Καθώς η επιδημία του κορονοϊού συνεχίζει να εξαπλώνεται σε ολόκληρη την Κίνα και δεκάδες χώρες ανά τον πλανήτη, τα αποτελέσματα των πρώτων ερευνών αποκρυσταλώνουν την εικόνα σχετικά με τον τρόπο συμπεριφοράς του παθογόνου και των βασικών παραγόντων που θα καθορίσουν εάν μπορεί να περιοριστεί.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κήρυξε την Πέμπτη κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία σε διεθνές επίπεδο, όμως μέχρι στιγμής ο κίνδυνος για τους περισσότερους ανθρώπους εκτός Κίνας παραμένει πολύ χαμηλός και η εποχική γρίπη αποτελεί πιο άμεση απειλή.
Για την αποφυγή οποιαδήποτες ιογενούς ασθένεια, οι ειδικοί συμβουλεύουν να πλένουμε τα χέρια μας συχνά και να αποφεύγουμε το γραφείο ή το σχολείο όταν είμαστε άρρωστοι. Οι περισσότεροι υγιείς άνθρωποι δεν χρειάζονται προστατευτικές μάσκες και η συγκέντρωση αποθεμάτων μπορεί να δημιουργήσει ελλείψεις για τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας που τις χρειάζονται, λένε οι ειδικοί.
Ακολουθούν τα έξι σημεία - «κλειδιά» που απαντούν στο μείζον ερώτημα «πόσο μπορεί να χειροτερέψει η κατάσταση με τον κορονοϊό;».
1.Πόσο μεταδοτικός είναι ο ιός;
Εκτιμάται ότι είναι μολυσματικός σε μέτριο βαθμό, παρομοίως με τον SARS (σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο).
Οι επιστήμονες υπολογίζουν πως κάθε άτομο με τον κορονοϊό της Γουχάν θα μπορούσε να μολύνει περίπου 2 - 4 άτομα, αν δεν ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα για τον περιορισμό του.
Αυτό θα καθιστούσε τον νέο ιό περίπου το ίδιο μεταδοτικό με τον SARS, ένα άλλο κοροναϊός που εξαπλώθηκε στην Κίνα το 2003, μολύνοντας 8.098 ανθρώπους και σκοτώοντας 774. Οι ιοί αυτού του είδους μπορούν να μεταδοθούν μέσω της αναπνοής, της ομιλίας, του βήχα ή του φτερνίσματος από άρρωστο άτομο.
Αυτά τα σταγονίδια πέφτουν στο έδαφος πιο εύκολα από ό,τι συμβαίνει με παθογόνα όπως η ιλαρά, η ανεμοβλογιά και η φυματίωση, που ταξιδεύουν πολύ πιο μακριά μέσω του αέρα και επομένως μεταδίδονται πιο εύκολα. Ωστόσο, ο κορονοϊός μεταδίδεται πιο εύκολα από τον HIV ή την ηπατίτιδα, που εξαπλώνονται μόνο μέσω άμεσης επαφής με τα σωματικά υγρά ενός μολυσμένου ατόμου.
2.Πόσο θανατηφόρος είναι ο ιός;
Είναι δύσκολο να καθοριστεί ακόμα. Αλλά το ποσοστό θνησιμότητας είναι
πιθανώς μικρότερο από 3%, πολύ μικρότερο από αυτό του SARS.
Αυτός είναι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες για το πόσο καταστροφική θα αποδειχθεί η επιδημία. Και μέχρι τώρα παραμένει θολός.
Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί η θνησιμότητα ενός νέου ιού. Οι χειρότερες περιπτώσεις κρουσμάτων συνήθως εντοπίζονται στα πρώτα στάδια, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στην κατανόηση του βαθμού στον οποίο οι ασθενείς ενδέχεται να πεθάνουν.
Περίπου το ένα τρίτο των πρώτων 41 ασθενών που καταγράφηκαν στη Γουχάν έπρεπε να υποβληθούν σε θεραπεία σε ΜΕΘ, πολλοί με συμπτώματα πυρετού, σοβαρό βήχα, δύσπνοια και πνευμονία. Αλλά άτομα με ήπια περιστατικά ίσως δεν επισκεφτούν ποτέ τον γιατρό. Ετσι, μπορεί να υπάρχουν περισσότερες περιπτώσεις από ό, τι γνωρίζουμε και το ποσοστό θνησιμότητας μπορεί να είναι χαμηλότερο από αυτό που αρχικά πιστεύεται.
Ταυτόχρονα, οι θάνατοι από τον ιό μπορεί να υποτιμώνται. Οι κινεζικές πόλεις στο επίκεντρο της επιδημίας αντιμετωπίζουν έλλειψη σε εργαλεία ελέγχου και νοσοκομειακές κλίνες ενώ πολλοί άρρωστοι δεν μπόρεσαν να δουν έναν γιατρό.
Σύμφωνα με τις πρώτες ενδείξεις, ο ρυθμός θνησιμότητας του νέου ιού είναι σημαντικά μικρότερος από έναν άλλο κορονοϊό, τον MERS, ο οποίος σκοτώνει περίπου το ένα στα τρία άτομα που έχουν μολυνθεί, και τον SARS, που σκοτώνει περίπου έναν στους δέκα.
Μέχρι την Παρασκευή, 31 Ιανουαρίου, λιγότεροι από ένας στους 40 από τα επιβεβαιωμένα κρούσματα είχαν πεθάνει. Πολλοί από αυτούς ήταν ηλικιωμένοι άνδρες με προβλήματα υγείας.
3.Πόσος καιρός χρειάζεται για να εμφανιστούν τα συμπτώματα;
Ενδεχομένως μεταξύ 2 και 14 ημερών, διάστημα κατά το οποίο μπορεί να μην είναι δυνατή η διάγνωση της ασθένειας.
Ο χρόνος που απαιτείται για την εμφάνιση συμπτωμάτων μετά την μόλυνση μπορεί να είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη και τον έλεγχο. Γνωστή ως περίοδος επώασης, μπορεί να επιτρέψει στους υγειονομικούς αξιωματούχους να απομονώσουν ή να παρακολουθήσουν άτομα που μπορεί να έχουν εκτεθεί στον ιό.
Αλλά εάν η περίοδος επώασης είναι υπερβολικά μεγάλη ή πολύ σύντομη, τα μέτρα αυτά ίσως είναι δύσκολο να εφαρμοστούν.
Ορισμένες ασθένειες, όπως η γρίπη, έχουν σύντομη περίοδο επώασης δύο ή τριών ημερών. Οι άνθρωποι μπορεί να αποβάλλουν τα μολυσματικά σωματίδια του ιού πριν εμφανίσουν τα συμπτώματα γρίπης, καθιστώντας σχεδόν αδύνατο τον εντοπισμό και την απομόνωση των ασθενών.
Ο SARS, για παράδειγμα, είχε περίοδο επώασης περίπου πέντε ημερών. Επιπλέον, χρειαζόταν τέσσερις ή πέντε ημέρες μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων προτού οι ασθενείς μεταδώσουν τον ιό. Αυτό έδωσε στους αξιωματούχους χρόνο να σταματήσουν τον ιό και να περιορίσουν αποτελεσματικά εκείνη την επιδημία.
Οι υπάλληλοι του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ εκτιμούν ότι ο κορονοϊός της Γουχάν έχει περίοδο επώασης 2 έως 14 ημερών. Ωστόσο, δεν είναι ακόμα σαφές εάν ένα άτομο μπορεί να διαδώσει τον ιό πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα ή αν η σοβαρότητα της κατάστασης καθορίζει πόσο εύκολα μπορεί ένας ασθενής να μολύνει τους άλλους.
4.Πόσοι ασθενείς έχουν ταξιδέψει εκτός Γουχάν;
Ο ιός εξαπλώθηκε γρήγορα επειδή ξεκίνησε σε ένα κόμβο μεταφοράς.
Η Γουχάν είναι ένα δύσκολο μέρος για να περιοριστεί μόνο εκεί η επιδημία. Εχει 11 εκατομμύρια κατοίκους, περισσότερους από τη Νέα Υόρκη. Σε μια μέση ημέρα, 3.500 επιβάτες πραγματοποιούν απευθείας πτήσεις από τη Γουχάν σε πόλεις άλλων χωρών. Αυτές οι πόλεις ήταν μεταξύ των πρώτων, στις οποίες καταγράφηκαν κρούσματα του κορονοϊού εκτός Κίνας.
Η Γουχάν αποτελεί, επίσης ένας σημαντικός κόμβος μεταφοράς εντός Κίνας, καθώς συνδέεται με το Πεκίνο, τη Σαγκάη και άλλες μεγάλες πόλεις με σιδηροδρόμους υψηλής ταχύτητας και εγχώριες αεροπορικές εταιρείες. Τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του περασμένου έτους, σχεδόν δύο εκατομμύρια άνθρωποι πέταξαν από τη Γουχάν σε άλλα μέρη της Κίνας.
Μεγάλος αριθμός εργαζομένων μεταναστών ταξιδεύουν στο εσωτερικό και το εξωτερικό - στην Αφρική, σε άλλα μέρη της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής, όπου η Κίνα κάνει τεράστια έργα υποδομών στο πλαίσιο του σύγχρονου δρόμου του μεταξιού (πρωτοβουλία Belt and Road).
Τα ταξίδια αυτά δημιουργούν υψηλό κίνδυνο μετάδοσης της ασθένειας σε χώρες με συστήματα υγείας που δεν είναι εξοπλισμένα για να την αντιμετωπίσουν, όπως η Ζιμπάμπουε, η οποία βιώνει ήδη επιδείνωση του λιμού και της οικονομικής κρίσης.
Η Κίνα έχει κάνει το πρωτοφανές βήμα της επιβολής ταξιδιωτικών περιορισμών σε δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους που ζουν στη Γουχάν και τις κοντινές πόλεις. Ωστόσο, οι εμπειρογνώμονες προειδοποιούν ότι ο αποκλεισμός αυτός μπορεί να άργησε πολύ να εφαρμοστεί. Ο δήμαρχος της Γουχάν παραδέχθηκε ότι πέντε εκατομμύρια άνθρωποι πρόλαβαν να φύγουν από την πόλη πριν από την έναρξη των περιορισμών.
5.Πόσο αποτελεσματική θα είναι η αντίδραση;
Ο ΠΟΥ έχει επαινέσει τις προσπάθειες της Κίνας για την αντιμετώπιση της κρίσης, αλλά οι επικριτές φοβούνται ότι τα μέτρα απομόνωσης ενδέχεται να μην αρκούν.
Εκτός από το κλείσιμο των μεταφορών, οι αρχές έκλεισαν και μια αγορά στη Γουχάν που πωλούσε ζωντανά πουλερικά, θαλασσινά και άγρια ζώα, η οποία θεωρήθηκε ότι ήταν η πηγή προέλευσης του κορονοϊού, και αργότερα ανέστειλε το εμπόριο άγριων ζώων σε εθνικό επίπεδο.
Τα σχολεία έχουν κλείσει, όπως και μεγάλο τμήμα του Σινικού Τείχους, ενώ και τα τουριστικά πακέτα από την Κίνα έχουν σταματήσει. Οι αξιωματούχοι του Παγκόμσιου Οργανισμού Υγείας επαίνεσαν την επιθετική αντίδραση της Κίνας απέναντι στον ιό.
Αλλά τα μέτρα είχαν επίσης ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Οι κάτοικοι στη Γουχάν πρέπει να περπατούν ή να ταξιδεύουν με τα πόδια για να φτάσουν στα τοπικά νοσοκομεία. Πολλοί από αυτούς παραπονούνται ότι έχουν απομακρυνθεί εξαιτίας έλλειψης νοσοκομειακών κλινών, προσωπικού και προμηθειών.
Οι ερευνητές στο εξωτερικό ανησυχούν επίσης για το γεγονός ότι η Κίνα δεν δέχτηκε ειδικούς, που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην παρακολούθηση του ιού και να αποτρέψουν την εξάπλωσή του.
6.Πόσος καιρός θα χρειαστεί για την ανάπτυξη εμβολίου;
Ενα εμβόλιο για την αντιμετώπιση του κορονοϊού θα είναι έτοιμο σε περίπου ένα χρόνο από τώρα - το λιγότερο.
Ενα τέτοιο εμβόλιο θα μπορούσε να αποτρέψει τις λοιμώξεις και να σταματήσει την εξάπλωση της νόσου. Αλλά τα εμβόλια χρειάζονται χρόνο.
Μετά το ξέσπασμα του SARS το 2003, οι ερευνητές χρειάστηκαν περίπου 20 μήνες για να ετοιμάσουν ένα εμβόλιο για ανθρώπινες δοκιμές. (Το εμβόλιο δεν ήταν ποτέ απαραίτητο, διότι η ασθένεια τελικά περιορίστηκε.) Με το ξέσπασμα του ιού Ζίκα το 2015, οι ερευνητές μείωσαν το χρονοδιάγραμμα ανάπτυξης του εμβολίου στους έξι μήνες.
Τώρα, η εμπειρία θα τους βοηθήσει στην περαιτέρω μείωση του χρονοδιαγράμματος. Οι ερευνητές έχουν ήδη μελετήσει το γονιδίωμα του νέου κορωοϊού και έχουν βρει τις πρωτεΐνες που είναι ζωτικής σημασίας για τη μόλυνση. Επιστήμονες από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας στην Αυστραλία και τουλάχιστον τρεις εταιρείες εργάζονται ήδη με υποψήφιους για εμβολιασμό.
(με πληροφορίες από New York Times)