Μέσα σε 48 ώρες, ένα μαχαίρωμα μέσα σε σχολείο στην Κυψέλη και ένα νέο περιστατικό βίας με μαθήτριες σε γυμνάσιο της Αγίας Παρασκευής, έδειξαν ότι το «κύμα» δεν αφορά μόνο τα διαλείμματα, αλλά ολόκληρο το οικοσύστημα των ανηλίκων που συχνά ξεχειλίζει εκτός σχολικής πύλης.
Η κυβέρνηση τα τελευταία χρόνια έχει υποσχεθεί και παρουσιάσει ένα πλαίσιο για την ενδοσχολική βία. Τον νόμο 5029/2023 («Ζούμε Αρμονικά Μαζί – Σπάμε τη Σιωπή») και την πλατφόρμα stop-bullying.gov.gr, όπου μαθητές/γονείς μπορούν να κάνουν αναφορά και το σχολείο ορίζει υπευθύνους χειρισμού. Παράλληλα, «τρέχει» επιμόρφωση εκπαιδευτικών για την πρόληψη και αντιμετώπιση της Ενδοσχολικής Βίας και Εκφοβισμού (Ε.ΒΙ.Ε.), σε συνεργασία ΥΠΑΙΘΑ–ΙΕΠ–ΕΚΠΑ, με διαδοχικές φάσεις.
Στο επίπεδο της γενικότερης νεανικής παραβατικότητας, παρουσιάστηκε η Εθνική Στρατηγική 2025–2030 για την πρόληψη της βίας και την αντιμετώπιση της παραβατικότητας των ανηλίκων, η οποία μιλά για πολυεπίπεδη προσέγγιση και συνεργασίες φορέων. Και υπάρχει πλέον και ψηφιακή δυνατότητα στο gov.gr για επώνυμη ή ανώνυμη αναφορά περιστατικού παραβατικότητας από ή σε βάρος ανηλίκου, ενώ προβάλλεται και η εφαρμογή SAFE.YOUth ως εργαλείο προστασίας/αναφοράς.
Το ερώτημα, όμως, είναι τί δεν έχει γίνει στην πράξη ή δεν έχει γίνει με διάρκεια και ισότητα. Η πρόληψη δεν λειτουργεί με «κουμπί αναφοράς» μόνο. Θέλει ανθρώπους και χρόνο μέσα στο σχολείο. Ναι, έγιναν προσλήψεις/τοποθετήσεις ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών (ΠΕ23/ΠΕ30) για τη γενική εκπαίδευση. Όσες έγιναν, για να ακριβολογούμε. Όμως το κρίσιμο κενό παραμένει συχνά η σταθερή παρουσία και η συνέχεια, ώστε να χτιστεί σχέση εμπιστοσύνης, να εντοπίζονται έγκαιρα «σπινθήρες», να δουλεύουν συστηματικά με τάξεις, ομάδες και οικογένειες.
Χρειάζονται εκπαίδευση οι καθηγητές; Ναι. Αλλά όχι ως «σεμινάριο άλλοθι». Χρειάζεται πρακτική επιμόρφωση σε αποκλιμάκωση, διαχείριση κρίσης, αναγνώριση κινδύνου, cyberbullying, και βασικές αρχές τραυματο-ενημερωμένης προσέγγισης. Και κυρίως, χρειάζονται πρωτόκολλα: Ποιος κάνει τι, πότε ενημερώνονται οι γονείς, πώς προστατεύεται το θύμα, πώς αντιμετωπίζεται ο δράστης, χωρίς να μετατρέπεται το σχολείο σε «αστυνομικό τμήμα».
Για προληπτικούς λόγους, το σχολείο δεν χρειάζεται μόνο «καλή διάθεση». Χρειάζεται διεπιστημονική ομάδα: Σχολικός ψυχολόγος, κοινωνικός λειτουργός, σχολικός νοσηλευτής (όπου υπάρχει ανάγκη), ειδικός παιδαγωγός/σύμβουλος, και γέφυρα με υπηρεσίες ψυχικής υγείας της περιοχής. Και χρειάζονται ασφαλείς, δομημένες δραστηριότητες μετά το κουδούνι. Γιατί πολλά επεισόδια ξεκινούν ή κλιμακώνονται στον δρόμο, στην πλατεία, στο κινητό.
Εδώ μπαίνουν γονείς και τοπική αυτοδιοίκηση. Μια καμπάνια για γονείς δεν πρέπει να είναι «μην ανεβάζετε βίντεο». Πρέπει να λέει τι είναι κόκκινες σημαίες, πού ζητάς βοήθεια, τι κάνεις όταν το παιδί σου είναι θύμα ή θύτης, πώς δουλεύεις τα όρια χωρίς βία. Οι δήμοι μπορούν να στηρίξουν με κοινωνικές υπηρεσίες, σχολές γονέων, δομές νέων, αθλητισμό/πολιτισμό, διαμεσολάβηση στη γειτονιά, σε συνεργασία με διευθύνσεις εκπαίδευσης, δομές προστασίας ανηλίκων και, όπου χρειάζεται, την ΕΛ.ΑΣ. με καθαρούς κανόνες.
Και οι νόμοι; Η αυστηροποίηση για παραβατικούς ανηλίκους ή/και η ευθύνη των γονέων, είναι συζήτηση που επιστρέφει κάθε φορά που «τρέχει αίμα». Όμως, αν η απάντηση γίνει μόνο ποινική, θα χάνουμε το παιχνίδι πριν αρχίσει. Η κοινωνία χρειάζεται συνέπειες όταν υπάρχει σοβαρός κίνδυνος. Αλλά χρειάζεται κυρίως πρόληψη, δομές και γρήγορες παρεμβάσεις. Γιατί στο σχολείο δεν μετράς «πόσο τιμώρησες». Μετράς πόσες φορές πρόλαβες.
