Στην καθημερινότητα μας, βιώνουμε συνεχώς απογοητεύσεις, είτε αυτές έχουν να κάνουν με το σπίτι, την δουλειά, το σώμα μας, είται και την προσψπική μας ζωή. Από τις πιο μικρές έως τις πιο μεγάλες, είναι πολύ εύκολο να μας «πάρει από κάτω» – όπως γίνεται τις περισσότερες φορές -, χάνοντας έτσι την όρεξη μας για το οτιδήποτε.
Οι ψυχολόγοι λένε ότι αυτό το «αιχμηρό συναίσθημα» είναι πολύ περισσότερα από μια παροδική ενόχληση. Αν και συχνά υποτιμάται σε σχέση με το άγχος ή την κατάθλιψη, «η απογοήτευση μπορεί να επηρεάσει τον εγκέφαλο και το σώμα μας, τροφοδοτώντας επιθετικότητα, στρες και τεταμένες σχέσεις», όπως εξηγεί η Όλίντια Λακέγ, αναπληρώτρια καθηγήτρια αναπτυξιακής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ουτρέχτης στην Ολλανδία.
Τώρα, οι επιστήμονες αποκαλύπτουν και την απρόσμενη θετική πλευρά της απογοήτευσης. «Η απογοήτευση υπάρχει για έναν λόγο», λέει η Αγιελέτ Φίσμπαχ, καθηγήτρια συμπεριφορικής επιστήμης και μάρκετινγκ στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο. Σε αντίθεση με τον θυμό, ο οποίος συνήθως στοχεύει ένα εξωτερικό αίτιο, ή το στρες, που προκύπτει από υπερβολικές απαιτήσεις, η απογοήτευση «είναι βασικά το συναίσθημα ότι τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως τα περιμέναμε, κάτι που μας δίνει ανατροφοδότηση για να επανεξετάσουμε τους στόχους μας και να σκεφτούμε αν πρέπει να το κάνουμε με διαφορετικό τρόπο».
«Αυτή η επαναξιολόγηση μπορεί να ενισχύσει τη συγκέντρωση και να τροφοδοτήσει την επιμονή», προσθέτει η Ελένα Γκονθάλεζ-Γκόμεζ, καθηγήτρια οργανωσιακής συμπεριφοράς στη NEOMA Business School στη Γαλλία. Από την άλλη, κάποιες έρευνες δείχνουν ότι οι μαθητές που βιώνουν αποτυχία σε απογοητευτικές καταστάσεις τείνουν να αποδίδουν καλύτερα σε προβλήματα που απαιτούν λύσεις αργότερα.
Μαθαίνοντας να επαναπροσδιορίζουμε αυτό το καθολικό συναίσθημα, ίσως βρούμε το κλειδί για να μετατρέψουμε τα εμπόδια της ζωής σε ανθεκτικότητα.
Τι κάνει η απογοήτευση στο σώμα μας
Όταν ένας στόχος εμποδίζεται, ο εγκέφαλος αντιδρά σαν να αντιμετωπίζει απειλή. Η αμυγδαλή εντοπίζει το πρόβλημα και στέλνει σήμα στον υποθάλαμο να ενεργοποιήσει την αντίδραση πάλης ή φυγής, πλημμυρίζοντας το σώμα με κορτιζόλη και άλλες ορμόνες του στρες. Ταυτόχρονα, η δραστηριότητα στον προμετωπιαίο φλοιό -την περιοχή που ρυθμίζει τα συναισθήματα και σχεδιάζει το μέλλον- τείνει να μειώνεται, καθιστώντας μας πιο παρορμητικούς ή ευερέθιστους.
Αν και η έρευνα με MRI δείχνει ότι ο συναισθηματικός πόνος επεξεργάζεται νευρολογικά παρόμοια με τον σωματικό, η επιστήμη της απογοήτευσης εστιάζει στην πτυχή της μπλοκαρισμένης επίτευξης στόχων. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι τα συστήματα ανταμοιβής του εγκεφάλου συμμετέχουν στην αντίδρασή μας σε απογοητευτικά ερεθίσματα.
Μελέτες δείχνουν ότι η απουσία ανταμοιβής σε απογοητευτικές καταστάσεις, σε συνδυασμό με την αποτυχία επίτευξης ενός στόχου, οδηγεί σε μείωση της ντοπαμίνης. Επιπλέον, το στρες που προκύπτει σχετίζεται με αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης. Αυτή η πτώση στη ντοπαμίνη μπορεί να μας αφήσει ανήσυχους, αποθαρρυμένους και πιο επιρρεπείς σε επιθετικότητα. Με τον καιρό, επαναλαμβανόμενες εκρήξεις απογοήτευσης μπορούν να μειώσουν την ανοσία, να προκαλέσουν προβλήματα ύπνου και κόπωσης, να μειώσουν το κίνητρο και να αυξήσουν τον κίνδυνο επαγγελματικής εξουθένωσης ή κατάθλιψης.
Πώς να αξιοποιήσουμε την απογοήτευση
Αναγνωρίζουμε τα εμπόδια ως λειτουργικά. Το πρώτο βήμα είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι σε όλα υπάρχουν εμπόδια. Η απογοήτευση είναι μέρος της πορείας μας, όχι παρενέργεια αυτής. Καλό είναι να έχουμε προβλέψει όλα τα πιθανά σενάρια εκ των προτέρων, ώστε να αντιδράσουμε ανάλογα.
Επαναπροσδιορίζουμε την απογοήτευση. Αντί να τη βλέπουμε ως αποτυχία, την αντιμετωπίζουμε ως ένδειξη ότι μας προκαλούν σε σωστό επίπεδο.
Ρυθμίζουμε τα συναισθήματα εκείνη ακριβώς την στιγμή. Η καταπίεση των συναισθημάτων μακροπρόθεσμα δεν είναι υγιής, αλλά η έρευνα δείχνει ότι η προσωρινή συγκράτηση της απογοήτευσης σε επείγουσες καταστάσεις μπορεί να είναι ωφέλιμη. Κάτι τέτοιο ελευθερώνει τις γνωστικές δεξιότητες που χρειαζόμαστε για να λύσουμε το πρόβλημα.
Απελευθερώνουμε τα συναισθήματα με σκοπό. Δεν είναι όλα τα ξεσπάσματα ίδια. Η εκτόνωση με θυμό μπορεί να βλάψει σχέσεις, αλλά η συζήτηση με κάποιον που εμπιστευόμαστε μπορεί να επαναφέρει την αρχική μας προοπτική.
Βοηθάμε και άλλους να διαχειριστούν την απογοήτευσή τους. Η στήριξη των άλλων δεν μειώνει μόνο το στρες τους αλλά μπορεί να βοηθήσει και εμάς αντίστοιχα.
Διαχωρίζουμε το συναίσθημα από την κατάσταση. Αν απομακρυνθούμε ή χρησιμοποιήσουμε τεχνικές ηρεμίας, όπως βαθιές αναπνοές, ρυθμίζουμε την αντίδρασή μας στην απογοήτευση. Για να ωφεληθούμε από μία απογοήτευση, χρειάζεται να αναλογιστούμε το εμπόδιο, να μάθουμε από την εμπειρία και να εφαρμόσουμε αυτή τη γνώση σε μελλοντικές προκλήσεις.
Με πληροφορίες από The National Geographic
