Φοβούμαι πως ξεχάσαμε τους ποιητές. Με τον Μίκη Θεοδωράκη τους τραγουδούσαμε στις ταβέρνες και να τους αναζητούσαμε στα βιβλιοπωλεία. Υπήρξε εποχή που δεν υπήρχε φοιτητική βιβλιοθήκη χωρίς έργα Ελύτη, Ρίτσου, Σεφέρη και των λοιπών συνεχιστών της γενιάς του -30. Σήμερα όμως, φαίνεται πως έχουμε πάψει να τους θεωρούμε απαραίτητους για τη ζωή μας.
Η νεωτερική πρόταση, δείχνει να έχει εγκλωβίσει τη Δύση σε οντολογικό κενό. Ο Νεωτερικός άνθρωπος, έχει απολέσει κάθε δυνατότητα επέκτασης της εμβέλειάς του πέραν του ορατού, απτού και νοητού. Ονομάσαμε ανθρωπισμό αυτήν τη συρρίκνωσή του, σε αντίθεση με τις προ-νεωτερικές επιδιώξεις συνδιαλλαγής του με ανώτερες αλήθειες. Ο όρος «ανθρωπισμός» δηλαδή, φαντάζει ως κατ’ ευφημισμόν έκφραση. Η επιδίωξη υπέρβασης του ορατού όμως, υπήρξε ο πανάρχαιος στόχος του ανθρώπου, αποτελούσε το κύριο χαρακτηριστικό του, υπήρξε ανθρωπολογικό στοιχείο. Αποτελούσε στόχο των καλλιτεχνών, μέχρι τουλάχιστον και τον 19ο αιώνα, ρητώς αναζητήθηκε τον 18ο αιώνα από τον Baumgarten, με την Αισθητική του και με πανικό οδήγησε έκτοτε στο λεξικό διαχωρισμό της «τέχνης» από τις λοιπές πρακτικές του ανθρώπου, που ονομάστηκαν «τεχνική». Παρά του ότι ο στόχος αυτός ίσως επέζησε εκεί που «….είτε μ’ αρχαιότητες είτε με Ορθοδοξία…....των Ελλήνων οι κοινότητες φτιάχνουν άλλους Γαλαξία…», σήμερα, το νεωτερικό οντολογικό κενό δείχνει παγιωμένο.
Οι ποιητές όμως, εις πείσμα όλων, εμμένουν στον αρχέγονο ρόλο της Τέχνης. Μας καλούν να υπερβούμε τη σημερινή συρρικνωμένη πραγματικότητα. Εκκινούμενοι από την ορατή πλευρά της, μας οδηγούν στην εγκρυπτόμενη αόρατη, με στόχο τη συνδιαλλαγή μας με ανώτερες αλήθειες. Αυτό κάνει και ο Σταύρος Σταμπόγλης με το τελευταίο του διαμάντι, τα «Παραμύθια ανεβάζω», που αποκαλεί «πεζοποιήματα», από τις «Εκδόσεις των Φίλων».
Ο Σταύρος Σταμπόγλης, ως εμπνευσμένος αρχιτέκτων, μας οδηγεί σε ανώτερα υπαρξιακά επίπεδα, σωματικοποιώντας και δραματοποιώντας το χώρο της ζωής μας. Σταχυολογώντας (δύσκολη η σταχυολόγηση, θα ήταν ίσως συνεπέστερο να μεταφέραμε όλο το βιβλίο, αλλά ο χώρος δεν το επιτρέπει) :
από το κείμενο AES CYPRIUM 2019, σελίς 51:
«Το σπίτι φύεται σ’ ένα παρτέρι της αυλής, η αυλή αναδύεται γεωμετρικό σχήμα στο θάμπος της στεριάς, κάτι σαν κινστέρνα φωτός ή εκείνο το δημιουργικό σκοτάδι κατά το όνειρο, κατά το αυτεξούσιο της γλώσσας……
..κι αυτός χορεύει, χορεύει, αγκαλιάζει τον άνεμο με χέρια, με τη μέση, κυματισμός της θάλασσας κι αρώματα του πένθους, των τραγουδιών η φυλλωσιά, χώμα στεγνό της Σαλαμίνας, της Αρσινόης, της Αμμόχωστος η άμμος, συντρίμια χαλκού στο μάτι αυτού του κόσμου……
…….Το βιός των λέξεων σα ν’ αυγαταίνει τις μυλόπετρες»
Ενωνόμαστε ενσυναισθηματικώς με το χώρο, αναζητώντας σε αυτόν «ανεξερεύνητα ορυκτά», βλέποντας τα στοιχεία του ως μέρος του σώματός μας. Αναζητεί σε αυτόν και τα στοιχεία που τον αρθρώνουν, το βαθύτερο κοινό είναι μας.
από το κείμενο ΚΛΙΜΑΚΩΣΗ ΑΠΩΛΕΙΑΣ σελ.16:
«Μια στάλα κήπος μ’ ανεξερεύνητα ορυκτά. Να φανταστείς εν’ αυλιδάκι μ’απλωμένα τα κοστούμια των κεκοιμημένων. Να παίρνουν σχήμα οι αιτίες. Ό,τι έχει βυθιστεί συνθλίβεται και ξεγλυστρά κρυφό νερό.
Παραμύθι ανεβάζω απ’ το πηγάδι της αβύσσου…
….Οι αμμουδιές σαν ντύνουν των κοριτσιών τη γύμνια μ’ αλάτι, κρινάκια, αγριοβιολέτες κι άχνη από κόκκινα κοράλλια. Κι έτσι φαίνεται στα μάτια μου, πως αιμορραγούν οι θαλασσοτεραχές…..»
ακόμα, από ΤΟΠΙΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΩΝ σελ. 29:
«Της πόλης μου με τέχνη έχουν τα μελλούμενα εγκιβωτιστεί..δυσμορφία εν χορδαίς και τυμπάνοις……..
….Μικροθεοί και άλλοι μεγαλομαϊστορες να εφευρίσκουν συνεχώς βιασμούς
Κι λέξεις αναπαράγονται σε σχήμα στερεό, υψώνονται όγκοι, ο χώρος…. »
…..και δίπλα σε αυτά η δημιουργική μνήμη και ο δημιουργός χρόνος, που «φουντώνει και πέφτουμε τα μήλα του». Πολλά έτσι από τα κείμενά του Σταύρου Σταμπόγλη μπορούν να χαρακτηριστούν «σουρεαλιστικά». Έτσι είναι, στο βαθμό που «σουρεαλιστικό έργο» αποκαλούμε αυτό που προσπαθεί να σχηματοποιήσει μια ανώτερη πραγματικότητα, πραγματικότητα που εμπεριέχει τη σημερινή συρρικνωμένη μορφή της.
Ας μη ξεχνούμε άλλωστε πως το réel και η réalité, το πραγματικό δηλαδή και η πραγματικότητα, δεν ήταν πάντα τα ίδια στην ιστορία του ανθρώπου, δεν είχαν πάντα την ίδια έννοια. Αυτές τις εκάστοτε έννοιες η Τέχνη μιμείτο, έννοιες τις οποίες, στο συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας του ανθρώπου, θα χαρακτηρίζαμε σήμερα υπερ-πραγματικές. Παλαιότερα αυτές οι μιμήσεις υπήρξαν συλλογικοί στόχοι των κοινωνιών, σήμερα των ποιητών.
Στα «Παραμύθια ανεβάζω» υπάρχουν λέξεις και προτάσεις ως φορείς εγκρυπτόμενων σημαινομένων, που ανοίγουν τη Σκέψη προς μυστικές διαδρομές. Αλλά και κάτι ακόμα: προτείνω η συλλογή αυτών των «παραμυθιών» να διαμοιραστούν σε όλους τους φοιτητές αρχιτεκτονικής: Ο χώρος παρουσιάζεται τόσο με την φαντασιακή, όσο και με την πραγματική διάστασή του και στο βαθμό που διαχωρίζεται το πραγματικό από το φαντασιώδες. Αλλά παρουσιάζει και τον άνθρωπο ως περίπου ενιαία οντότητα με αυτόν, συζήτηση που άνοιξε (ή επανάφερε) ο Χάϊντεγκερ….. Ο Σταύρος Σταμπόγλης έθεσε πολλά και κρίσιμα ζητήματα, συμμετέχοντας στη δυναμική επιστροφή της Ποίησης -και της Σκέψης- και μας καλεί προς αυτήν.