Μεγάλα ρίσκα για την Ευρώπη, την Τουρκία και κυρίως για τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο βλέπει το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Watch/HRW) σε ανάλυσή του με αφορμή τη συμφωνία μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας για τη διαχείριση των προσφυγικών ροών .
Βάσει της συμφωνίας η ΕΕ δεσμεύτηκε να ενισχύσει οικονομικά την Τουρκία με «αρχική» χρηματοδότηση ύψους 3 δισ. ευρώ, υπογραμμίζοντας «τη σημασία της κατανομής των βαρών μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας», καθώς «η Τουρκία φιλοξενεί περισσότερους από 2,2 εκατομμύρια Σύρους και έχει ήδη διαθέσει γι αυτό το σκοπό 8 δισεκατομμύρια δολάρια».
Επίσης ενεργοποιείται η ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας.
«Είναι ξεκάθαρο ότι ορισμένοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι βλέπουν τη συμφωνία ως την ασημένια σφαίρα για τη λύση της προσφυγικής κρίσης. Με μια πρώτη ματιά δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε γιατί. Η Τουρκία είναι το βασικό πέρασμα των προσφύγων στην ΕΕ. Αυτό το χρόνο περισσότεροι από 700.000 αιτούντες άσυλο και μετανάστες πέρασαν από την Τουρκία στην Ελλάδα μέσω θαλάσσης με πλαστικές βάρκες» αναφέρει η Οργάνωση.
Ωστόσο όπως τονίζεται στην ανάλυση, η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη. Όπως τονίζει η Τουρκία βάσει της συμφωνίας μπορεί να καταφέρει να μειώσει την προσφυγική ροή. Όμως αυτό που δεν διευκρινίζεται είναι πως μπορεί να επιτευχθεί η αποτροπή της μετανάστευσης στην ΕΕ χωρίς να εμποδιστεί η πρόσβαση στο άσυλο για το 84% των ανθρώπων που φεύγουν από τις χώρες «παραγωγούς» προσφύγων και έχουν ήδη φτάσει στις ακτές της ΕΕ.
Οι αιτούντες άσυλο που φτάνουν στην Τουρκία δεν μπορούν να αποκτήσουν την επαρκή προστασία που χρειάζεται ένας πρόσφυγας. Οι Σύριοι παίρνουν μόνο προσωρινή προστασία και οι Αφγανοί, όπως και οι Ιρακινοί δεν έχουν ούτε αυτό. Η αποτροπή, συνεχίζει το HRW, ανθρώπων να φτάσουν στην ΕΕ θα έχει σαν αποτέλεσμα την άρνηση σε αυτούς τους ανθρώπους να μπουν σε καθεστώς πρόσφυγα, δηλαδή στην προστασία τους.
«Δεδομένου ότι η Τουρκία έχει τη φήμη για περιστατικά κατάχρησης εξουσίας και αστυνομικής βίας, υπάρχει ο κίνδυνος οι αρχές της χώρας να χρησιμοποιήσουν βάναυσες πρακτικές προκειμένου να ανακόψουν τις προσφυγικές ροές προς την Ελλάδα και τη Βουλγαρία» επισημαίνει η HRW.
Αντιμέτωπη με την προοπτική «αποθήκευσης» ακόμη μεγαλύτερων αριθμών προσφύγων και μεταναστών, η Τουρκία το πιο πιθανό είναι να συνεχίσει την εφαρμογή των περιορισμών στα σύνορα, ακόμη και να γυρίζει ανθρώπους πίσω στη Συρία. Επίσης ενδέχεται να κάνει πιο αυστηρούς ελέγχους στα σύνορα με το Ιράν. Όλα αυτά μπορούν να αποφευχθούν εάν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αυξήσουν σημαντικά τον αριθμό των προσφύγων που επιθυμούν να μετεγκατασταθούν εκτός Τουρκίας. Η Γερμανία έχει προτείνει μια τέτοια κίνηση, όμως η ανεπαρκής πρόοδος στην μετεγκατάσταση προσφύγων μέσα στην ΕΕ εξανεμίζει τις όποιες ελπίδες πως κάτι τέτοιο θα πετύχει.
Χωρίς διευρυμένες νόμιμες και ασφαλείς οδούς προς την Ευρώπη, το πιθανότερο είναι ότι όλο και περισσότεροι να πέφτουν στα «δίκτυα» αδίστακτων δουλέμπορων. Οι περισσότεροι Σύριοι, Ιρακινοί και άλλοι που κατάφεραν να φτάσουν στην ΕΕ είναι απίθανο να επιστρέψουν στην Τουρκία, ακόμη και με τη νέα συμφωνία επαναεισδοχής, αναφέρει η ανάλυση του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
«Σημειώνεται ότι η ενεργοποίηση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων μπορεί να δημιουργήσει μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για τους Ευρωπαίους αξιωματούχους να πιέσουν την Τουρκία όσον αφορά στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όμως η απουσία τέτοιας αναφοράς στην κοινή δήλωση ΕΕ – Τουρκίας και η δήλωση του προέδρου της Κομισιόν ότι “δεν μπορούμε να ξεχάσουμε τις διαφορές που συνεχίζουμε να έχουμε με την Τουρκία σχετικά με το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων...θα επανέλθουμε” δεν δένουν καλά» τονίζει το Παρατηρητήριο και προσθέτει: «Υπάρχει μεγάλο περιθώριο για την Ευρώπη να βοηθήσει την Τουρκία να δημιουργήσει ένα λειτουργικό σύστημα ασύλου και υποστήριξης των Σύριων προσφύγων με τρόπο τέτοιο που θα ανταποκρίνεται στις ευρωπαϊκές αξίες. Όμως η παρούσα συμφωνία ενέχει το ρίσκο να επιδεινώσει τις παραβατικές συμπεριφορές στα τουρκικά σύνορα και αυτό με τη σειρά του είναι πιθανό να εγκλωβίσει ανθρώπους στη Συρία και να επηρεάσει ελάχιστα τις πρακτικές παράνομης διακίνησης ανθρώπων που θέλουν να φτάσουν στην ΕΕ».