγή: Universetoday
