Τρένα που ταξιδεύουν με πάνω από 200 χιλιόμετρα την ώρα, ταξίδι Σόφια–Αθήνα σε μόλις έξι ώρες αντί για δεκατρείς, και καθαρά καύσιμα για πλοία και αεροπλάνα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δια μέσου του Επιτρόπου Μεταφορών Απόστολου Τζιτζικώστα και του Εκτελεστικού Αντιπροέδρου της Κομισιόν Ραφαέλ Φίτο, παρουσίασε σήμερα 5 Νοεμβρίου ακόμη ένα φιλόδοξο σχέδιο, το οποίο αυτή τη φορά έχει να κάνει με το μέλλον των μετακινήσεων στην Ευρώπη. Ο στόχος είναι η δραστική μείωση των χρόνων ταξιδιού και η επιτάχυνση της μετάβασης σε βιώσιμες μορφές ενέργειας και «καθαρά» καύσιμα που συμπεριλαμβάνουν και τη ναυτιλία.
«Το σημερινό πακέτο μέτρων αποσκοπεί στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης, προωθώντας παράλληλα αποφασιστικά την μετάβαση σε ένα μέλλον με μηδενικές εκπομπές άνθρακα. Με επενδύσεις σε ταχύτερους και καλύτερα συνδεδεμένους σιδηροδρόμους και την αύξηση της χρήσης ανανεώσιμων και χαμηλών εκπομπών άνθρακα καυσίμων, καθιστούμε το ευρωπαϊκό σύστημα μεταφορών καθαρότερο, ανθεκτικότερο και πιο προσιτό για τους πολίτες» δήλωσε ο κ. Τζιτζικώστας.
Το πακέτο, σύμφωνα με το σχέδιο, χωρίζεται σε δύο μεγάλους πυλώνες:
Το Σχέδιο Δράσης για τους Σιδηροδρόμους Υψηλής Ταχύτητας, που θα αλλάξει τον χάρτη των ευρωπαϊκών συνδέσεων, και το Σχέδιο Επενδύσεων για Βιώσιμες Μεταφορές (STIP), που δίνει ώθηση στα ανανεώσιμα καύσιμα για την αεροπορία και τη ναυτιλία.
Γρήγορα τρένα μέχρι το 2040 ως εναλλακτική στα αεροπλάνα
Όπως ανέφερε ο Επίτροπος Τζιτζικώστας η Κομισιόν θέλει να προσφέρει στους πολίτες μια πραγματική εναλλακτική στα αεροπορικά ταξίδια μικρών αποστάσεων: πιο γρήγορα τρένα, απλούστερες κρατήσεις, καλύτερες τιμές.
Σύμφωνα με το νέο Σχέδιο Δράσης για τους Σιδηροδρόμους Υψηλής Ταχύτητας, μέχρι το 2040 η Ευρώπη θα διαθέτει ένα ενιαίο δίκτυο υπερσύγχρονων γραμμών, βασισμένο στο Διευρωπαϊκό Δίκτυο Μεταφορών (TEN-T), που θα συνδέει τις μεγάλες πόλεις με ταχύτητες άνω των 200 χλμ./ώρα.
Πόσο γρήγορα θα πηγαίνουν
Τα αποτελέσματα υπόσχεται η Κομισιόν θα είναι εντυπωσιακά:
Η ολοκλήρωση του δικτύου σιδηροδρόμων υψηλής ταχύτητας της ΕΕ θα μειώσει θεαματικά τους χρόνους ταξιδιού. Αυτό θα ωφελήσει όχι μόνο τους μεγάλους αστικούς κόμβους, αλλά και τις πόλεις που βρίσκονται ανάμεσά τους, καθώς και τις γύρω περιφέρειες.
Για παράδειγμα, στο μέλλον θα είναι δυνατό να ταξιδεύει κανείς από το Ταλίν στη Ρίγα σε 1 ώρα και 45 λεπτά, και από τη Ρίγα στο Βίλνιους σε περίπου 2 ώρες (σήμερα οι ίδιες διαδρομές χρειάζονται 6 ώρες και 10 λεπτά και 4 ώρες και 10 λεπτά αντίστοιχα).
Στην Κεντρική Ευρώπη, ο χρόνος ταξιδιού Βερολίνο–Βιέννη μέσω Πράγας θα μειωθεί από περισσότερες από 8 ώρες σε 4 ώρες και 30 λεπτά.
Στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, η διαδρομή Σόφια–Αθήνα θα διαρκεί 6 ώρες αντί για 13 ώρες και 40 λεπτά, ενώ η Βουδαπέστη θα συνδέεται με το Βουκουρέστι σε 6 ώρες και 15 λεπτά αντί για 15.
Στη Νοτιοδυτική Ευρώπη, η Μαδρίτη και η Λισαβόνα θα συνδέονται σε περίπου 3 ώρες αντί για 9, ενώ η διαδρομή Μαδρίτη–Παρίσι θα μειωθεί από 9 ώρες και 50 λεπτά σε 6 ώρες.
Στον Βορρά, το ταξίδι Κοπεγχάγη–Βερολίνο θα διαρκεί 4 ώρες αντί για 7, ενώ στον Νότο, η διαδρομή Μόναχο–Ρώμη θα περιοριστεί από 9 ώρες και 30 λεπτά σε 6 ώρες.
Γιατί τρένο;
Βάσει των στοιχείων που παραθέτει η Επιτροπή η απάντηση βρίσκεται στους αριθμούς.
Οι σιδηροδρομικές μεταφορές ευθύνονται για μόλις 0,3% των εκπομπών μεταφορών στην ΕΕ, έναντι 11,8% της αεροπορίας, 14,2% της ναυτιλίας και 73,2% των οδικών μεταφορών.
Η Κομισιόν βλέπει το σιδηρόδρομο όχι μόνο ως μέσο μετακίνησης, αλλά ως μοχλό για την πράσινη μετάβαση και την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα.
Καλύτερες και ταχύτερες συνδέσεις σημαίνουν ευκολότερη πρόσβαση σε αγορές και θέσεις εργασίας, ανάπτυξη του τουρισμού και μείωση των εκπομπών, τονίζει.
Πόσο θα μας κοστίσει;
Η ολοκλήρωση του δικτύου υψηλής ταχύτητας έως το 2040 εκτιμάται ότι θα απαιτήσει 345 δισ. ευρώ, ενώ μια πιο φιλόδοξη εκδοχή με ακόμη υψηλότερες ταχύτητες (άνω των 250 χλμ./ώρα) θα μπορούσε να φτάσει τα 546 δισ. ευρώ έως το 2050.
Για να κινητοποιηθούν αυτοί οι πόροι, η Επιτροπή σχεδιάζει το 2026 μια “High-Speed Rail Deal” μια συμφωνία μεταξύ κρατών μελών, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και εθνικών τραπεζών για τη συνδυασμένη χρηματοδότηση των έργων.
Νέοι κανόνες, νέες ευκαιρίες
Η Επιτροπή δεν στοχεύει μόνο σε περισσότερες γραμμές, αλλά και σε πιο ανοιχτή και ανταγωνιστική αγορά.
Η Κομισιόν αναφέρερει ότι σ ήμερα, πολλοί νέοι πάροχοι σιδηροδρομικών υπηρεσιών δυσκολεύονται να αποκτήσουν πρόσβαση σε σταθμούς, υποδομές ή συστήματα εισιτηρίων και γι΄αυτό θα προτείνει:
• νέα μέτρα για ίση πρόσβαση σε σταθμούς και αποθήκες,
• δημιουργία αγοράς μεταχειρισμένου τροχαίου υλικού,
• νέα χρηματοδοτικά εργαλεία για μίσθωση ή αγορά τρένων,
• και μια νομοθετική πρόταση (αρχές 2026) για ενιαία συστήματα διασυνοριακής κράτησης εισιτηρίων, ώστε οι επιβάτες να μπορούν να αγοράζουν όλα τα εισιτήριά τους σε μία συναλλαγή — ανεξαρτήτως εταιρείας ή χώρας.
Μέχρι το 2030, όλα τα μεγάλα ευρωπαϊκά αεροδρόμια (με πάνω από 12 εκατ. επιβάτες ετησίως) θα πρέπει να συνδέονται απευθείας με σιδηρόδρομο υψηλής ταχύτητας.
Είναι και τα «καθαρά» καύσιμα
Το δεύτερο σκέλος του πακέτου, το Σχέδιο Επενδύσεων για Βιώσιμες Μεταφορές (STIP), εστιάζει στην ενίσχυση της παραγωγής ανανεώσιμων και χαμηλών εκπομπών καυσίμων για την αεροπορία και τη ναυτιλία.
Η μετάβαση αυτή θα απαιτήσει έως το 2035 περίπου 20 εκατομμύρια τόνους βιώσιμων καυσίμων και επενδύσεις ύψους 100 δισ. ευρώ:
• 57–67 δισ ευρώ για βιώσιμα αεροπορικά καύσιμα (SAF),
• 35–47 δισ ευρώ για βιώσιμα ναυτιλιακά καύσιμα (SMF).
Για να στηρίξει αυτή τη μετάβαση, η ΕΕ θα κινητοποιήσει τουλάχιστον 2,9 δισ. ευρώ έως το 2027:
• 2 δισ. ευρώμέσω InvestEU,
• 446 εκατ.ευρώ μέσω του Innovation Fund,
• 300 εκατ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Υδρογόνου,
• 133,5 εκατ. ευρώ για έρευνα και καινοτομία μέσω Horizon Europe.
Επιπλέον, η πιλοτική «eSAF Early Movers Coalition» θα κινητοποιήσει 500 εκατ. ευρώγια έργα συνθετικών καυσίμων αεροπορίας, ενώ ο νέος ευρωπαϊκός μηχανισμός «διπλών δημοπρασιών» (double auctions) θα προσφέρει σταθερότητα εσόδων στους επενδυτές και θα μειώνει το ρίσκο των έργων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσιάζει αυτά τα σχέδια όχι ως απλές υποδομές, αλλά ως επένδυση στο ευρωπαϊκό μέλλον για μια ήπειρο πιο συνδεδεμένη, πιο πράσινη και πιο ανταγωνιστική. Οι σιδηρόδρομοι υψηλής ταχύτητας, τα καθαρά καύσιμα και η διασύνδεση των μέσων μεταφοράς, όπως διαβεβαιώνουν οι αρμόδιοι, μπορούν να αλλάξουν ριζικά τον τρόπο που κινούνται άνθρωποι και αγαθά στην Ευρώπη.
Το εάν αυτά τα σχέδια θα γίνουν πράξη μένει φανεί. Οι Ευρωπαίοι πολίτες θα το κρίνουν στην πράξη με κριτήριο όχι μόνο την ασφάλεια αλλά και την τσέπη τους, καθώς σήμερα το τρένο στην Ευρώπη δεν είναι πάντα τόσο προσιτό όσο φαντάζεται κανείς.
