Ο Φράνκλιν Ρούσβελτ, παραλαμβάνοντας την Αμερικανική οικονομία στα όρια της εξαφάνισης το 1933 είπε: «Δεν έχουμε τίποτα να φοβόμαστε, εξόν από τον ίδιο το φόβο. Ανώνυμος, παράλογος και αναιτιολόγητος φόβος που παραλύει τις προσπάθειες να μετατρέψει κανείς την υποχώρηση σε προέλαση»
Η παγκόσμια οικονομία μπορεί να είναι το τελευταίο πράγμα που έχει αυτή τη στιγμή κάποιος στο μυαλό του. Ουσιαστικά –και μιντιακά- πόλεμος στα σύνορα με την Τουρκία, άνθρωποι με μάσκες στο δρόμο και απορία πότε οι περιφέρειες της Ελλάδας θα γίνουν Λομβαρδία ή Χουμπέι απασχολούν τη σκέψη μας. Η είδηση ότι «καταρρέουν τα παγκόσμια χρηματιστήρια» είναι τριτο-τέρτη για ένα έθνος για το οποίο το χρηματιστήριο πέθανε το 2000. Περπατάμε λοιπόν στις ράγες του τρένου κοιτώντας κάτω, απορροφημένοι, ομφαλοσκοπώντας στο μικρόκοσμο μας την ίδια ώρα που η υπερταχεία έρχεται από μακριά.
Η ζημιά στον καταναλωτή…
Η ιστορία πιθανότατα θα γράψει ότι ο Covid-19 ήταν «ένας από αυτούς» τους ιούς που χτυπούν περισσότερο ευπαθείς ομάδες και, όπως και η γρίπη, διαδίδονται εύκολα. Όμως όταν οι πρώτες εικόνες βγήκαν από τη Χουμπέι, με τις πόλεις-φαντάσματα, τους αστυνομικούς με τις μάσκες και τις απόχες, τα drones που κυνηγούσαν τις γιαγιάδες, κάτι άλλαξε στο συλλογικό μας συνειδητό. Ένας φόβος για μια –σοβαρή- ίωση, μετατράπηκε σε φοβία, που εν μία νύκτα άλλαξε τη καταναλωτική συμπεριφορά μας. Ορμήσαμε στα φαρμακεία για μάσκες και αντισηπτικά. Κάναμε έφοδο στα σούπερ μάρκετ. Πλέον δύσκολα βγαίνουμε σε εστιατόρια και κινηματογράφους. Και δεν είμαστε μόνο εμείς. Σε πάνω από 100 χώρες στον πλανήτη, οι περισσότερες εκ των οποίων καταναλωτικές, το φαινόμενο του φόβου έχει εξαπλωθεί. Οι κυβερνήσεις παίρνουν μέτρα παρόμοια με τη Χουμπέι: Απομόνωση, ακόμα και ολόκληρων περιοχών, περιορισμοί κυκλοφορίας, μέτρα για κλείσιμο των επιχειρήσεων.
…είναι ζημιά στην οικονομία.
Το αποτέλεσμα ήταν αναμενόμενο: ένα τεράστιο «Σοκ Ζήτησης» και μια άνευ προηγουμένου ζημιά στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ζημιά στη ζήτηση για τα προϊόντα που κινούνται στην αγορά, ιδιαιτέρως για τα εισαγόμενα, σε κάποια από τα οποία θα μπορούσαμε να δούμε ελλείψεις τις επόμενες εβδομάδες. Ζημιά επίσης στον τουρισμό, στα εστιατόρια και σε όλες τις υπηρεσίες που συναθροίζεται κόσμος. Η ανεργία αναμένεται να ανέβει. Η ταχύτητα με την οποία συμβαίνει όλο αυτό θυμίζει 2008. Το επιπλέον κακό είναι ότι συμβαίνει σε ένα εξαιρετικά ρευστό περιβάλλον. Σε μια παγκόσμια οικονομία που ήδη επιβράδυνε σημαντικά και αδυνατούσε να λύσει τα προβλήματα της ανισοκατανομής εισοδήματος και της ανεπαρκούς κατανομής κεφαλαίων, μέσα σε ένα μεταπολεμικό σύστημα που διαλυόταν. Άρα όλο αυτό δεν συμβαίνει σε ένα σύστημα αρκετά δυνατό να το αντιμετωπίσει αλλά σε ένα αδύναμο, ακριβώς όπως στα συστήματα που χτυπά ο ιός…
Τα παγκόσμια χρηματιστήρια καταρρέουν, και με αυτά θα χαθούν εκατοντάδες χιλιάδες δουλειές, θα χτυπηθεί ακόμα περισσότερο η εφοδιαστική αλυσίδα και μέσα σε λίγες μέρες θα ξαναγυρίσουμε στο 2008.
Τι περιμένουμε από εδώ;
Το λογικό είναι οι κυβερνήσεις να αντιδράσουν. Ως γνωστόν τίποτα δεν γίνεται αν οι αγορές δεν εκπέμψουν SOS, το οποίο και πλέον κάνουν. Μέσα στις επόμενες ημέρες θα πρέπει να δούμε πολύ γενναιόδωρα δημοσιονομικά και νομισματικά πακέτα.
Χαμηλότερα επιτόκια για να μην παγώσει ο δανεισμός και πληγούν οι τράπεζες, ποσοτική χαλάρωση για να μην παγώσουν τα χρηματιστήρια, «χρήματα από ελικόπτερο», δωράκια δηλαδή στους καταναλωτές, και στοχευμένες δημοσιονομικές δαπάνες, όπως αποζημίωση των κλάδων που πλήττονται περισσότερο και των εργαζομένων που μένουν χωρίς δουλειά. Στην Αμερική, στην Ευρώπη, την Κίνα και στο Ην. Βασίλειο αυτό θεωρείται δεδομένο.
Στην Ευρώπη, αν κυριαρχήσει η μέχρι τώρα γερμανική λογική, του «άσε τους άλλους να το κάνουν και αν φτάσουμε στο αμήν θα το κάνουμε και εμείς» που κυριάρχησε στην κρίση του Ευρώ, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος μιας βαθιάς ύφεσης που θα επιτείνει την κρίση στην ΕΕ και την Ευρωζώνη.
Η απειλή και η ευκαιρία για την Ελλάδα
Η Ελλάδα θα χτυπηθεί στον τουρισμό και την εστίαση -αυτό αρχίζει να γίνεται βεβαιότητα. Ιδιαιτέρως ένα τουρισμό που έμαθε τόσα χρόνια να βασίζεται σε ξένα πακέτα. Ίσως παρατηρηθούν και ελλείψεις σε συγκεκριμένα προϊόντα καθώς προχωράει η κρίση στην εφοδιαστική αλυσίδα. Αλλά μέσα σε όλο αυτό υπάρχει μια τεράστια ευκαιρία. Επειδή η λύση που θα δοθεί θα είναι παν-Ευρωπαϊκή, σημαίνει ότι αν «βρέξει χρήμα» θα βρέξει για όλους. Πλάι στο βασιλικό λοιπόν, ας ποτιστεί και η γλάστρα.
Αν η Ευρώπη κινηθεί αποφασιστικά και αν κυβέρνηση αποδειχτεί έτοιμη να διεκδικήσει μέρος της ποσοτικής χαλάρωσης και να απορροφήσει γρήγορα στοχευμένα κονδύλια τότε η έξοδος από το τούνελ στο οποίο βρισκόμαστε εδώ και μια δεκαετία ίσως αποδειχτεί πολύ πιο γρήγορη από ότι αρχικά υπολογίζαμε.
Θα χρειαστεί σχέδιο από τον κ. Μητσοτάκη και πολύ καλή διπλωματία με τους εταίρους μας. Το μεταναστευτικό ίσως χρειαστεί να περάσει σε δεύτερη μοίρα τις επόμενες ημέρες καθώς τα χρήματα είναι λίγα και θα πάνε σε δομές, όχι στην οικονομία. Λύνει το πρόβλημα των Αυστριακών, όχι των Ελλήνων. Αν σκεφτούμε έξυπνα και με βάση το συμφέρον μας ίσως αυτή η «επόμενη μεγάλη κρίση» αποδειχτεί το εισιτήριο για την επιστροφή στην (πραγματική) κανονικότητα.