Έχει συμπληρωθεί ένα δεκαήμερο από την ημέρα που οι Ταλιμπάν κατέλαβαν την εξουσία στο Αφγανιστάν. Μέχρι αυτή την ώρα το αεροδρόμιο της Καμπούλ παραμένει το μοναδικό σημείο που ελέγχουν οι Αμερικανοί πεζοναύτες, σε εφαρμογή της ανακοίνωσης του προέδρου Τζο Μπάιντεν για αποχώρηση από τη χώρα μέχρι τις 31 Αυγούστου. Σύμφωνα με το σχέδιο, πρέπει μέχρι τότε να έχουν απομακρυνθεί από το Αφγανιστάν όλοι οι Αμερικανοί πολίτες και κατά προτεραιότητα όσοι Αφγανοί συνεργάστηκαν με τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στο Αφγανιστάν.
Όλα ξεκίνησαν ένα χρόνο νωρίτερα. Τον Φεβρουάριο του 2020 η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε στη Ντόχα του Κατάρ συμφωνία εκεχειρίας με τους Ταλιμπάν. Στη συμφωνία προβλεπόταν ο τερματισμός του πολέμου και η σταδιακή αποχώρηση των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων από το Αφγανιστάν μέσα στον επόμενο 1,5 χρόνο. Οι λεπτομέρειες ωστόσο δεν είχαν γίνει γνωστές και όπως φάνηκε εκ του αποτελέσματος κάθε αμερικανική πρόβλεψη σχετικά με τις άμεσες συνέπειες αυτής της απόφασης έπεσε τραγικά έξω.
Το Μάιο του 2021 ο νυν Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν ανακοίνωσε ότι μέχρι τις 31 Αυγούστου όλα τα αμερικανικά στρατεύματα θα έχουν αποχωρήσει από το Αφγανιστάν. Τον Ιούλιο (βλ. προηγούμενο σχετικό άρθρο) οι Ταλιμπάν είχαν ήδη καταλάβει σχεδόν το 50% της εδαφικής επικράτειας του Αφγανιστάν και ο αφγανικός στρατός πιεζόταν ήδη αρκετά.
Σε προηγούμενη συνάντηση του προέδρου Μπάιντεν με τον τότε Αφγανό ομόλογό του, Ασράφ Γκάνι, στο Λευκό Οίκο, ο δεύτερος είχε σπεύσει να δηλώσει ότι ο στρατός της χώρας του πιεζόταν αλλά ήταν σε θέση να αμυνθεί αποτελεσματικά, χωρίς ωστόσο να παραλείπει να σημειώσει την ανησυχία του για το γεγονός της αποχώρησης των αμερικανικών στρατευμάτων και της υποστήριξης που αυτά παρείχαν στις αφγανικές δυνάμεις.
Οι αμερικανικές προβλέψεις για κατάληψη της Καμπούλ από τους Ταλιμπάν σε… 90 ημέρες αποδείχτηκαν ανέκδοτο για μικρά παιδιά. Στις 15 Αυγούστου ομάδα Ταλιμπάν φωτογραφιζόταν ήδη στο προεδρικό μέγαρο της χώρας, οι κορυφαίοι Αμερικανοί διπλωμάτες με τον πρέσβη και τη σημαία των ΗΠΑ είχαν φύγει με ελικόπτερα από την αμερικανική πρεσβεία και χιλιάδες απεγνωσμένων ανθρώπων έτρεχαν αλλόφρονες στο αεροδρόμιο της πρωτεύουσας αναζητώντας μία πτήση για να εγκαταλείψουν τη χώρα. Μία χώρα στην οποία το μέλλον των γυναικών και των μικρών κοριτσιών ήδη προδιαγράφεται ζοφερό.
Το τι ακριβώς δεν πήγε καλά δεν έχει ακόμη αναλυθεί από τους λήπτες των αποφάσεων. Το επιχείρημα των Αμερικανών περί της ευθύνης του αφγανικού στρατού, ο οποίος κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος μέσα σε ελάχιστες ώρες χωρίς να ρίξει ούτε μία σφαίρα κατά των Ταλιμπάν είναι σίγουρα ευλογοφανές.
Εύλογες απορίες δημιουργεί ωστόσο και η παταγώδης αποτυχία των αμερικανικών υψηλά ιστάμενων παραγόντων να προετοιμάσουν το έδαφος πριν την αποχώρηση των δυνάμεων της υπερδύναμης, καθώς και να προβλέψουν τις συνέπειες. Απορία προκαλεί εν προκειμένω το γεγονός της πλήρους ανετοιμότητας προς πόλεμο του αφγανικού στρατού, ο οποίος υποτίθεται ότι τα τελευταία είκοσι χρόνια εκπαιδευόταν και υποστηριζόταν πλήρως από τα αμερικανικά στρατεύματα κατοχής. Τέλος, η άτακτη αποχώρηση των ΗΠΑ άφησε πίσω της πολεμικό υλικό δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων (βλ. ελικόπτερα και οχήματα), το οποίο έπεσε ως λάφυρο άνευ μάχης στα χέρια των Ταλιμπάν.
Για τις ΗΠΑ φάνηκε ήδη ότι η υπόθεση Αφγανιστάν έπρεπε να κλείσει «όπως-όπως».
Σε μία αμερικανοκεντρική πλην απολύτως κοντόφθαλμη προσέγγιση, η επίκληση του επιχειρήματος της δαπάνης ενός τρισ/ δολαρίων σε είκοσι χρόνια για την πολεμική προσπάθεια και η αποστολή χιλιάδων νεαρών στρατιωτών στην άλλη άκρη της γης υπήρξε ο βασικός γνώμονας βάσει του οποίου ελήφθη η συγκεκριμένη απόφαση.
Σε γεωπολιτικό επίπεδο, η σαφής μείωση του αμερικανικού στρατιωτικού και διπλωματικού (έστω και προσωρινά) αποτυπώματος στην περιοχή ανοίγει ήδη την «όρεξη» στις άλλες μεγάλες και περιφερειακές δυνάμεις. Ρωσία, Κίνα και Τουρκία βρίσκονται προ καιρού στο Αφγανιστάν και δεν έχουν φυσικά την πρόθεση να φύγουν. Αντιθέτως, καλλιεργούν αγαστές σχέσεις με το νέο καθεστώς των Ταλιμπάν. Περαιτέρω, χώρες όπως το Πακιστάν και το Κατάρ στήριξαν και στηρίζουν την ακραία ισλαμιστική οργάνωση με κάθε μέσο.
Στο πλαίσιο αυτό μόνο θυμηδία προκάλεσε η προ ημερών «προειδοποίηση» του υπάτου εκπροσώπου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, Ζοζέπ Μπορέλ, περί… «απομόνωσης» των Ταλιμπάν αν καταλάμβαναν την εξουσία διά της βίας.
Για την Ευρώπη όμως η κρίση του Αφγανιστάν έχει και τη μεγάλη διάσταση της προσφυγικής και μεταναστευτικής χιονοστιβάδας που θα προκύψει. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές μόνο σποραδικά έχουν καταγραφεί απόψεις υπέρ της παραμονής των προσφύγων και μεταναστών σε ασφαλείς αλλά κοντινές στο Αφγανιστάν χώρες.
Ενδεχομένως η έκτακτη ψηφιακή σύνοδος των G7, που συγκλήθηκε για τις 24 Αυγούστου με πρωτοβουλία του Βρετανού πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον, να φωτίσει περισσότερο τα πράγματα σχετικά με τις προθέσεις των μεγάλων δυνάμεων.
Το βέβαιο είναι ότι η κρίση του Αφγανιστάν αναμένεται να πυροδοτήσει εξελίξεις που ουδείς μπορεί ακόμη και σήμερα να φανταστεί.