Οι ερευνητές της εμμηνόπαυσης καταγράφουν όλο και περισσότερο αλλαγές στον εγκέφαλο, όπως η συρρίκνωση του όγκου του εγκεφάλου και η μειωμένη ροή αίματος, που μπορεί να εξηγούν τα παράπονα στη γνωστική λειτουργία που παρατηρούνται στις γυναίκες. Προσπαθούμε επίσης να συνδέσουμε αυτές τις αλλαγές με τις ορμονικές μεταβολές οι οποίες ξεκινούν μερικά χρόνια πριν την εμμηνόπαυση, γνωστή ως περιεμμηνόπαυση, και συνεχίζονται μετά τη διακοπή της εμμήνου ρύσεως.
«Η εμμηνόπαυση δεν είναι μόνο μια ορμονική διαδικασία αλλά μια διαδικασία μετάβασης του εγκεφάλου. Υπάρχουν τεκμηριωμένες δομικές αλλαγές στον εγκέφαλο», λέει η Αγγελίκα Ροντρίγκες, μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο Επιστημών Υγείας Ponce στο Πουέρτο Ρίκο, η οποία παρουσίασε μια ανασκόπηση αυτής της έρευνας στο ετήσιο συνέδριο της Menopause Society στο Ορλάντο της Φλόριντα την περασμένη εβδομάδα.
Πριν από μια δεκαετία, οι γυναίκες ανέφεραν κυρίως εξάψεις και νυχτερινές εφιδρώσεις, αλλά τα τελευταία χρόνια «ακούμε όλο και περισσότερα για αυτά τα συμπτώματα από τις ασθενείς», λένε οι ειδικοί, υποδεικνύοντας ότι αυτό πιθανώς ενισχύεται από την έρευνα αλλά και τη μεγαλύτερη κοινωνική ανεκτικότητα σχετικά με τις αλλαγές που φέρνει η εμμηνόπαυση.
Οι περιοχές μνήμης συρρικνώνονται φυσιολογικά
Η ανασκόπηση της Ροντρίγκες εξέτασε πέντε σημαντικές μελέτες που δημοσιεύθηκαν μεταξύ 2020 και 2024. Μια από αυτές, στο περιοδικό Scientific Reports, χρησιμοποίησε διαφορετικούς τύπους απεικόνισης εγκεφάλου σε περισσότερες από 150 γυναίκες. Διαπιστώθηκε ότι ο όγκος του φλοιού του εγκεφάλου -η περιοχή που σχετίζεται με τη μνήμη, την επεξεργασία πληροφοριών και άλλες γνωστικές λειτουργίες-, καθώς και η λευκή ουσία που συνδέει τους νευρώνες, μειώνονται κατά την περιεμμηνόπαυση. Επίσης, η ροή αίματος στον εγκέφαλο μειώνεται.
Άλλες μελέτες συνδέουν την εμμηνόπαυση με μείωση του ιππόκαμπου, όπου λαμβάνει χώρα η δημιουργία μνήμης και η χωρική πλοήγηση. Η ανασκόπηση της Ροντρίγκες τόνισε επίσης ότι με την πάροδο του χρόνου η εμμηνόπαυση αυξάνει την πυκνότητα των υποδοχέων οιστρογόνων στον εγκέφαλο. Αυτή η αύξηση έχει συνδεθεί με τη χειροτέρευση της μνήμης και των γνωστικών λειτουργιών. Για ορισμένες αλλαγές στον εγκέφαλο, η ηλικία κατά την οποία οι γυναίκες περνούν την εμμηνόπαυση μπορεί να παίζει ρόλο.
Όσες σταματούν την έμμηνο ρύση πριν τα 47 είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν μικρές βλάβες στα μικρά αιμοφόρα αγγεία της λευκής ουσίας, γνωστές ως υπερεντάσεις, σε σύγκριση με όσες το κάνουν μετά τα 55.
Συμβαίνει λόγω ορμονών ή γήρανσης;
Ένα βασικό ερώτημα για τους ερευνητές είναι αν οι παρατηρούμενες αλλαγές στον εγκέφαλο οφείλονται στις ορμονικές μεταβολές της εμμηνόπαυσης ή μόνο στη γήρανση. Είναι γνωστό εδώ και καιρό ότι ο όγκος του εγκεφάλου αρχίζει να μειώνεται σε όλους μετά τα 35 και επιταχύνεται μετά τα 60.
Στη μελέτη του Scientific Reports, η ηλικία δεν φάνηκε να είναι ο καθοριστικός παράγοντας, καθώς οι αλλαγές δεν παρατηρήθηκαν σε άνδρες παρόμοιας ηλικίας. Ωστόσο, ένα ξεχωριστό πείραμα που παρουσιάστηκε στο συνέδριο της εμμηνόπαυσης την περασμένη εβδομάδα έδειξε ότι το στάδιο εμμηνόπαυσης μιας γυναίκας δεν επηρεάζει τον όγκο του εγκεφάλου. Η μελέτη περιλάμβανε περισσότερες από 200 υγιείς γυναίκες μέσης ηλικίας οι οποίες είχαν τουλάχιστον μια απεικόνιση εγκεφάλου. Μερικά τμήματα του φλοιού του εγκεφάλου έδειξαν συρρίκνωση, αλλά αυτό σχετιζόταν μόνο με την ηλικία των γυναικών.
«Με βάση την έρευνά μας, η απάντηση στο ερώτημα “Μειώνεται ο εγκέφαλος των γυναικών κατά την εμμηνόπαυση;” είναι ότι οι γυναίκες εμφανίζουν μόνο τις φυσιολογικές ηλικιακές μειώσεις στον όγκο του εγκεφάλου, οι οποίες δεν επιταχύνονται ή επιδεινώνονται από την εμμηνόπαυση», λέει η Κατρίνα Ουγάλτερ, υποψήφια διδάκτορας Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιλινόις στο Σικάγο και κύρια συγγραφέας της μελέτης.
Για τις περισσότερες γυναίκες, οι αλλαγές δεν συνδέονται με Αλτσχάιμερ
Οι γυναίκες συχνά φοβούνται ότι η ληθαργικότητα ή άλλα γνωστικά συμπτώματα μπορεί να σημαίνουν αυξημένο κίνδυνο άνοιας, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις αυτά δεν συνδέονται, λέει η Έμιλι Τζέικομπς, νευροεπιστήμονας που ηγείται της πρωτοβουλίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια. Η ομάδα της έχει προηγουμένως καταγράψει αλλαγές στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και τώρα κάνει το ίδιο για την εμμηνόπαυση.
«Κάθε γυναίκα περνάει από την εμμηνόπαυση στη μέση ηλικία», επισημαίνει η Τζέικομπς, «αλλά μόνο το 20% αναπτύσσει Αλτσχάιμερ. Τα νευρολογικά συμπτώματα κατά την εμμηνόπαυση είναι συχνά και προσωρινά και σπάνια είναι ένδειξη ανησυχίας», προσθέτει.
Βοηθά η ορμονική θεραπεία τη γνωστική λειτουργία;
Δεν ξέρουμε ακόμα αν η ορμονική θεραπεία της εμμηνόπαυσης (MHT), η οποία συνήθως χορηγείται για εξάψεις, μπορεί να βελτιώσει την εξασθενημένη γνωστική λειτουργία ή να ανακόψει τις φυσικές αλλαγές στον εγκέφαλο.
Καμία τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη δεν έχει αξιολογήσει τη συγκεκριμένη θεραπεία για γνωστικά οφέλη σε γυναίκες με εξάψεις, οπότε δεν θα πρέπει να συνταγογραφείται για αυτόν τον σκοπό. Παρ’ όλα αυτά, οι γιατροί που συνταγογραφούν την θεραπεία για εξάψεις μπορεί να διαπιστώσουν ότι οι ασθενείς τους αποκομίζουν και γνωστικά οφέλη. Επίσης, το ίδιο μπορεί να ισχύει και για τις νεότερες μη-ορμονικές θεραπείες.
Οι αλλαγές στον εγκέφαλο είναι μόνιμες;
Ένα ακόμη μεγάλο ερώτημα είναι αν οι φυσικές και γνωστικές αλλαγές στον εγκέφαλο αναστρέφονται όταν μια γυναίκα ολοκληρώσει τη μετάβαση της εμμηνόπαυσης και περάσει ένα χρόνο ή περισσότερο χωρίς περίοδο.
Στη μελέτη του Scientific Reports, οι ερευνητές διαπίστωσαν φυσιολογικά επίπεδα γκρίζας ουσίας και ροής αίματος στους εγκεφάλους των μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών. Ωστόσο, ο όγκος της λευκής ουσίας παρέμενε μειωμένος. Όσον αφορά τα συμπτώματα, κάποιοι επιστήμονες αναφέρονται στα γνωστικά προβλήματα ως μεταβατική αντίδραση, αλλά η Ροντρίγκες λέει ότι πολλές μεγαλύτερες γυναίκες με τις οποίες μιλά παραμένουν με ορισμένες ελλείψεις.
«Έχουμε στα χέρια μας μία καλή έρευνα για τις ορμονικές διαδικασίες της εμμηνόπαυσης, αλλά δεν διαθέτουμε αρκετά δεδομένα για τις εγκεφαλικές διαδικασίες», λέει η Ροντρίγκες. «Είναι σημαντικό να συνδέσουμε αυτά τα δύο ώστε να κατανοήσουμε την πλήρη εικόνα».
Με πληροφορίες από The National Geographic
