Όταν οι Νεότουρκοι ανήλθαν στην εξουσία, έθεσαν ως προτεραιότητα την καλλιέργεια και ανάπτυξη της τουρκικής εθνικής ταυτότητας, υιοθετώντας το σύνθημα «η Τουρκία στους Τούρκους». Μια από τις βασικές μεθόδους για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο ήταν η εκκαθάριση των μειονοτήτων, γεγονός που οδήγησε στη γενοκτονία των αυτόχθονων χριστιανικών κοινοτήτων της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Εκτός από τους Έλληνες και τους Αρμένιους, θύματα των γενοκτόνων πολιτικών υπήρξαν και οι Ασσύριοι. Πρόκειται για έναν από τους πρώτους λαούς που ασπάστηκαν το Χριστιανισμό, ο οποίος ήταν συγκεντρωμένος κυρίως στην Μεσοποταμία, στις επαρχίες Τουρ Αμπντίν, Χακκάρι, Σιρνάκ, Μαρντίν, Βαν και Σύρτη της Τουρκίας και Ούρμια του σημερινού Ιράν.
Οι Ασσύριοι αποτελούσαν μια μεγάλη εθνική ομάδα στην Τουρκία, αριθμώντας περίπου 700.000 μέλη στις αρχές του 20ου αιώνα1. Μεταξύ 1915-1918, πάνω από 300.000 άτομα έχασαν τη ζωή τους. Η συστηματική και οργανωμένη εξόντωσή τους συνιστά γενοκτονία, η οποία είναι γνωστή με την ονομασία Sayfo (σπαθί).
Πρώτος στόχος ήταν τα επιφανή μέλη της κοινότητας, διανοούμενοι και θρησκευτικοί ηγέτες, οι οποίοι εκτελέστηκαν μαζικά, πρακτική που ακολουθήθηκε έπειτα και για τον υπόλοιπο πληθυσμό. Επίσης, όπως συνέβη με τους Έλληνες και τους Αρμένιους, Ασσύριοι στάλθηκαν στα τάγματα εργασίας (amele taburu). Πολλοί πέθαναν καθ’οδόν από τις κακουχίες, την πείνα και τη δίψα ή δολοφονήθηκαν από διάφορες φυλές (κυρίως Τσέτες και Κιρκάσιους).
Γυναίκες κακοποιούνταν, πωλούνταν ως σκλάβες ή αναγκάζονταν να συνάψουν γάμους με Τούρκους. Η πλειοψηφία όσων απέμειναν αναγκάστηκαν να ασπαστούν το Ισλάμ ενώ ορφανά ανατράφηκαν από μουσουλμανικές οικογένειες. Παράλληλα, εκατοντάδες εκκλησίες και μοναστήρια, καθώς και το 94% των ασσυριακών χωριών καταστράφηκαν ενώ ασσυριακά τοπωνύμια αντικαταστάθηκαν από τουρκικά. Μεγάλο μέρος των Ασσυρίων μετανάστευσε σε γειτονικές χώρες, στη Συρία και το Ιράκ και αργότερα στην Ευρώπη.
Οι Ασσύριοι έλαβαν μέρος στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Ως αντάλλαγμα για τη συμμετοχή τους τούς είχε δοθεί η υπόσχεση δημιουργίας ανεξάρτητου κράτους, όμως, κάτι τέτοιο δεν έγινε ποτέ. Η Συνθήκη των Σεβρών τούς έδωσε ελπίδες για αυτονομία, καθώς προέβλεπε ένα σχήμα τοπικής αυτονομίας με εγγυήσεις προστασίας των Ασσυροχαλδαίων και άλλων εθνικών ή θρησκευτικών μειονοτήτων. Εντούτοις, ούτε αυτό το σχέδιο υλοποιήθηκε. Ως αποτέλεσμα, οι σφαγές συνεχίστηκαν μέχρι το 1925.
Εν συνεχεία, το τουρκικό κράτος προέβαλε αρκετά εμπόδια στην επιστροφή των Ασσυρίων στην πατρίδα τους. Παράλληλα, η καταπίεση των εναπομεινάντων κατοίκων συνεχίστηκε. Επειδή οι Ασσύριοι δεν είναι αναγνωρισμένη εθνική μειονότητα, δεν είχαν το δικαίωμα να λαμβάνουν εκπαίδευση στη μητρική τους γλώσσα. Τα τελευταία σχολεία τους έκλεισαν το 1928 με κυβερνητική εντολή.
Από την άλλη, ενώ θεωρούνται πολίτες της Τουρκίας με πλήρη δικαιώματα σύμφωνα με το σύνταγμα, δεν αντιμετωπίζονταν ως τέτοιοι. Επί παραδείγματι, δε γίνονταν δεκτοί σε κρατικά αξιώματα. Οι πολιτικές τουρκοποίησης (π.χ. ο ειδικός φόρος για τους μη μουσουλμάνους του 1942, το πογκρόμ της Πόλης το 1955, οι μαζικές απελάσεις) επέτειναν τα προβλήματα των Ασσυρίων, με αποτέλεσμα περίπου 200.000 να αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές εστίες τους. Τις δεκαετίες του 1980 και του 1990 ακολούθησε ένα νέο κύμα μετανάστευσης στην Κωνσταντινούπολη και το εξωτερικό (κυρίως Γερμανία και Σουηδία).
Συνεπεία όλων αυτών, ενώ πριν από το 1915, οι Ασσύριοι που ζούσαν εντός των συνόρων της σημερινής Τουρκίας υπολογίζονταν σε πάνω από 600.000, σήμερα έχουν απομείνει μόλις 25.000 περίπου, οι 19.000 εκ των οποίων στην Πόλη.
Λόγω της προοπτικής ένταξης στην ΕΕ και της ανάγκης ευθυγράμμισης με τις ευρωπαϊκές αξίες, η Άγκυρα υιοθέτησε στις αρχές του 2000 ένα πλέγμα φιλελεύθερων πολιτικών. Υπό αυτό το πλαίσιο, η τουρκική κυβέρνηση απηύθυνε κάλεσμα στους Ασσύριους της διασποράς να επιστρέψουν, υποσχόμενη την επιστροφή των κατασχεθεισών περιουσιών, και το 2014 λειτούργησε ξανά ένα αμιγές ασσυριακό σχολείο.
Εντούτοις, ο αριθμός όσων επέστρεψαν είναι σχετικά μικρός, με το φόβο της στοχοποίησης και τις περιορισμένες οικονομικές ευκαιρίες να δρουν αποτρεπτικά. Επίσης, οι νομικές διαμάχες για την επιστροφή των περιουσιών αποτελεί πηγή ανησυχίας.
Η ρητορική μίσους και οι επιθέσεις εξακολουθούν μέχρι σήμερα. Ενδεικτικά, το 2021, ο Ασσύριος ιερέας Σεφέρ Μπιλετσέν καταδικάστηκε σε φυλάκιση για τρομοκρατία επειδή παρείχε τροφή και νερό σε Κούρδους μαχητές του PKK2 ενώ τον περασμένο Ιούνιο η μοναδική οικογένεια Ασσυρίων σε χωριό της επαρχίας Μαρντίν δέχθηκε επίθεση από πολυπληθή όχλο μετά την κυριακάτικη λειτουργία.
Τα τελευταία χρόνια, οι Ασσύριοι που ζουν στη Συρία και το Ιράκ, πολλοί εκ των οποίων είναι απόγονοι όσων αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Τουρκία, υφίστανται και πάλι την επιθετικότητα της Άγκυρας. Κατά τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς που πραγματοποιεί η Τουρκία στις γειτονικές της χώρες, στο στόχαστρο μπαίνουν και οι χριστιανικοί πληθυσμοί. Εκπρόσωποι Ασσυρίων στη βόρεια Συρία δηλώνουν ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται και ότι οι επιθέσεις αυτές φέρνουν στη μνήμη τις βαρβαρότητες του 1915 και την εκδίωξη των Ασσυρίων από την πατρίδα τους.
Μολονότι η γενοκτονία αποτελεί αδιαμφισβήτητο ιστορικό γεγονός, έχει αναγνωριστεί από ελάχιστα κράτη (Σουηδία, Αρμενία, Ολλανδία, Γερμανία) καθώς και από μερικές πολιτείες των ΗΠΑ και της Αυστραλίας ενώ στο ψήφισμα της αμερικανικής Γερουσίας για την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων γίνεται αναφορά και στη γενοκτονία Ελλήνων και Ασσυρίων.
Η συντονισμένη δράση Ελλήνων, Αρμενίων και Ασσυρίων συνιστά μονόδρομο για τη διεθνή αναγνώριση των γενοκτονιών των χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, τη νίκη της ιστορικής αλήθειας και τη δικαίωση των θυμάτων. Η μη αναγνώρισή τους και η ατιμωρησία των δραστών θέτει τα θεμέλια για την επανάληψη τέτοιων αποτρόπαιων εγκλημάτων.
1 Ο πληθυσμός τους είχε μειωθεί σημαντικά κατά τις σφαγές στο Ντιγιάρμπακιρ και στην Τουρ Αμπντίν (1895-1897), όπου δολοφονήθηκαν περίπου 200.000 Ασσύριοι.
2 “Στη φυλακή με βαριές κατηγορίες ιερέας στην Τουρκία – “Έγκλημά” του η φιλανθρωπία!”, https://slpress.gr/diethni/sti-fylaki-me-varies-katigories-iereas-stin-toyrkia-quot-egklima-quot-toy-i-filanthropia/