Σαγκάλ, Πικάσο, Ενσόρ, Κοκόσκα... Την εποχή του Χίτλερ, οι Εβραίοι δεν ήταν τα μόνο θύματα των Ναζί. Τα έργα τέχνης υπέφεραν επίσης, ειδικά η τέχνη που ο ίδιος ο Χίτλερ θεωρούσε ότι ήταν «εκφυλισμένη.» Σήμερα, μία έκθεση στη Λιζ, στο Βέλγιο, παρουσιάζει τα έργα που οι καλλιτέχνες που βρισκόταν υπό τον ζυγό του Τρίτου Ράιχ αρνήθηκαν να τροποποιήσουν σύμφωνα με τις οδηγίες του Φύρερ. Για αυτό και ακριβώς τιμωρήθηκαν με εξορία από το γερμανικό έδαφος.
Μέχρι το 1933 ο γερμανός υπουργός της προπαγάνδας, Τζόζεφ Γκέμπελς, είχε ήδη διατυπώσει τις οδηγίες που θα έπρεπε να ακολουθήσουν οι καλλιτέχνες εάν ήθελαν να αποφύγουν τη λογοκρισία. Το καθεστώς έβαζε όσα έργα αψηφούσαν τις οδηγίες στην κατηγορία «entartete Kunst» ή αλλιώς «εκφυλισμένη τέχνη.»
Το 1937, στο Μόναχο, μία έκθεση/καταγγελία με τον τίτλο «The Degenerate Art Exhibition» σύλλεξε 600 έργα τέχνης, τα οποία είχαν λογοκριθεί και κατασχεθεί από το καθεστώς, σε δέκα δωμάτια. Την ίδια στιγμή, παντού στην πόλη, τα έργα τέχνης που προτιμούσε το καθεστώς του Χίτλερ βρίσκονταν σε δημόσια έκθεση, προσφέροντας έτσι μία αντιστάθμιση που εξυμνούσε τον ηρωισμό και τις αξίες της Άριας κουλτούρας. Ο απαγορευμένος καρπός είναι όμως πάντα πιο γλυκός, και η σύγκριση είναι ανελέητη: τέσσερις φορές περισσότερα άτομα πήγαν να δουν τα «εκφυλισμένα» έργα τέχνης σε σχέση με τα έργα που ενέκρινε το Τρίτο Ράιχ.
Αφού η έκθεση «ταξίδεψε» για τρία χρόνια, πολλά από τα έργα τέχνης πωλήθηκαν σε μία δημοπρασία στη Λουκέρνη, στην Ελβετία το 1939. Έκτοτε, το κάθε έργο ακολούθησε το δικό του πεπρωμένο, γλιτώνοντας έτσι από τους Ναζί και βρίσκοντας καταφύγιο σε δημόσιες και προσωπικές συλλογές ανά τον κόσμο.
Μετά από 75 χρόνια, 26 από τους 125 καμβάδες που πωλήθηκαν σε εκείνη τη δημοπρασία που έγινε την παραμονή του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου «ξανασμίγουν» στη Λιζ για την πρώτη τους παγκόσμια έκθεση.
Έργα των Μαρκ Σαγκάλ, Πικάσο, Ένσορ, Κοκόσκα και Κόρινθ που απορρίφθηκαν από το καθεστώς επειδή ήταν «ντροπιαστικά» για την Άρια αγνότητα θα βρεθούν όλα μαζί στο Βέλγιο.
L’Art Dégénérée selon Hitler 1
Τα “The Blue House” (Blaues Haus) του Μαρκ Σαγκάλ, “Les Masque et la mort” του Τζέιμς Ένσορ και “La famille soler” του Πάμπλο Πικάσο είναι μόλις μερικά από τα αριστουργήματα που χαρακτηρίστηκαν «εκφυλισμένα» και μαζί με κινήματα όπως ο Εξπρεσιονισμός, ο Κυβισμός, Ο Ντανταϊσμός και ο Αφαιρετισμός, απαγορεύτηκαν από το Τρίτο Ράιχ επειδή εξέφραζαν αξίες που δεν συμβάδιζαν με την αγνότητα της Άριας φυλής. Οι σουρεαλιστικές εικόνες και τα έντονα χρώματα θεωρούνταν διαστροφή της φύσης, ακυρώνοντας τον μύθο του γερμανικού «υπέροχου ξανθού θηρίου» και αποτελώντας εμπόδιο για την εδραίωση την γερμανικής υπεροχής.
L’Art Dégénérée selon Hitler 2
Για τον Χίτλερ, ο ρόλος της «γερμανικής τέχνης» ήταν να εξυμνεί την υπεροχή της φυλής, την στρατιωτική ισχύ, τη φυσική υγεία.
«Δεν είναι ο σκοπός της τέχνης», είπε στο πλήθος ο Φύρερ τον Σεπτέμβριο του 1935, «να κυλιέται στη βρωμιά απλά και μόνο για χάρη της βρωμιάς, να ζωγραφίζει τον άνθρωπο μόνο σε φάση σήψης, να ζωγραφίζει κρετίνους ως σύμβολο μητρότητας ή να παρουσιάζει ηλίθιους ως εκπροσώπους της ανδρικής δύναμης.»
L’Art Dégénérée selon Hitler 4
Αυτό το κείμενο μεταφράστηκε από τη Βασιλική Ζιώγα