Ανέκαθεν το ζήτημα της κοινωνικής συνοχής και της οικονομικής δικαιοσύνης απασχολούσε ηθικούς και πολιτικούς φιλοσόφους, οι οποίοι πάσχιζαν να βρουν και να προτείνουν στους ηγέτες και τους πολίτες, κάθε εποχής, το οργανωτικό σύστημα εκείνο, που θα εξασφάλιζε τη μέγιστη παραγωγή πλούτου, παράλληλα με την δικαιότερη διανομή του και με τη μεγαλύτερη δυνατόν κοινωνική συναίνεση και συνοχή.
Σημαντικότατοι στοχαστές, από την αρχαιότητα, μέχρι τους σύγχρονους καιρούς, ανάλωσαν και συνεχίζουν να αναλώνουν τη διανοητική τους ζωτικότητα, προκειμένου να εξευρεθεί η άριστη λύση του ζητήματος.
Οι πατέρες της πολιτικής και οικονομικής φιλοσοφίας, Πλάτων, Αριστοτέλης, Ξενοφών, όπως και οι πνευματικοί τους απόγονοι, ενδεικτικά αναφέρουμε τους Τζον Λοκ, Ρουσώ, Μπερκ, Χιουμ, Τόμας Πέϊν, Άνταμ Σμιθ, Χάγιεκ, Μαρξ, συνεισέφεραν επί του θέματος τους καρπούς του πνευματικού τους μόχθου. Στις προσεγγίσεις τους διακρίνουμε διαβαθμίσεις του φιλελευθερισμού.
Από την «πολιτεία των αρίστων» του Πλάτωνος, έως την ιδεατή του κορύφωση, με την «αόρατη χείρα» του Άνταμ Σμιθ και το «Σύνταγμα της Ελευθερίας» του Φ.Α. Χάγιεκ.
Εδώ θα αρκεστούμε σε μια συνοπτική διατύπωση της άποψής μας, για το εάν ο φιλελευθερισμός σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, ευνοεί περισσότερο ή όχι, και κάτω από ποιες προϋποθέσεις, την παραγωγή πλούτου και ισχύος ,σε σύγκριση με τον αυταρχισμό.
Ο Επιτάφιος του Περικλή αποτέλεσε το διαχρονικότερο ύμνο στο φιλελευθερισμό.
Η φιλελεύθερη Αθήνα αναδείχθηκε σε οικονομική και στρατιωτική υπερδύναμη της εποχής και γεννήτρια πολιτιστικής ενέργειας μέχρι σήμερα.
Ο σύγχρονος Δυτικός κόσμος έζησε τις καλύτερες ημέρες του στη διάρκεια των πενήντα ετών, που ακολούθησαν τη λήξη του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου.
Σημαντικότατο ρόλο έπαιξε ο τρόπος της διανομής του παραγόμενου πλούτου, που επέτρεψε τη δημιουργία μιας ισχυρής και δημιουργικής μεσαίας τάξης, παράλληλα με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου της εργατικής.
Θρίαμβος της Αριστοτελικής «μέσης πολιτείας» και δικαίωση των Πλατωνικών απόψεων περί της κοινωνικής ελευθερίας και συνοχής, όπως αυτές εκφράζονται στους «Νόμους» του: α) «το νομοθέτην δει τριών στοχαζόμενον νομοθετείν, όπως η νομοθετουμένη πόλις ελευθέρα τε έσται και φίλην εαυτή και νουν έξει» [701 d] και β) «Ημίν δε η των νόμων υπόθεσις ενταύθα έβλεπεν, όπως ως ευδαιμονέστατοι έσονται και ότι μάλιστα αλλήλοις φίλοι» [743 c].
Ποια λοιπόν θα πρέπει να είναι η απάντηση του δυτικού φιλελεύθερου κόσμου, απέναντι στα αυταρχικά καθεστώτα, τα οποία τυχαίνει να είναι και οι κύριοι ανταγωνιστές του (Κίνα, Ιράν, Ρωσία), ή επαμφοτερίζοντες εταίροι, όπως η Τουρκία του Ερντογάν, στο παίγνιο της παγκόσμιας κυριαρχίας ;
Ο φιλελευθερισμός για να λειτουργήσει απαιτεί κοινωνική συναίνεση και όραμα. Οι πατερναλιστικές πολιτικές των κάθε λογής διευθυντηρίων και η υποτίμηση της γνώμης της πλειοψηφίας των πολιτών, τον καταστρατηγούν.
Αποτελούν την κύρια αιτία της ανάπτυξης αυταρχικών ιδεολογιών και προσεγγίσεων εντός του δυτικού κόσμου, λόγω της αυξανόμενης οικονομικής και κοινωνικής ανισότητας και της ανεξέλεγκτης μετανάστευσης, που εκλαμβάνεται από ευρέα λαϊκά στρώματα ως δυνητική απειλή του τρόπου ζωής και του πολιτισμού τους.
Οι σκέψεις αυτές ενισχύθηκαν από την ανάγνωση, στις 21-10-2019, ενός άκρως ενδιαφέροντος άρθρου, στον Guardian, του πολυγραφότατου Ολλανδού πολιτικού επιστήμονα Cas Mudde.
Με αφορμή την τελευταία εκλογική νίκη της ακροδεξιάς στην Πολωνία, συνοπτικά και πολύ εύστοχα, εστίασε στη βασική αιτία του φαινομένου, που δεν είναι άλλη από την έλλειψη ευρείας λαϊκής συναίνεσης στις προτεινόμενες πολιτικές του ευρωπαϊκού διευθυντηρίου.
Για το λόγο αυτό, οι πολίτες της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, όπως ισχυρίζεται ο Cas Mudde, συνεπικουρούμενος από τον έτερο διακεκριμένο πολιτικό επιστήμονα Matthew Singer, προτιμούν να θυσιάσουν κάποιες από τις δημοκρατικές τους ελευθερίες, προκειμένου να επιτρέψουν στον πολιτικό φορέα, που πιστεύουν ότι τους εκφράζει περισσότερο, να ξεδιπλώσει και να υλοποιήσει το πρόγραμμά του.
Προσεκτικά τηρουμένων των αναλογιών, με τον ίδιο τρόπο ερμηνεύεται η αντισυστημική ψήφος στο Ηνωμένο Βασίλειο, σχετικά με το Brexit, και η προτίμηση σημαντικού μέρους του εκλογικού σώματος των ΗΠΑ υπέρ του Τραμπ.
Εάν, ωστόσο, η Δύση εξομαλύνει εγκαίρως τις εσωτερικές της αντιφάσεις, θα είναι πλέον σε θέση, απερίσπαστη, να προασπίσει τα συμφέροντά της, έναντι των ανταγωνιστών της, εκμεταλλευόμενη το οικονομικό και στρατηγικό της βάθος και την ικανότητά της να ασκήσει soft power παγκοσμίως, επενδύοντας παράλληλα στην πραγματική οικονομία, αμβλύνοντας τις υφιστάμενες αντιθέσεις και ανισότητες, μεταξύ του ανεπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου.
Όσον αφορά στο διλημματικό, αρχικό,ερώτημα: «Ποιό κοινωνικοοικονομικό σύστημα, μεταξύ του φιλελευθερισμού και του αυταρχισμού, είναι ευνοϊκότερο, ως προς την παραγωγή πλούτου και ισχύος», η απάντησή μας θα είναι σύντομη και ελπίζουμε περιεκτική.
Η παγκόσμια Ιστορία των δύο τελευταίων αιώνων, συνηγορεί αναντίρρητα υπέρ του φιλελευθερισμού.
Η Γαλλική Επανάσταση, η Βρετανική πολιτική μεταρρύθμιση, η Αμερικανική Επανάσταση και η ίδρυση των ΗΠΑ, η διάλυση των απολυταρχικών αυτοκρατοριών (Αυστρουγγαρία, τσαρική Ρωσία, Ιαπωνία, Ισπανία, Πορτογαλία).
Η συντριβή των φασιστικών, ναζιστικών και κομμουνιστικών καθεστώτων, στο διάστημα αυτό, παράλληλα με την αυξανόμενη ισχυροποίηση, σε όλα τα επίπεδα, των αστικών φιλελεύθερων δημοκρατιών, με αποκορύφωμα την ανάδειξη των ΗΠΑ σε παγκόσμια υπερδύναμη, αποτελούν τα πιο εύγλωττα παραδείγματα και επιχειρήματα για την ανωτερότητα του φιλελευθερισμού, έναντι του αυταρχισμού και του ολοκληρωτισμού.
Εις επίρρωσιν του ισχυρισμού μας, επικαλούμαστε το παράδειγμα της Κίνας, η οποία, παρά το ότι παραμένει μια, ιδιοτύπως έστω, κομμουνιστική χώρα, για να επιτύχει την οικονομική της απογείωση είσηγαγε τις καπιταλιστικές και φιλελεύθερες οικονομικές πρακτικές σε επιλεγμένες γεωγραφικές περιοχές της επικράτειάς της.
Γεγονός, που την κατέστησε τον κύριο οικονομικό ανταγωνιστή της Δύσης.