Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε σήμερα την πολυαναμενόμενη πρόταση της για τη νέα αμυντική βιομηχανική στρατηγική της ΕΕ και όπως τονίστηκε πρόκειται για μια ιστορική στιγμή. Η Κομισιόν πρότεινε κοινές αγορές όπλων και ένα πρόγραμμα για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία (EDIP), ύψους 1,5 δισ. ευρώ ως το 2027 για την επιτάχυνση της αμυντικής παραγωγής στην Ευρώπη. Οι αξιωματούχοι επεσήμαναν ότι για να αυξηθεί η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανική ετοιμότητα, τα κράτη μέλη πρέπει να επενδύσουν περισσότερα, καλύτερα, από κοινού και ευρωπαϊκά.
Στην ουσία πρόκειται για μια προσπάθεια να μετασχηματιστεί η ευρωπαϊκή οικονομία σε μια πολεμική οικονομία κλίμακας και η Επιτροπή δηλώνει ότι επιθυμεί η βιομηχανική της βάση να είναι σε θέση να παρέχει όλα τα αμυντικά προϊόντα υπό οποιεσδήποτε συνθήκες και ελπίζει ότι τα μέλη της ΕΕ θα προμηθεύονται έως το 2030 τουλάχιστον το 40% του αμυντικού τους εξοπλισμού σε από κοινού συνεργασία.
Πρόκειται για μια απόφαση που έχει να κάνει με την ίδια την υπάρξη της ΕΕ σύμφωνα με όσα δήλωσε ο Επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς Τιερί Μπρετόν, επαναλαμβάνοντας, στον ίδιο τόνο με την πρόεδρο της Κομισιόν την περασμένη εβδομάδα ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε κίνδυνο.
Οι αξιωματούχοι τη χαρακτήρησαν ως μια ιστορική κίνηση, δεδομένου ότι μαίνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, και εάν αυτή προχωρήσει θα σηματοδοτήσει το τέλος της μεταπολεμικής ειρηνικής αμυντικής στρατηγικής στην Ευρώπη. Πρόκειται για μια απόφαση που έρχεται μαζί με τους φόβους για ανάληψη της εξουσίας στις ΗΠΑ από τον Ντόναλντ Τραμπ.
Δεν ξεφεύγουμε από το ΝΑΤΟ
«Πρέπει να αναλάβουμε μεγαλύτερη ευθύνη για τη δική μας ασφάλεια, παραμένοντας, φυσικά, πλήρως προσηλωμένοι στη συμμαχία μας στο ΝΑΤΟ» είπε η αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μαργκρέτε Βεστάγκερ και πρόσθεσε ότι «Πρέπει να επιτύχουμε αυτή τη σωστή διατλαντική ισορροπία, ανεξάρτητα από την εκλογική δυναμική στις ΗΠΑ» προσθέτοντας παράλληλα πως «μια βελτιωμένη ικανότητα δράσης θα μας κάνει ισχυρότερους συμμάχους».
Πρόκειται για δηλώσεις που προκαλούν προβληματισμούς για το κατά πόσο η συζήτηση για την ευρωπαϊκή άμυνα μπορεί να διεξαχθεί εκτός του πλαισίου του ΝΑΤΟ δεδομένου ότι το αρχικό ποσό για την άμυνα ανέρχεται στο 1,5 δισ. ευρώ.
Πράγματι η Βεστάγκερ αναγνώρισε στη συνέντευξη Τύπου ότι «1,5 δισ δεν είναι πολλά χρήματα όταν πρόκειται για την αμυντική βιομηχανία - αλλά μπορεί να λειτουργήσει ως κίνητρο, ως μπόνους, ως αυτό που κάνει τα κράτη μέλη να έρθουν κοντά»
Η ίδια πρόσθεσε: «Η πραγματική χρηματοδότηση για μια ισχυρότερη άμυνα προέρχεται από τα κράτη μέλη και αυτή η χρηματοδότηση θα αυξηθεί τα επόμενα χρόνια...Με τον πόλεμο στα σύνορά μας, αν όχι τώρα, τότε πότε;»
Τι αλλάζει
Σύμφωνα με το προτεινόμενο σχέδιο το Πρόγραμμα Ευρωπαϊκών Αμυντικών Επενδύσεων (EDIP) θα δομηθεί ως συνέχεια του Κανονισμού για την Υποστήριξη της Παραγωγής Πυρομαχικών (ASAP) αλλά και της Πράξης για την Ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας μέσω Κοινών Προμηθειών (EDIRPA) και η χρηματοδότηση θα γίνεται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αμυνας.
Υπαρξιακής σημασίας και ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων
Κατά τη διάρκεια της ενημέρωσης ο Επίτροπος Εσωτερικής αγοράς της ΕΕ, Τιερί Μπρεντόν, τόνισε ότι η ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανικής βάσης της Ευρώπης είναι ”υπαρξιακής” σημασίας και ότι το θέμα της χρηματοδότησης θα πρέπει να συζητηθεί, λέγοντας ότι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα πρέπει να αλλάξει τον τρόπο λειτουργίας της ώστε να στηρίξει τις επενδύσεις για την παραγωγή και την ανάπτυξη στον αμυντικό τομέα.
Fast και μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην ΕΕ
Σύμφωνα με το πρόγραμμα το EDIP (Πρόγραμμα Ευρωπαϊκών Αμυντικών Επενδύσεων) θα χρησιμοποιήσει 1.5 δισ. EUR από τον προϋπολογισμό της ΕΕ κατά την περίοδο 2025-2027, ώστε να συνεχιστεί η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας.
Επίσης ο προϋπολογισμός του EDIP μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για τη σύσταση ταμείου για την επιτάχυνση του μετασχηματισμού των αλυσίδων αμυντικού εφοδιασμού (FAST). Το νέο αυτό ταμείο θα έχει ως στόχο να διευκολύνει την πρόσβαση των Μικρομεσαίαων Επιχειρήσεων και των μικρών επιχειρήσεων μεσαίας κεφαλαιοποίησης σε χρηματοδότηση με δανειακά και/ή ίδια κεφάλαια που ειδικεύονται σε αμυντικές τεχνολογίες και/ή κατασκευάζουν αμυντικά προϊόντα.
Ρωσικά κεφάλαια και Γραφείο Καινοτομίας στην Ουκρανία
Ο προϋπολογισμός του EDIP θα ενισχύσει επίσης την αμυντική βιομηχανική συνεργασία της ΕΕ με την Ουκρανία και θα στηρίξει την ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης της. Για τον σκοπό αυτό, το EDIP θα μπορούσε ενδεχομένως να αντλήσει πρόσθετη χρηματοδότηση από τα κέρδη που προέρχονται από τα «παγωμένα» ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία (με την επιφύλαξη απόφασης του Συμβουλίου κατόπιν πρότασης του Ύπατου Εκπροσώπου).
Τα κράτη μέλη πρέπει να επενδύσουν περισσότερα, καλύτερα, από κοινού και ευρωπαϊκά
Η στρατηγική περιγράφει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει επί του παρόντος η ευρωπαϊκή βιομηχανική και τεχνολογική βάση στον τομέα της άμυνας αλλά και την ευκαιρία να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό της και χαράσσει μια κατεύθυνση για την επόμενη δεκαετία.
Για να αυξηθεί η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανική ετοιμότητα, τα κράτη μέλη πρέπει να επενδύσουν περισσότερα, καλύτερα, από κοινού και ευρωπαϊκά.
Η στρατηγική καθορίζει δείκτες που αποσκοπούν στη μέτρηση της προόδου των κρατών μελών προς την κατεύθυνση της βιομηχανικής ετοιμότητας, έτσι τα κράτη μέλη καλούνται να:
Προμήθεια τουλάχιστον του 40 % του αμυντικού εξοπλισμού με συνεργατικό τρόπο έως το 2030·
Να διασφαλίσουν ότι, έως το 2030, η αξία του ενδοενωσιακού αμυντικού εμπορίου θα αντιπροσωπεύει τουλάχιστον το 35 % της αξίας της αμυντικής αγοράς της ΕΕ·
Να σημειώσουν σταθερή πρόοδο όσον αφορά την προμήθεια τουλάχιστον του 50 % του προϋπολογισμού τους για δημόσιες συμβάσεις στον τομέα της άμυνας εντός της ΕΕ έως το 2030 και του 60 % έως το 2035.
«Πρέπει να πείσουμε τους φορολογούμενους ότι δημιουργούμε θέσεις εργασίας στην Ευρώπη», είπε ο ανώνυμος αξιωματούχος, προσθέτοντας ότι οι στόχοι για το 35% των αμυντικών δαπανών εντός της ΕΕ έως το 2030 είναι «μη δεσμευτικοί».
Τρίτες χώρες και άλλα προβλήματα
Όσον αφορά τη συνεργασία με τρίτες χώρες (ΗΠΑ, Τουρκία κτλ) διευκρινίστηκε ότι ισχύουν οι μέχρι σήμερα κανόνες, που σημαίνει ότι τρίτες χώρες θα μπορούν να συμμετέχουν σε διαγωνισμούς έπειτα από πρόσκληση. Υπενθυμίζουμε ότι πρόσφατα Γαλλία, Ελλάδα και Κύπρος εξέφρασαν την αντίθεσή τους στην αγορά αμυντικού υλικού με προορισμό την Ουκρανία από την Τουρκία επιμένοντας ότι οι όποιες αγορές θα πρέπει να γίνουν μέσα στην ΕΕ.
Επίσης η εκκίνηση του σχεδίου με την Επιτροπή να σχεδιάζει να διαθέσει 1,5 δισεκατομμύριο ευρώ από τον τρέχοντα προϋπολογισμό της ΕΕ που διαρκεί έως το 2027 απέχει από τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ για τα οποία είχε κάνει λόγο ο Μπρετόν για να μπορέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση να ανταγωνιστεί το Πεντάγωνο και την αμυντική βιομηχανία των ΗΠΑ.
Όμως υπάρχουν σκέψεις για την έκδοση ομολόγων αν και οι φειδωλές χώρες όπως η Γερμανία αντιτίθενται σε μια τέτοια προοπτική εκφράζοντας μεταξύ άλλων προβληματισμούς του τύπου ότι η Κομισιόν θα συγκεντρώσει υπερεξουσίες και θα παρακάμψει την εθνική κυριαρχία σε θέματα άμυνας.
Εν τω μεταξύ σε μια καθησυχαστική κίνηση για τους συγκεκριμένους προβληματισμούς διευκρινίστηκε ότι η Επιτροπή δεν πρόκειται να υποκαταστήσει τα κράτη μέλη στις αποφάσεις τους.
Η συζήτηση αυτή γίνεται ενώ η ΕΕ απέτυχε να παραδώσει στο Κίεβο ένα εκατομμύριο βλήματα πυροβολικού που είχε υποσχεθεί και αυτό είναι το ζητούμενο, δηλαδή να μπορέσει η ΕΕ να ξεπεράσει τέτοια εμπόδια και να προχωρήσει προς την αμυντική της ολοκλήρωσή η οποία αν και πράγματι φαίνεται σε ορισμένα σημεία ουτοπική ωστόσο μπορεί να πετύχει.
Αυτό είναι και το στοίχημα αν αναλογιστεί κανείς ότι η Γηραία Ηπειρος μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης έμεινε πίσω όσον αφορά τον τομέα των αμυντικών επενδύσεων και για το λόγο αυτό πρέπει να κάνει σπριντ για να μπορέσει να στήσει εκ νέου τη βιομηχανία της.