«Η συγκέντρωση των αγελών λύκων σε ορισμένες ευρωπαϊκές περιοχές έχει καταστεί πραγματικός κίνδυνος για το ζωικό κεφάλαιο και ενδεχομένως και για τον άνθρωπο. Καλώ τις τοπικές και τις εθνικές αρχές να αναλάβουν δράση όπου είναι αναγκαίο. Η ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ τους επιτρέπει ήδη να το πράξουν...»
Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 04/09/2023
Η ιστορία του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του μεγάλου κακού λύκου ξεκίνησε πριν από περίπου ένα χρόνο σε ένα αγροτικό χωριουδάκι στην Κάτω Σαξονία, στο Burgdorf-Beinhorn. Αργά το βράδυ, περασμένα μεσάνυχτα πρέπει να ήταν, της 1ης Σεπτεμβρίου 2022 ένας πεινασμένος λύκος κατάφερε και μπήκε σ΄ένα καλά φυλαγμένο αγρόκτημα όπου συνάντησε το γεύμα του. Η Ντόλι ( Dolly) δεν είχε καμία ελπίδα. Το κατασπαραγμένο πτώμα της βρέθηκε το πρωί.
Ο λύκος μπορεί να χόρτασε ,αλλά είχε κάνει ένα μοιραίο λάθος για τον ίδιο και για το είδος του. Πρώτον, γευμάτισε στο εξοχικό της φον ντερ Λάιεν και δεύτερον, η Dolly, το γέρικο πόνι, ήταν το αγαπημένο άλογο της προέδρου της Κομισιόν.
″Όλη η οικογένεια είναι σε σοκ και τρομερά θλιμμένη» είχε δηλώσει τότε.
Οι τοπικές αρχές κινητοποιήθηκαν, πήραν δείγματα DNA και διαπίστωσαν πως ο δράστης ήταν πράγματι ένας λύκος, Canis lupus, γνωστός και ως GW950m. Μάλιστα κατηγορήθηκε πως εμπλέκεται και σε τουλάχιστον άλλες 12 θανατηφόρες επιθέσεις. Λίγες εβδομάδες αργότερα ο λύκος επικηρύχτηκε.
Διάφοροι κατηγόρησαν την πρόεδρο της Κομισιόν ότι άνοιξε βεντέτα με τον λύκο. Άλλοι λένε πως η επικήρυξη για το συγκεκριμένο είδος είχε γίνει νωρίτερα, καθώς είχαν καταγραφεί πολλές επιθέσεις σε ζώα κτηνοτρόφων.
Το κυνήγι το λύκου που έφαγε την Dolly δεν ευόδωσε. Όμως η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έδωσε εντολή στην ομάδα της στην Κομισιόν να γίνει μια αναλυτική έρευνα όσον αφορά την απειλή των λύκων στην Ευρώπη με στόχο την πιθανή επανεκτίμηση των κανόνων προστασίας του συγκεκριμένου είδους , το οποίο μέχρι πριν από λίγα χρόνια θεωρείτο είδος προς εξαφάνιση.
Τελεσίγραφο
Ετσι φτάσαμε, ακριβώς ένα χρόνο μετά τον χαμό της Dolly, στο τελεσίγραφο που εξέδωσε η Κομισιόν με τίτλο : Λύκοι στην Ευρώπη: Η Επιτροπή καλεί τις τοπικές αρχές να αξιοποιήσουν πλήρως τις υφιστάμενες παρεκκλίσεις και συλλέγει δεδομένα για την επανεξέταση της κατάστασης διατήρησης (Διαβάστε όλο το κείμενο της Κομισιόν εδώ)
Η Επιτροπή καλεί τις τοπικές κοινότητες, τους επιστήμονες και όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να υποβάλουν επικαιροποιημένα στοιχεία έως τις 22 Σεπτεμβρίου 2023 σχετικά με τον πληθυσμό των λύκων και τις επιπτώσεις του, στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνση (ενεργή από σήμερα το απόγευμα): EC-WOLF-DATA-COLLECTION@ec.europa.eu.
Με βάση τα δεδομένα που θα συλλεχθούν, η Επιτροπή θα αποφασίσει σχετικά με πρόταση για την τροποποίηση, κατά περίπτωση, του καθεστώτος προστασίας του λύκου εντός της ΕΕ και την επικαιροποίηση του νομικού πλαισίου για να θεσπίσει, όπου απαιτείται, περισσότερη ευελιξία, υπό το πρίσμα της εξέλιξης του είδους αυτού.
Κατηγορίες για παραπλανητικές πληροφορίες
Αποτέλεσμα αυτής της ανακοίνωσης ήταν η αντίδραση περιβαλλοντικών οργανώσεων, όπως η WWF και άλλων φορέων οι οποίοι κατηγορούν τη Κομισιόν ότι η διαβούλευση που προτείνει είναι προσχηματική.
Υποστηρίζουν ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκαινίασε μια ασυνήθιστα σύντομη, 18ήμερη περίοδο διαβούλευσης σχετικά με τις ”προκλήσεις που σχετίζονται με την επιστροφή των λύκων” και επισημαίνουν ότι αυτό παραβιάζει τους κανόνες της Επιτροπής όσον αφορά τη βελτίωση της νομοθεσίας, οι οποίοι απαιτούν ότι όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη θα πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους ένα εύλογο χρονικό διάστημα για να συνεισφέρουν τεκμηριωμένα και αποτελεσματικά.
Σημειώνουν δε πως οποιαδήποτε απόφαση για την αλλαγή του καθεστώτος διατήρησης των λύκων πρέπει να βασίζεται σε αξιόπιστα επιστημονικά δεδομένα, ακολουθώντας τις αρχές της Επιτροπής για τη χάραξη πολιτικής με βάση τα αποδεικτικά στοιχεία.
Επιπλέον η WWF, εκπροσωπώντας την κοινότητα των ΜΚΟ που ασχολούνται με το περιβάλλον, κάνει λόγο για παραπληροφόρηση από μέρους της Κομισιόν και για τη διάδοση παραπλανητικών πληροφοριών σχετικά με τους λύκους στην Ευρώπη.
«Ο ισχυρισμός ότι οι πληθυσμοί των λύκων θα μπορούσαν να είναι δυνητικά επικίνδυνοι για τον άνθρωπο δεν βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα και θέτει σε τεράστιο κίνδυνο όλη την πρόοδο που έχουμε επιτύχει τα τελευταία 30 χρόνια».
Στην κοινή ανακοίνωση της WWF και ακόμη 16 περιβαλλοντικών οργανώσεων τονίζεται: «οι ισχυρισμοί ότι ο αριθμός των λύκων συνδέεται άμεσα και προεξοφλεί μεγάλο επίπεδο ζημιών στην κτηνοτροφία είναι σε σημαντικό βαθμό ανακριβής, καθώς τα επίπεδα απωλειών στο ζωικό κεφάλαιο σχετίζονται κατά βάση με την αποτελεσματική εφαρμογή μέτρων πρόληψης και δευτερευόντως με τον αριθμό των λύκων, όπως έχουν δείξει πολλές διεθνείς επιστημονικές έρευνες».
Είναι αλήθεια ότι οι λύκοι ήταν σχεδόν απόντες από τα τοπία της Ευρώπης για περίπου 150 χρόνια και ο άνθρωπος ξέχασε να συνυπάρχει μαζί τους. Ωστόσο, έπειτα και από την οδηγία του 1992 για την προστασία των οικοτόπων, ο λύκος επέστρεψε στην Ευρώπη. Ο πληθυσμός τους αυξήθηκε σε περίπου 20.000 και μάλιστα διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο στη διατήρηση υγιών οικοσυστημάτων και βιοποικιλότητας. Για παράδειγμα, ρυθμίζουν τους πληθυσμούς των οπληφόρων (π.χ. ελάφια, αγριογούρουνα), γεγονός που ωφελεί άλλα ζωικά και φυτικά είδη. Μπορούν να βελτιώσουν τα ενδιαιτήματα και να συμβάλουν στην αποκατάσταση των φυσικών διεργασιών και συνεπώς των οικοσυστημάτων μας.
Να μην επιστρέψουμε στον 19ο αιώνα
Το ζητούμενο είναι, σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, να μάθει και πάλι ο άνθρωπος να συνυπάρχει μαζί τους. Δεν είναι δυνατόν να επιστρέψουμε στον 19ο αιώνα όπου ο φόβος και οι δοξασίες οδήγησαν στην εξαφάνισή τους, άλλωστε δεν έχουν αναφερθεί θανατηφόρες επιθέσεις σε ανθρώπους στην Ευρώπη τον 21ο αιώνα.
«Επιστημονικά στοιχεία έχουν δείξει ότι οι λύκοι δεν αντιμετωπίζουν τον άνθρωπο ως θήραμα και οι θανατηφόρες συναντήσεις είναι εξαιρετικά σπάνιες, επιπλέον οι επιθέσεις στα ζώα συχνά συνδέονται με την έλλειψη επαρκούς επίβλεψης ή/και φυσικής προστασίας» ανέφεραν περιβαλλοντικές οργανώσεις σε ανοιχτή τους επιστολή προς τη φον ντερ Λάιεν.
Και όμως υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισής τους και αυτοί δεν έχουν να κάνουν με την εξόντωσή τους.
Μέτρα που έχουν εφαρμοσθεί για την προστασία της κτηνοτροφίας και φαίνεται ότι αποδίδουν είναι η χρήση ηλεκτρικών φραχτών, ήπιες παγίδες, εκπαιδευμένα τσοπανόσκυλα, ενημέρωση και εκπαίδευση των αγροτών, ενώ μπορεί να εφαρμοσθεί ακόμη η τεχνητή νοημοσύνη για την πρόληψη. Επίσης καθώς υπάρχουν τα χρηματοδοτικά εργαλεία οι κυβερνήσεις μπορούν είτε να χρηματοδοτούν τους αγρότες για τους ηλεκτρικούς φράχτες είτε με επιδοτήσεις, να στηρίζουν όσους αγρότες έχουν απώλειες λόγω επιθέσεων από τα συγκεκριμένα αρπαχτικά.
Αυτό που πρέπει να γίνει είναι να προωθηθούν αυτά τα μέτρα και να υπάρξει ενημέρωση, υποστηρίζουν.
Αγρότες, οικολόγοι και πολιτικοί
«Αυτά τα μέτρα δεν επαρκούν» υποστηρίζει η Copa-Cogeca, η ισχυρότερη ομάδα συμφερόντων των ευρωπαίων γεωργών.
Σύμφωνα με στατιστικές της γαλλικής κυβέρνησης που έδωσε στη δημοσιότητα το Euronews, περισσότερα από 11.000 αιγοπρόβατα θανατώθηκαν στη Γαλλία το 2020. Μπορεί οι αγρότες να αποζημιώνονται οικονομικά για τις απώλειές τους, αλλά ορισμένοι υποστηρίζουν ότι αυτό δεν είναι αρκετό. Αντίστοιχα προβλήματα αναφέρουν και άλλα ευρωπαϊκά κράτη, όπως η Αυστρία, το Βέλγιο, η Τσεχία, η Γαλλία, η Γερμανία και η Ιταλία.
Αποτέλεσμα είναι αγρότες σε όλη την Ευρώπη μέσω των φορέων που τους εκπροσωπούν να ζητούν να υποβαθμιστεί το καθεστώς προστασίας των λύκων. Μάλιστα το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, η μεγαλύτερη ομάδα στο Κοινοβούλιο, έχει ηγηθεί τέτοιων εκκλήσεων, τοποθετώντας τον εαυτό του ως υπερασπιστή των δικαιωμάτων των γεωργών σε βασικές περιβαλλοντικές μεταρρυθμίσεις της ΕΕ, όπως αυτής για την Αποκατάσταση της Φύσης.
Αποτέλεσμα ήταν οι υπουργοί Περιβάλλοντος 12 κρατών μελών της ΕΕ (Σλοβακία, Βουλγαρία, Γερμανία, Ελλάδα, Ισπανία, Ιρλανδία, Κύπρος, Λουξεμβούργο, Αυστρία, Πορτογαλία, Ρουμανία και Σλοβενία), να αποστείλουν τον Φεβρουάριο που μας πέρασε επιστολή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην οποία τονίζαν την ανάγκη να διατηρηθεί το καθεστώς προστασίας των λύκων.
Άνθρωποι της πόλης και άνθρωποι του μόχθου
Αυτό που ίσως να μην γίνεται κατανοητό είναι η πραγματική αγωνία των αγροτών, οι οποίοι πράγματι βρίσκονται στα όρια, όχι μόνο οικονομικά και γεωγραφικά αλλά και κοινωνικά.
Το να τους λένε οι άνθρωποι της πόλης και νεαροί ιδεαλιστές των ΜΚΟ να μην ανησυχούν για τα μεγάλα σαρκοφάγα που κυκλοφορούν στην περιοχή τους ακούγεται αστείο - εάν όχι εξοργιστικό. Το πιάτο με το φαγητό που υπάρχει στο τραπέζι των ανθρώπων της πόλης καθημερινά ίσως θεωρείται δεδομένο, αλλά είναι οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι που μοχθούν γι΄αυτή τη βεβαιότητα.
Ο λύκος από μόνος του δεν είναι επικίνδυνος, είναι η αδιαφορία για την αγωνία των ανθρώπων της υπαίθρου που μεγεθύνει την επικινδυνότητα του. Στο μεσοδιάστημα μπορεί να παίζονται πολιτικά παιχνίδια αποπροσανατολισμού από πραγματικά προβλήματα, τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ακόμη και εάν αυτά μοιάζουν με βεντέτα.
Όπως και να έχει η συνύπαρξη με τον λύκο μπορεί να επιτευχθεί, αλλά απαιτείται από το κράτος και την ΕΕ να συνδράμουν με χρήματα, να στηρίξουν τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους με ανθρώπινο δυναμικό, με την παροχή εκπαίδευσης και τεχνογνωσίας. Οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση θα είναι απλά παραμύθι... με έναν ακόμη κακό λύκο.