Ένας απανθρακωμένος πάπυρος που ανακτήθηκε από ρωμαϊκή έπαυλη, θαμμένη κάτω από ηφαιστειακή τέφρα έπειτα από την έκρηξη του Βεζούβιου πριν από σχεδόν 2.000 χρόνια, ταυτοποιήθηκε ως έργο ενός σπουδαίου αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου.

Οι ερευνητές αποκάλυψαν τον τίτλο και τον συγγραφέα του παπύρου του Ερκολάνο, χάρη σε σάρωση με ακτίνες Χ που «ξετύλιξε» ψηφιακά τα φύλλα. Πρόκειται για μια επιστημονική μέθοδο που χρησιμοποιείται για πρώτη φορά για την εξαγωγή τέτοιων, ιστορικά καθοριστικών, πληροφοριών.

Τα ίχνη του μελανιού που αποτυπώθηκαν στις εικόνες των ακτίνων Χ αποκάλυψαν ότι το κείμενο αποτελεί μέρος ενός πολύτομου έργου, του «Περί Κακίας», το οποίο έγραψε ο Επικούρειος φιλόσοφος Φιλόδημος τον 1ο αιώνα π.Χ. Ο συγκεκριμένος πάπυρος είναι ένας από τους τρεις από το Ερκολάνο που φυλάσσονται στη Βιβλιοθήκη Bodleian της Οξφόρδης.

«Είναι ο πρώτος πάπυρος στον οποίο το μελάνι ήταν ορατό μέσω σάρωσης», εξηγεί ο δρ Μάικλ ΜακΌσκερ, παπυρολόγος στο University College London, που συνεργάζεται με ερευνητές στην Οξφόρδη για τη μελέτη του κειμένου. «Δεν γνωρίζαμε καν αν υπήρχε γραφή πάνω του».

Ο πάπυρος είναι ένας από τους εκατοντάδες που βρέθηκαν στη βιβλιοθήκη μιας πολυτελούς ρωμαϊκής έπαυλης, η οποία πιθανολογείται ότι ανήκε στον πεθερό του Ιουλίου Καίσαρα. Η έπαυλη θάφτηκε κάτω από τόνους τέφρας και ελαφρόπετρας όταν το Ερκολάνο, όπως και η Πομπηία, καταστράφηκαν από την έκρηξη του 79 μ.Χ.

 

We're excited to announce that we are awarding our inaugural $60,000 First Title Prize!!!

PHerc. 172 is officially On Vices

Congratulations to Marcel Roth and Micha Nowak for the historic achievement of recovering the first title ever found in a still-rolled Herculaneum… pic.twitter.com/P0eFUAsvxO

— Vesuvius Challenge (@scrollprize) May 5, 2025

 

Ανασκαφές του 18ου αιώνα έφεραν στο φως πολλούς αρχαίους παπύρους, οι περισσότεροι από τους οποίους φυλάσσονται σήμερα στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Νάπολης. Ωστόσο, οι πάπυροι έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές και καταστρέφονται όταν επιχειρείται το ξετύλιγμά τους, ενώ το μελάνι παραμένει δυσδιάκριτο.

Η τελευταία ανακάλυψη στηρίζεται σε πρότερες επιτυχίες του διαγωνισμού Vesuvius Challenge, ενός παγκόσμιου εγχειρήματος που ξεκίνησε το 2023, προσφέροντας χρηματικά έπαθλα για πρόοδο στην ανάγνωση απανθρακωμένων παπύρων μέσω τρισδιάστατων σαρώσεων. Το περασμένο έτος, μια ομάδα φοιτητών κέρδισε το μεγάλο βραβείο των 700.000 δολαρίων, αναπτύσσοντας λογισμικό τεχνητής νοημοσύνης που κατέστησε δυνατή την ανάγνωση 2.000 αρχαίων ελληνικών χαρακτήρων σε άλλον πάπυρο.

Ο πάπυρος του Bodleian, με τον κωδικό PHerc.172, σαρώθηκε τον περασμένο Ιούλιο στο Diamond, την εθνική εγκατάσταση σύγχροτρου του Ηνωμένου Βασιλείου στο Oxfordshire. Παραδόξως, ίχνη μελανιού έγιναν ορατά στις σαρώσεις, με τους ερευνητές να εντοπίζουν την αρχαία ελληνική λέξη για την «αηδία» τουλάχιστον δύο φορές.

 

https://www.huffingtonpost.gr/entry/aedia-archaies-ellenikes-lexeis-se-papero-2000-eton_gr_67a4c7e4e4b051682f2a886e

 

Περαιτέρω ανάλυση από δύο ομάδες – του Σον Τζόνσον μέσω του Vesuvius Challenge και ξεχωριστά των Μαρσέλ Ροθ και Μίκα Νόβακ από το Πανεπιστήμιο του Βίρτσμπουργκ— αποκάλυψε τον τίτλο και τον συγγραφέα του κειμένου στο εσωτερικό του παπύρου, κερδίζοντας το πρώτο βραβείο τίτλου του διαγωνισμού, ύψους 60.000 δολαρίων.

Εκτός από τον τίτλο «Περί Κακίας» και το όνομα του Φιλόδημου, ένα «Α» που διακρίνεται στο έγγραφο πιθανόν να υποδηλώνει πως πρόκειται για το πρώτο μέρος του έργου. Το «Περί Κακίας» αποτελείται από τουλάχιστον δέκα τόμους, που εξετάζουν θέματα όπως η αλαζονεία, η απληστία, η κολακεία και η διαχείριση του οίκου.

 

 

Σύντομα οι ειδικοί αναμένεται να αποκαλύψουν ακόμη περισσότερα. Ήδη, τον Μάρτιο, σαρώθηκαν 18 νέοι πάπυροι στο Diamond, ενώ άλλοι 20 πρόκειται να απεικονιστούν στην Ευρωπαϊκή Εγκατάσταση Ακτινοβολίας Σύγχροτρου στη Γκρενόμπλ εντός της εβδομάδας.

 

 

«Βλέπουμε δείγματα μελανιού σε πολλούς από τους νέους παπύρους που έχουμε σαρώσει, αλλά ακόμη δεν τα έχουμε μετατρέψει σε συνεκτικό κείμενο», δήλωσε ο δρ Μπρεντ Σιλς, επιστήμονας πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι και συνιδρυτής του Vesuvius Challenge.

«Αυτό είναι το κύριο εμπόδιο τώρα: η μετατροπή των τεράστιων όγκων δεδομένων από τις σαρώσεις σε οργανωμένες ενότητες, ώστε τα ίχνη του μελανιού να μπορούν να αποδοθούν ως πραγματικό κείμενο».

 

 

«Η τεχνολογική πρόοδος στον τομέα αυτό έχει συντελεστεί τα τελευταία τρία έως πέντε χρόνια – και για τους κλασικιστές, αυτό είναι πραγματικά απίστευτο. Κάθε νέο στοιχείο που προκύπτει από τη βιβλιοθήκη του Ερκολάνο είναι καινούργιο για εμάς», καταλήγει ο ΜακΌσκερ.

Πηγή: The Guardian