Το γεγονός ότι πλέον υπάρχουν ασφαλή και αποτελεσματικά φάρμακα για την αντιμετώπιση των διαταραχών μνήμης, πιθανότατα το γνωρίζετε. Αυτό που ίσως δεν ξέρετε, είναι ότι οι άνθρωποι που ξεχνούν, έχουν στη διάθεσή τους έναν ακόμα ισχυρό σύμμαχο: τη νοητική ενδυνάμωση, έναν μη φαρμακευτικό τρόπο ενίσχυσης των νοητικών τους λειτουργιών.
Τι είναι η νοητική ενδυνάμωση;
Είναι μία μη φαρμακευτική θεραπεία για την αντιμετώπιση των νοητικών διαταραχών, δηλαδή των προβλημάτων μνήμης, προσοχής, λόγου κλπ.
Σε ποιούς απευθύνεται;
Απευθύνεται σε άτομα με Ήπια Γνωστική Διαταραχή (ΗΓΔ) και ανθρώπους με νόσο Αλτσχάιμερ ή κάποια άλλη μορφή άνοιας που βρίσκονται στα αρχικά και μεσαία στάδια της νόσου.
Ποιοι είναι οι στόχοι της;
Η νοητική ενδυνάμωση είναι μία προσωποκεντρική και εξατομικευμένη προσέγγιση που αντιμετωπίζει το άτομο ολιστικά από άποψη βιολογική, ψυχολογική και κοινωνική. Οι στόχοι της είναι:
- Η σταθεροποίηση ή βελτίωση της μνήμης και των υπολοίπων νοητικών λειτουργιών του συμμετέχοντα για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
- Η κινητοποίηση, η ενίσχυση της αυτονομίας και η βελτίωση της λειτουργικότητας.
- Η βελτίωση της διάθεσης και η καταπολέμηση της απάθειας, της απόσυρσης και της καταθλιπτικής συμπτωματολογίας.
- Η δημιουργία μιας σχέσης εμπιστοσύνης ανάμεσα στον συμμετέχοντα και τον επαγγελματία υγείας μέσα σε ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον.
- Η διαμόρφωση ενός προγράμματος ρουτίνας που παρέχει στον συμμετέχοντα ασφάλεια και αίσθηση προβλεψιμότητας.
- Η αποδοχή της διάγνωσης και η αποτελεσματική διαχείριση των συναισθηματικών αντιδράσεων, αλλά και των καθημερινών προκλήσεων που αυτή συνεπάγεται.
- Η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησης.
- Η συνολική βελτίωση της ποιότητας ζωής του ατόμου.
Πού οφείλεται η αποτελεσματικότητά της;
Στην πλαστικότητα του εγκεφάλου, δηλαδή στην ικανότητά του να αλλάζει ανταποκρινόμενος στα ερεθίσματα που δέχεται από το περιβάλλον. Οι δομημένες συνεδρίες νοητικής ενδυνάμωσης γυμνάζουν τον εγκέφαλο μέσα από ειδικά διαμορφωμένες δραστηριότητες και τον βοηθούν να δημιουργήσει νέα κύτταρα και νέα ”μονοπάτια” μεταξύ των κυττάρων, ώστε να λειτουργεί στο καλύτερο δυνατό επίπεδο.
Ποια είναι η μορφή των προγραμμάτων νοητικής ενδυνάμωσης;
Τα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης πραγματοποιούνται συχνά στο πλαίσιο μικρών, ομοιογενών ομάδων. Ωστόσο, στην ιδανική τους μορφή, παρέχονται ατομικά ώστε να υπάρχει η δυνατότητα να διαμορφωθούν με βάση τις δυνάμεις, τις αδυναμίες και τις προτιμήσεις του συγκεκριμένου ατόμου. Συνήθως, οι συνεδρίες πραγματοποιούνται με συχνότητα 2 έως 3 φορές την εβδομάδα, ανάλογα με το πλαίσιο και τις υπάρχουσες ανάγκες.
Τι περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα νοητικής ενδυνάμωσης;
Ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες του κάθε ατόμου, σχεδιάζεται ένα εξατομικευμένο θεραπευτικό πρόγραμμα το οποίο μπορεί να περιλαμβάνει:
- ασκήσεις μνήμης, αντίληψης, προσοχής, λόγου, κρίσης κλπ με μολύβι και χαρτί ή σε ηλεκτρονικό υπολογιστή
- προσανατολισμό στο χρόνο, το χώρο και την επικαιρότητα
- λειτουργικές ασκήσεις με εφαρμογή στην καθημερινότητα
- θεραπεία δι′ αναμνήσεων
- εκμάθηση ή επανεκμάθηση υλικού (π.χ. προσωπικών πληροφοριών) με την εφαρμογή κατάλληλων τεχνικών
- εκπαίδευση στην εφαρμογή μνημονικών τεχνικών και εξωτερικών μνημονικών βοηθημάτων (π.χ. στη χρήση ατζέντας)
- θεραπείες τέχνης
Ποια είναι τα πλεονεκτήματα της νοητικής ενδυνάμωσης;
- Η ευελιξία της. Πρόκειται για μία εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση που αναδιαμορφώνεται συνεχώς καθώς η νόσος εξελίσσεται και η κατάσταση του συμμετέχοντα (διανοητική και συναισθηματική) μεταβάλλεται.
- Η κινητοποιητική της δράση. Οι άνθρωποι που συμμετέχουν σε προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης δεν εναποθέτουν τις ελπίδες τους αποκλειστικά στη ”μαγική” και δυσνόητη δράση ενός φαρμάκου. Αντίθετα, ενθαρρύνονται να καταβάλλουν συνειδητή προσπάθεια ώστε να βοηθήσουν οι ίδιοι τον εαυτό τους.
- Η μη απειλητική της φύση. Τα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης είναι σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι ευχάριστα και διασκεδαστικά. Επιπλέον, πραγματοποιούνται σε μέσα σε ένα φιλικό και απόλυτα ασφαλές και ενισχυτικό περιβάλλον όπου δίνεται έμφαση στις δυνάμεις του συμμετέχοντα και σε όσα καταφέρνει καλά και όχι στις αδυναμίες και τα λάθη του.
Μπορεί η νοητική ενδυνάμωση να αντικαταστήσει τα φάρμακα για την άνοια;
Η νοητική ενδυνάμωση προσφέρεται συνδυαστικά με τη φαρμακευτική αγωγή και ενισχύει το θεραπευτικό της αποτέλεσμα. Υπάρχουν, ωστόσο, περιπτώσεις όπου προσφέρεται και μεμονωμένα σε ανθρώπους που δεν ανταποκρίνονται στη φαρμακευτική αγωγή ή αρνούνται να πάρουν φάρμακα.
Ποιοι επαγγελματίες υγείας μπορούν να παρέχουν προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης;
Ο πλέον ειδικός για τη διαμόρφωση και την υλοποίηση ενός προγράμματος νοητικής ενδυνάμωσης είναι ο νευροψυχολόγος, ο οποίος γνωρίζει σε βάθος τη λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου και διαθέτει τα κατάλληλα εργαλεία για την αξιολόγηση και την άσκηση των νοητικών λειτουργιών ενός ανθρώπου που ξεχνά. Ωστόσο, προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης παρέχονται και από ειδικά εκπαιδευμένους επαγγελματίες υγείας άλλων ειδικοτήτων, όπως ψυχολόγους, λογοθεραπευτές κλπ.