Στην αρχή ήταν οι όλο και πιο συχνοί ισχυροί και καταστροφικοί τυφώνες, κυκλώνες, πλημμύρες με χιλιάδες θύματα. Μετά ήταν οι πρωτοφανείς δασικές πυρκαγιές σχεδόν σε κάθε εσχατιά του πλανήτη αλλά και στα πιο ακριβά προάστια του Λος Άντζελες. Ανάμεσα σε όλα αυτά, είχαμε να αντιμετωπίσουμε τον Έμπολα, τον SARS, τον H5N1 (νόσο των πουλερικών), τον Η1Ν1 (της γρίπης) και τώρα τον Covid-19. Α ναι, είχαμε και τις απανωτές προσφυγικές κρίσεις που δοκίμασαν με τη σειρά τους τα όρια των τοπικών κοινωνιών, των εθνικών ανακλαστικών, των διεθνών οργανισμών.
Μία μεγάλη ενιαία κρίση
Υπάρχει ένα κοινό χαρακτηριστικό σε όλες τις παραπάνω “κρίσεις”: τις αντιμετωπίσαμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο κάθε φορά και - αμέσως - μετά επιστρέψαμε στην “κανονικότητα”. Τις αντιμετωπίσαμε αποσπασματικά, σαν να ήταν μεταξύ τους παντελώς άσχετες, ασύνδετες, ασυνάρτητες. Βιαστήκαμε να επιστρέψουμε στην παραγωγή και κατανάλωση, να δώσουμε την απαραίτητη οικονομική ενίσχυση/ώθηση στην οικονομία… μέχρι την επόμενη κρίση. Η “κανονικότητα” ορίζεται τελικά ως intermezzo κρίσεων;
Η αλήθεια είναι ότι τυχόν σύνδεση όλων αυτών των “ξεχωριστών” τραγικών συμβάντων φαίνεται να μας ξεπερνά, φαίνεται να είναι πάνω από αυτά που - για την ώρα - ο ανθρώπινος νους είναι διατεθειμένος να χωνέψει. Φαίνεται όμως να είναι και ανεπιθύμητη (πέρα από δυσκολοχώνευτη). Ανακαλύπτουμε λοιπόν ότι, εδώ και χρόνια, επιστήμονες συνδέουν αυτά τα γεγονότα, εντοπίζουν τη συνεχώς αυξανόμενη συχνότητα, ένταση και αλληλεξάρτησή τους.
Ανακαλύπτουμε ότι η “κανονικότητά” μας, ο τρόπος που παράγουμε και καταναλώνουμε ενέργεια αλλά και πρώτες ύλες, η συνεχής υποβάθμιση (το λέμε “αξιοποίηση”) της βιοποικιλότητας, ΕΙΝΑΙ το πρόβλημα. Ανακαλύπτουμε ότι η συνεχής διείσδυση σε μέχρι πρότινος παρθένες περιοχές για την επέκταση της βιομηχανικής γεωργίας (πχ για την παραγωγή φοινικέλαιου), η αυξημένη εγγύτητα του ανθρώπου με διάφορα είδη άγριας ζωής, μας φέρνει όλο και πιο κοντά σε μέχρι πρότινος άγνωστους ιούς και σε νέες επιδημίες. Ανακαλύπτουμε ότι η κλιματική κρίση οδηγεί ζώα, έντομα και ανθρώπους σε μετακινήσεις σε νέες περιοχές. Αναλογιστείτε ότι ακόμα δεν έχουμε δει βακτήρια ηλικίας πολλών χιλιάδων ετών να απελευθερώνονται από τους πανάρχαιους πάγους (permafrost) της Σιβηρίας που λιώνουν. Οι επιδημιολόγοι του μέλλοντος κάνουν γλέντι από τώρα!
Μπορούμε λοιπόν να συνεχίσουμε να παριστάνουμε ότι αναμένουμε την επόμενη “μπουνάτσα” ευημερίας ανάμεσα σε διαδοχικά κύματα κρίσεων. Κάτι σαν τους τύπους που πάνε να μαζέψουν κοχύλια από τις παραλίες που αποκαλύπτονται καθως αποσύρεται η θάλασσα για το τσουνάμι που έρχεται. Μπορούμε να περιμένουμε (κλεισμένοι όλοι στα σπίτια μας, μην ξεχνιόμαστε) να περάσει και αυτή η μπόρα για να ξεχυθούμε στους ίδιους δρόμους. Μπορούμε να δεχτούμε με ανακούφιση τα μέτρα που θα έρθουν να στηρίξουν τον τουρισμό ή την οικοδομή, την αυτοκινητοβιομηχανία ή τις τράπεζες, τις αεροπορικές εταιρείες ή τις φαρμακευτικές βιομηχανίες, τις πετρελαϊκές εταιρείες και όλες τις ρυπογόνες βιομηχανίες ώστε να τονωθεί η διεθνής οικονομία μετά το κορωνοστραπάτσο. Μπορούμε όμως να κάνουμε κι αλλιώς.
Ξεκινώντας από ένα αποτελεσματικό σύστημα δημόσιας υγείας
Μπορούμε καταρχάς να ΑΠΑΙΤΗΣΟΥΜΕ τη στήριξη των συστημάτων δημόσιας υγείας. Εδώ στην Ελλάδα, και παντού. Και δεν αναφέρομαι απλώς σε προσλήψεις και μόνιμες θέσεις. Αναφέρομαι σε σύστημα υγείας (πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας κοκ) που στηρίζεται και στηρίζει την κοινωνία στα εύκολα και στα δύσκολα. Μπορούμε να μάθουμε από την κρίση του κορωνοϊού και να απαιτήσουμε ένα πραγματικό και ουσιαστικό Green New Deal και μία Ευρώπη με ανθρώπινο πρόσωπο (ήτοι με έμφαση στην ισότητα και τη συμμετοχή) αντί της θλιβερής εικόνας που βλέπουμε σήμερα. Μία Ευρώπη με ενισχυμένες δομές υγείας, με αποκεντρωμένη ανάπτυξη, με έγκαιρη αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης μέσα από απαραίτητα μέτρα και πολιτικές (που ακολουθούν τις επιταγές της επιστήμης και όχι τις ακάλυπτες επιταγές των πετρελαϊκών κολοσσών). Όλα αυτά δεν είναι ούτε υπερβολικά ούτε φουτουριστικά. Είναι τα απολύτως απαραίτητα για να σταματήσουμε να κλαίμε θύματα και να μετράμε πληγές και καταστροφές ενώ εμείς απλώς γλείφουμε τις πληγές μας.
Αν δεν το έχουμε καταλάβει, η απόλυτη καταιγίδα (the “perfect storm”) δεν θα έρθει. Γιατί ΕΙΝΑΙ ΗΔΗ ΕΔΩ. Μπορούμε να κλείσουμε μάτια και αυτιά και να απολαύσουμε την ησυχία στο “μάτι του κυκλώνα” μέχρι νεωτέρας. Αντ’ αυτού όμως, μπορούμε να σηκώσουμε τα μανίκια, να ενώσουμε τα χέρια και να κάνουμε αυτά που γνωρίζουμε ότι πρέπει να γίνουν για να κάνουμε τον κόσμο μας πιο δίκαιο, πράσινο, ειρηνικό και - τελικά - βιώσιμο. Είναι στο χέρι μας. Είμαστε οι επιλογές μας.