Riders on the storm
Into this house we’ re born
Into this world we’ re thrown
The Doors
Είναι όλο και περισσότερες οι ειδήσεις που αφορούν σε εγκλήματα που σχετίζονται με εφήβους. Εύχομαι ειλικρινά να υπάρχουν ειδικοί σε αυτή τη χώρα που θα μπορούν να βοηθήσουν σε αυτές τις περιπτώσεις άτομα και οικογένειες. Για τους υπόλοιπους αρχικά είναι σοκαριστικές ειδήσεις και σιγά-σιγά τις συνηθίζουμε όπως έχουμε συνηθίσει τον πόλεμο, την ακραία φτώχεια κάποιων ομάδων και τόσα άλλα. Όμως, είναι πολύ απλό. Αν συνηθίσουμε κι αυτές τις ειδήσεις, θα είμαστε κι εμείς υπεύθυνοι για το σκοτάδι που θα έρθει ακόμη πιο ζοφερό. Γιατί ναι, η εφηβεία είναι μεγάλος μπελάς αλλά είναι το μόνο μέλλον της ανθρωπότητας.
Όταν ήμουν στην προεφηβεία, μια πολύ αγαπημένη μου ξαδέρφη, που ήταν μεγαλύτερη μου, ανακάλυψε τους Doors. Ενθουσιασμένη ένα σαββατόβραδο, από αυτά που περνούσαμε στο σπίτι τους, με έβαλε να δω την ταινία του Όλιβερ Στόουν για το συγκρότημα αυτό. Η ταινία ήταν σοκαριστική για το ακόμη παιδικό μου μυαλό, ωστόσο τη βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Ως φοιτήτρια διάβασα το βιβλίο για τη ζωή του Τζιμ Μόρισον. Θυμάμαι αυτήν την ταινία και αυτό το βιβλίο κάθε φορά που πιάνω τον εαυτό μου έτοιμο να πει με τη μεσήλικη σιγουριά και περιφρόνηση ότι «οι νέοι σήμερα το έχουν παρακάνει, ο κόσμος πάει από το κακό στο χειρότερο».
Για όσους δεν έχουν δει την ταινία ή δεν έχουν διαβάσει το βιβλίο, περιγράφουν τη ζωή ενός ιδιαίτερα ταλαντούχου και ευαίσθητου νέου ανθρώπου, εθισμένου σε ναρκωτικά και αλκοόλ, με τρομακτική σεξουαλική ασυδοσία και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Ο Τζιμ Μόρισον παρέσυρε σε όλα αυτά αμέτρητους άλλους νέους στην Αμερική τη δεκαετία του 1960. Τον λάτρευαν σαν θεό, βυθίζονταν κι αυτοί στον κόσμο των ναρκωτικών και γδύνονταν μεθυσμένοι στις συναυλίες του περιφρονώντας την ευπρέπεια και το οποιοδήποτε κατεστημένο.
Ποιο ήταν το μήνυμα όλης αυτής της κατάστασης όμως; Οι νέοι ζητούσαν σεξουαλική ελευθερία γιατί πνίγονταν στην υποκρισία και τον πουριτανισμό της τότε κοινωνίας. Επαναστατούσαν ηχηρά, προσβλητικά, άκομψα, αυτοκαταστροφικά και φυσικά όλα αυτά ήταν βλαπτικά. Δεν μπορούμε όμως να αμφισβητήσουμε πως υπήρχε κάτι, απέναντι στο οποίο έπρεπε να επαναστατήσουν.
Σύμφωνα με τη Φρανσουάζ Ντολτό ο έφηβος θυμίζει τον αστακό όταν αλλάζει το κέλυφός του. Είναι εκτεθειμένος σε κάθε κίνδυνο και χρειάζεται να δημιουργήσει ένα νέο κέλυφος. Οι έφηβοι είναι ευαίσθητοι στην υποκρισία των ενηλίκων. Θα πιστέψουν εύκολα οποιονδήποτε κερδίσει την εμπιστοσύνη τους, αν νιώσουν προδομένοι. Αν οι ενήλικοι είναι σε τόσο δύσκολη θέση απέναντι στους εφήβους είναι γιατί δεν είναι πια τόσο πιστευτοί, δεν είναι πια αξιοθαύμαστοι και σεβαστοί χωρίς λόγο και όλα τους τα ελαττώματα είναι όχι μόνο ορατά αλλά και σαν βαλμένα μπροστά σε μεγεθυντικό φακό.
Σε ακραίες περιπτώσεις συναντάμε σε εφήβους κακοποιητικές συμπεριφορές σαν αυτές που μας παρουσιάζουν με τόση ευχαρίστηση από το πρωί ως το βράδυ τα κανάλια, σαν αυτές που συζητάμε με ένταση πάνω από μια οικογενειακή πίτσα, όταν παραδίπλα παίζουν τα παιδιά. Ας θυμόμαστε ότι αυτά τα παιδιά μεγάλωσαν χωρίς κανένα μέσο μαζικής ενημέρωσης ή ψυχαγωγίας να τους έχει πει ποτέ πως υπάρχει και ζωή χωρίς βία.
Και τώρα βρισκόμαστε σε ένα σταυροδρόμι. Η μία επιλογή είναι να περιφρονήσουμε τους εφήβους και τους νέους, να τους φοβηθούμε, όπως κάνουν συνήθως οι μεσήλικες κάθε εποχής, και να κουνάμε το κεφάλι σοκαρισμένοι αντικρίζοντάς τους. Κρυφά θα πρέπει ταυτόχρονα να κάνουμε τον σταυρό μας τα παιδιά μας να μην γίνουν θύτες ή θύματα. Η άλλη επιλογή είναι να τους καταλάβουμε και να τους βοηθήσουμε.
Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε υπάρξει θυμωμένοι, λυπημένοι, ματαιωμένοι έφηβοι. Οι δρόμοι που έχουν να εκφραστούν δεν είναι πολλοί, είναι δυστυχώς οι διεστραμμένοι και εθιστικοί δρόμοι της σημερινής κοινωνίας. Ό,τι κάνουν το κάνουν με υπερβολή γιατί δεν έχουν την εμπειρία να κατανοούν απόλυτα τους κινδύνους και ο θυμός πολλές φορές τους κάνει παρορμητικούς. Και φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι ένας έφηβος λόγω εφηβείας δικαιολογείται για όλα. Είναι στα καθήκοντα των ενηλίκων όμως να μεγαλώνουν ανθρώπους υπεύθυνους και αυτόνομους. Λίγες οικογένειες σήμερα προσφέρουν στα παιδιά τους ευθύνες πέραν του διαβάσματος κι ακόμη πιο λίγες προωθούν την αληθινή αυτονομία τους. Αντίθετα η υπερπροστασία γίνεται όλο και χειρότερη.
Θα φέρω ένα παράδειγμα. Βλέπω με μεγάλη λύπη μου πολλές φορές τις παιδικές χαρές να βανδαλίζονται από παρέες εφήβων. Πολλές φορές τους παρατηρώ να κρέμονται στις κούνιες άγαρμπα σαν να μην ξέρουν πού ανήκουν. Και ναι, είναι πολύ κατακριτέο αυτό που κάνουν όμως αλήθεια, ποιος χώρος αναψυχής υπάρχει για τους εφήβους εκτός από τις καφετέριες, τα μπαρ και τα κινητά τους; Είναι βασικές ανάγκες της εφηβείας το να βγουν έξω, να είναι μαζί με παρέα, να γυμνάζουν το σώμα τους χωρίς να πρέπει να γίνουν πρωταθλητές, να βρίσκουν τον εαυτό τους μακριά από τους γονείς τους, να δοκιμάζονται στη ζωή και σε ευθύνες, να εκφράζονται καλλιτεχνικά με ελευθερία χωρίς να τους λένε από τα εφτά τους «σε πάω για ζωγραφική για να γίνεις σπουδαίος ζωγράφος».
Κι επίσης, όταν ως παιδιά έκαναν τις πρώτες παραβιάσεις τους σε κάποια παιδική χαρά, πώς τους αντιμετώπισαν οι γονείς τους; Είδαν τους γονείς τους και τους υπόλοιπους ενήλικες να σέβονται τους κανόνες; Είδαν τους δήμους να υπερασπίζονται τις παιδικές χαρές με φύλακες ή να τις φροντίζουν; Είναι εύκολο να πούμε ότι πέρασαν κάποιοι αλήτες από τη γειτονιά, αλλά η μεγάλη αλήθεια είναι ότι μια ρημαγμένη παιδική χαρά είναι δυστυχώς ένας καθρέφτης της κοινωνίας μας.
Τέλος κάποιοι θα έπρεπε να ενημερώσουν το Υπουργείο Παιδείας και τους γονείς με τις υπερβολικές προσδοκίες για επιτυχία να μην προσπαθούν από το προνήπιο να φτιάξουν σπουδαίους επιστήμονες, γιατί έτσι κι αλλιώς μάλλον δεν θα βρουν δουλειά στην Ελλάδα. Τη δεκαετία του 1960 οι νέοι έπαιρναν ναρκωτικά και απαιτούσαν σεξουαλική ελευθερία μισώντας την καταπίεση και την υποκρισία που βίωναν. Μήπως σήμερα οι έφηβοι βυθίζονται στον εθισμό της οθόνης γιατί δεν αντέχουν άλλο να προπονούνται σαν άλογα κούρσας για το τίποτα; Μήπως οι ενοχλητικές σεξουαλικές τους συμπεριφορές είναι αποτέλεσμα μιας μαζικής ανατροφής χωρίς όρια και μήπως δεν είδαν ποτέ γύρω τους αληθινό σεβασμό; Είναι πολλά τα ερωτήματα, αν δεν αρκούμαστε στο να κάνουμε μόνο τον σταυρό μας.
Και εντάξει, δεν θα ήθελα να έχω γιο μου τον Τζιμ Μόρισον και μάλλον θα ένιωθα τρομερή αμηχανία αν βρισκόμουν στην ίδια παρέα μαζί του. Μα εκείνος είπε το εξής: «The most important kind of freedom is to be what you really are».
Ακριβώς όπως θα έλεγε σήμερα ο πιο αξιοσέβαστος ψυχίατρος σε κάποιον μπλοκαρισμένο έφηβο που θα κατσούφιαζε απέναντί του.