Στις 22 Δεκεμβρίου 2022, συμπληρώνονται 500 χρόνια από την άλωση της πόλεως της Ρόδου (το «ξακουσμένο» νησί όπως το αποκαλούσε ο Οράτιος) από τους Οθωμανούς το 1522. Οι Ιωαννίτες ιππότες, πριν καταλάβουν τη Ρόδο και απλώσουν την εξουσία τους στην νοτιοανατολική Μεσόγειο για 213 χρόνια, είχαν πίσω τους ιστορία δυο αιώνων.
Η αρχή της συγκρότησης του Τάγματος των Ιωαννιτών (που χάνεται μέσα στο θρύλο και τις ασάφειες των ιστορικών πηγών) έγινε τον 11ο αιώνα στην Ιερουσαλήμ, από Αμαλφιτίνους εμπόρους, οι οποίοι έχτισαν κοντά στο ναό της Αναστάσεως ένα κατάλυμα (ξενώνα) για την φιλοξενία και περίθαλψη των χριστιανών προσκυνητών στους Άγιους Τόπους. Οι Ιππότες του Αγίου Ιωάννη, μαζί με τους Ναΐτες, από την αρχή του 12ου αιώνα γίνονται οι σπουδαιότεροι αντιπρόσωποι της σταυροφορικής ιδεολογίας και μάχονται με το ξίφος την αντίπαλη οθωμανική δύναμη.
Οι Ιωαννίτες Ιππότες ήταν πολεμιστές, ευγενικής καταγωγής που είχαν δώσει τριπλό όρκο: αγνότητας, πενίας και υπακοής και παράλληλα ζούσαν ως μοναχοί σύμφωνα με τον κανόνα και τα καταστατικά του Τάγματος. Το ένδυμα που τους χαρακτήριζε στην καθημερινή ζωή τους, ήταν μαύρος μανδύας ή ράσο μακρύ μέχρι το έδαφος, με χαρακτηριστικό λευκό σταυρό στον αριστερό ώμο. Για τους πολεμιστές που κατέφθαναν από τη Δύση, το οικογενειακό έμβλημα (οικόσημο) αποτελούσε τη σαφέστερη δήλωση καταγωγής τους, το οποίο πλαισίωνε το σύμβολο του τάγματος του Αγίου Ιωάννη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εσωτερική οργάνωση του Τάγματος, που αποτελούνταν από τρεις τάξεις: τους Ιππότες, οι οποίοι έπαιρναν τα υψηλότερα αξιώματα στη διοίκηση και το στρατό, οι Καπελάνοι, οι οποίοι είχαν μόνο θρησκευτικά καθήκοντα και οι Σεργέντες, οι οποίοι έπαιρναν τα χαμηλότερα αξιώματα.
Στα τέλη του 13ου αιώνα ωστόσο, εκδιώχθηκαν από τους Άγιους Τόπους, κατέφυγαν στην Κύπρο (1291 έως 1306) και από εκεί το 1306 μεταφέρθηκαν στη Ρόδο. Άμεσα κατέλαβαν τα κάστρα της Φιλερήμου και του Φαρακλού, ενώ το 1309 ολοκλήρωσαν την εγκατάσταση τους στο νησί, καταλαμβάνοντας την ίδια την πόλη της Ρόδου. Τα μέλη του Τάγματος προέρχονταν από διάφορες εθνότητες της Ευρώπης και με βάση τα γλωσσικά και εθνικά κριτήρια χωρίζονταν στις επτά γλώσσες: της Προβηγκίας (ανώτερη στην ιεραρχία γιατί ήταν η παλαιότερη), της Ωβέρνης, της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Αραγώνας, της Αγγλίας και της Γερμανίας. Το 1461, αποφασίστηκε η διαίρεση της γλώσσας της Αραγώνας σε δυο «γλώσσες», της Αραγώνας και της Καστίλλης, η οποία αποτέλεσε και την όγδοη γλώσσα. Κάθε γλώσσα, είχε το δικό της κατάλυμα, τον δικό της αρχηγό, τον δικό της τομέα άμυνας στο κάστρο του νησιού και τα δικά της οργανωτικά και δημόσια καθήκοντα.
Κατά τα πρώτα εξήντα χρόνια της παρουσίας τους στο Αιγαίο, συγκρούονταν συχνά στη θάλασσα με τους Οθωμανούς και τους Αιγύπτιους, σε επιχειρήσεις που συνήθως κατέληγαν σε μάχες στην ξηρά (το 1365 στην Αλεξάνδρεια, το 1367 στη Συρία). Στα τέλη του 14ου αιώνα ήταν σαφές ότι η ελπίδα ανακατάληψης των Αγίων Τόπων έσβηνε και ο Πάπας επέμενε να αναλάβουν ενεργό ρόλο στην ανάσχεση της προέλασης των Οθωμανών στον Ελλαδικό χώρο, με το Τάγμα να επιδίδεται σε έναν λυσσαλέο αγώνα ενάντια στις δυνάμεις του Σουλτάνου. Στις πρώτες δεκαετίες του 15ου αιώνα, η Ρόδος δέχτηκε επανειλημμένα μουσουλμανικές επιθέσεις, πολιορκήθηκε δυο φορές χωρίς επιτυχία, το 1440 και το 1444 από τους Μαμελούκους της Αιγύπτου, ενώ το 1480 (23 Μαΐου – 17 Αυγούστου) οι Οθωμανοί πολιόρκησαν το νησί χωρίς επιτυχία.
Οι Οθωμανοί ήθελαν με κάθε τρόπο να εξουδετερώσουν το Τάγμα από τα Δωδεκάνησα, κάτι που έγινε αισθητό ακόμα περισσότερο μετά το 1453 και την άλωση της Κωνσταντινούπολης.
Το 1481 αποτέλεσε μια χρονιά ορόσημο για τους Οθωμανούς, καθώς σημαδεύτηκε από τον θάνατο του Μωάμεθ Β’ του Πορθητή, οδηγώντας στην εμφύλια διαμάχη μεταξύ των δυο γιών του, του Βαγιαζήτ Β’ και του Τζεμ Σουλτάν. Ο τελευταίος, ζήτησε άσυλο στη Ρόδο, κάτι που του παραχωρήθηκε από τον Μέγα Μάγιστρο Pierre d’ Aubusson, με στόχο να εκβιάσει τον Βαγιαζήτ Β’ προκειμένου να εξασφαλίσει την ειρήνη μεταξύ των δυο πλευρών. Για τα επόμενα περίπου τριάντα χρόνια διατηρήθηκε μια εύθραυστη ανακωχή, αλλά μετά τον θάνατο του Τζεμ Σουλτάν, ξεκίνησαν εκ νέου οι λεηλασίες και οι μάχες. Το 1507 ο στόλος των Ιπποτών αιχμαλώτισε τη «Μοργκαμπίνα», περίφημο αιγυπτιακό πλοίο και το μετέτρεψε σε πολεμικό με το όνομα «Santa Maria», ενώ το 1510, στη ναυμαχία της Αλεξανδρέττας, κατάφεραν να καταστρέψουν τον Αιγυπτιακό στόλο.
Η άνοδος στο θρόνο το 1520 του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, του 10ου Σουλτάνου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, του επιφανέστερου όλων, σήμανε την έναρξη νέων πολεμικών επιχειρήσεων που θα αναστάτωναν τον ελλαδικό χώρο. Στις 26 Ιουνίου 1522 τα οθωμανικά στρατεύματα αποβιβάστηκαν στη Ρόδο και μέχρι το Δεκέμβριο, οι μάχες εντεινόντουσαν. Τον Δεκέμβριο ο Σουλεϊμάν, ζήτησε την παράδοση της πόλης με την υπόσχεση καλής μεταχείρισης στους Ιππότες, οι οποίοι στις 22 Δεκεμβρίου παρέδωσαν την πόλη. Την 1η Ιανουαρίου 1523, αφού υπογράφηκε η επίσημη συνθήκη παράδοσης, οι Ιππότες μαζί με 5000 Ροδίτες εγκατέλειψαν το νησί με προορισμό την Κρήτη κι από εκεί για τη Μάλτα (1530), όπου έγινε η νέα τοποθεσία του Τάγματος των Ιωαννιτών.
Για επίλογο, το Τάγμα ήταν πάντα υπό τις διαταγές του Μέγα Μαγίστρου, ο οποίος αποτελούσε τον ισόβιο ανώτατο άρχοντα στη διοίκηση και στο στράτευμα. Οι ιππότες που διετέλεσαν Μέγα Μάγιστροι, ήταν οι εξής : Foulqes de Villaret (1309-1319), Helion de Villeneuve (1319-1346), Deodat de Gozon (1346-1353), Pierre de Corneillan (1353-1355), Roger de Pins (1355-1365), Raymond Berenger (1365-1374), Robert de Juilly (1374-1377), Juan Fernandez de Heredia (1377-1396), Philibert de Naillac (1396-1421), Antoni Fluvia (1421-1437), Jean de Lastic (1437-1454), Jacques de Milly (1454-1461), Pere Ramon Sacosta (1461-1467), Giovan Battista Orsini (1467-1476), Pierre D’ Aubusson (1476-1503), Emery D’ Amboise (1503-1512), Guy de Blanchefort (1512-1513), Fabrizio del Carretto (1513-1521) και Philippe Villers de L’ Isle Adam (1521-1522).
Κλείνοντας, προς ενημέρωση, διοργανώνεται φέτος μια ιστορική έκθεση για την Ιστορία του Τάγματος και των μελών του, από την εφορεία αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου, στο Κατάλυμα της Γλώσσας της Ισπανίας στην οδό Ιπποτών. (https://www.rodiaki.gr/article/482482/ekthesh-gia-toys-ippotes-ths-rodoy).
Για περισσότερες πληροφορίες για το Τάγμα των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη μπορεί κάποιος να βρει στα εξής:
Farochon A.P., Οι Ιππότες της Ρόδου και της Μάλτας, εκδ. Ζαχαρόπουλος, 2011.
Βαλκάνα Αννίνα, Οι Ιππότες στη Ρόδο, εκδ. Τούμπης, 2005.
Κόλλιας Ηλίας, Οι Ιππότες της Ρόδου, το παλάτι και η πόλη, Εκδοτική Αθηνών, 1992.
Μπελέζος Δημήτρης, Οι Ιππότες της Ρόδου, το τάγμα του Αγίου Ιωάννη αντιμέτωπο με τους Οθωμανούς, εκδ. Γνώμων, 2011.