Αν και λυρικής παιδείας και καταβολών η μεσόφωνος Μπέττυ Χαρλαύτη τα τελευταία χρόνια ασχολείται πολύ με το μη οπερετικό ρεπερτόριο και ιδιαίτερα με το έργο του Μίκη θεοδωράκη, όχι μόνο με την έγκριση αλλά και μετ’ επαίνων του μεγάλου συνθέτη μας. Στο πλαίσιο αυτής της δραστηριότητας της προσκλήθηκε από βελγικό φορέα για να συμμετάσχει στις εορταστικές εκδηλώσεις που θα γίνουν στις Βρυξέλλες για τα εβδομήντα χρόνια από την Διακήρυξη των Δικαιωμάτων Του Ανθρώπου ερμηνεύοντας στην ολοκληρία του το εμβληματικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη σε ποίηση Πάμπλο Νερούδα «Canto General».
Συγκεκριμένα θα πραγματοποιηθούν τρεις συναυλίες, την Πέμπτη 14, την Παρασκευή 15 και το Σάββατο 16 Μαρτίου στο «PAMexpo – Parc à Mitraille» των Βρυξελλών στις οποίες θα συμμετάσχουν επίσης ο βαρύτονος Κρις Μπέλιγν και δύο ηθοποιοί, η Ασούμπτα Σέρνα και ο Μάρκο Ράμπρι, με την συνοδεία πολυμελούς ορχήστρας και της χορωδίας La Badinerie υπό την διεύθυνση του διεθνώς καταξιωμένου Λίπνικ Λαέντικ και με όλα τα έσοδα να διατίθενται στις οργανώσεις Mothers & Midwives Support (MMS) και Infirmiers de rue (IDR). Συνομίλησα με την Μπέττυ Χαρλαύτη ενώ ήδη βρισκόταν στο Βέλγιο για τις πρόβες για το πως βλέπει αυτή την πρόσκληση που στο πρόσωπο της τιμά και το έργο του Μίκη Θεοδωράκη και εντέλει την ίδια την Ελλάδα.
Η επιλογή σας για να εκπροσωπήσετε την χώρα μας σε αυτή την εκδήλωση έγινε από ελληνικής πλευράς, βελγικής ή αμφότερες; Τι σημαίνει για εσάς προσωπικά αυτή η επιλογή και πώς αισθάνεστε για το γεγονός;
H πρόσκληση ήρθε από το Βέλγιο και μάλιστα αφορούσε ένα έργο και έναν συνθέτη που σημαίνουν πάρα, μα πάρα πολλά για εμένα. Το ίδιο μάλλον ισχύει και για πολλές άλλες χώρες καθώς πρόκειται για ένα project διοργάνωσης εξολοκλήρου βελγικής έμπνευσης και διοργάνωσης. Επελέγη ο ημέτερος Μίκης Θεοδωράκης και ο εκρηκτικός συνδυασμός του με την ποίηση του Pablo Neruda στο οικουμενικό τους έργο, «Canto General. Στο πλαίσιο αυτό δέχθηκα πρόσκληση να το ερμηνεύσω, πρόκληση και ταυτόχρονα ευθύνη γιατί ένιωσα ότι στα μάτια όλων θα εκπροσωπώ την Ελλάδα και τους συμβολισμούς της αλλά και τους ισχυρούς συμβολισμούς του ιδίου του έργου, αν και το κοιτώ με βλέμμα απλοϊκό συνεπαρμένου παιδιού! Επειδή όμως αγαπώ την Ελλάδα από επιλογή αισθάνομαι υπερηφάνεια αλλά και ευγνωμοσύνη για την ευκαιρία να ερμηνεύσω στην καρδιά της Ευρώπης ένα έργο – έπος του μεγάλου μας συνθέτη το οποίο έχω στα αυτιά μου με τη φωνή της αξεπέραστης Μαρίας Φαραντούρη. Αισθάνομαι όμως και τυχερή γιατί στις αποσκευές μου για Βρυξέλλες κουβαλώ όσα πολύτιμα έχω αποκομίσει στο πλευρό αμφοτέρων.
Σας ενδιαφέρει προσωπικά το θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων; Αλλά και γενικά, πιστεύετε ότι οι άνθρωποι του πολιτισμού και της τέχνης είναι αναγκαίο να διατηρούν μια συνεχή και ζωντανή σχέση με τέτοια ζητήματα και να τα υποστηρίζουν ενεργά, είτε ως πρόσωπα είτε διαμέσου του έργου τους όταν κληθούν όπως εσείς σε αυτή την περίπτωση; Πιο απλά, κατά την γνώμη σας οι καλλιτέχνες πρέπει οπωσδήποτε να διαθέτουν και κοινωνική/συλλογική συνείδηση;
Σε μιαν εποχή που τα ανθρώπινα δικαιώματα θα έπρεπε από καιρό να είναι δεδομένα - και ενώ αυτοαποκαλούμαστε πολιτισμένοι - τρέχουμε να «συμμαζέψουμε» εμπόλεμες καταστάσεις, κατάφωρες αδικίες, ακόμα και θανάτους από πείνα το 2019. Σουρεαλιστικά θλιβερό! Το ευοίωνο είναι ότι δεν παραιτούμαστε, εκεί τουλάχιστον στοχεύω προσωπικά, ως άνθρωπος και σαν καλλιτέχνιδα. Αποδέχθηκα ακόμα θερμότερα την πρόσκληση των Βέλγων όταν μου είπαν ότι οι συναυλίες συνδέονται με τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων Του Ανθρώπου. Η απάντηση στο ερώτημά λοιπόν δεν μπορεί παρά να είναι απολύτως καταφατική. Για να διεκδικήσεις την προσοχή του κοινού θα πρέπει το έργο σου να έχει να προσφέρει στην αναβάθμιση της ζωής των ανθρώπων, έστω και έμμεσα. Κάτι τέτοιο προϋποθέτει κοινωνική συνείδηση ή, πιο απλά, ανθρωπισμό. Δεν έλειψαν νομίζω από κανέναν μεγάλο οποιουδήποτε χώρου. Ας εμπνευστούμε από τα παραδείγματα τους...
Ποια θεωρείτε ότι είναι η σχέση του συνολικού έργου του Μίκη Θεοδωράκη και συγκεκριμένα του «Canto General» με τα ανθρώπινα δικαιώματα;
Το έργο του Μίκη Θεοδωράκη και ολόκληρη η ζωή του αποδεικνύουν ότι δεν θα μπορούσε να είναι ισχυρότερη αυτή η σχέση. Δεν αφήνουν αμφιβολία για το πόσο αναπόσπαστο κομμάτι της συμπαντικής ύπαρξής του είναι ο αγώνας για τον άνθρωπο. Δεν ήταν τυχαία η συνάντησή του με την ποίηση του Pablo Neruda, για την ακρίβεια επέλεξε να μελοποιήσει τον «ανατασικό» ποιητικό του λόγο ο οποίος διαμέσου της ωδής στη φύση υμνεί την ελευθερία. Όσο για το ίδιο το έργο και τη σχέση του με τα ανθρώπινα δικαιώματα θα απαντήσω με δυο αποσπάσματά του, μεταφρασμένα από την Δανάη στα ελληνικά, τα οποία αδημονώ να ερμηνεύσω στις συναυλίες στις Βρυξέλλες: «Αυτό είναι το δέντρο, το δέντρο του λαού, όλων των λαών της λευτεριάς, του αγώνα». Μετά σχεδόν δύο ώρες λυτρωτικής «επίθεσης» προς την ψυχή του ακροατή το φινάλε λέει ότι «σήμερα θα καταφέρεις να τραντάξεις τις πόρτες με χέρια κακοπαθιασμένα, με κομμάτια ψυχής που περισώθηκε, με δέσμες από βλέμματα που ο θάνατος δεν έσβησε: εργαλεία φοβερά κάτω απ′ τα κουρέλια, έτοιμα για μάχη».
Εχετε ερμηνεύσει ξανά το «Canto General» και μάλιστα στην ολοκληρία του ή αυτή είναι η πρώτη φορά; Ούτως ή άλλως όμως ποιες διαφορές έχει αλλά και ποιες επιπλέον προκλήσεις ίσως συνιστά για εσάς η συγκεκριμένη εκτέλεση του σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη στην Ελλάδα στην οποία θα συμμετείχατε;
Το έχω ερμηνεύσει αποσπασματικά, με πρώτο και μοναδικό τότε ακροατή μάλιστα τον ίδιο τον Μίκη Θεοδωράκη στο σπίτι του. Με τα εύσημα του συνθέτη ακολούθησαν θέατρα του εξωτερικού όπου, στις εμφανίσεις μου με τον επί χρόνια συνεργάτη μου Γιάννη Μπελώνη, αποδίδουμε αποσπάσματα του έργου με φωνή και πιάνο. Πρώτη φορά καλούμαι να ερμηνεύσω το έργο συνολικά. Θα αποδοθεί στην αρχική γραφή του, δηλαδή με την συνοδεία δεκαπενταμελούς ορχήστρας. Η καθοριστική για εμένα διαφορά όμως σε σχέση με μιαν ενδεχόμενη παρουσίασή του στην Ελλάδα είναι η υποδοχή του έργου και κατ’ επέκταση και η δική μου εκεί. Δεν είναι λίγο να σου λένε τα παλαιότερα μέλη μιας χορωδίας που έχει τραγουδήσει και δισκογραφήσει Μπαχ, Σούμπερτ, Ντβόρζακ και άλλους μεγάλους κλασικούς συνθέτες ότι οι συναυλίες που τους έχουν εντυπωθεί εντονότερα από όλες είναι αυτές του «Canto General»! Το ίδιο μου έχουν πει και Βέλγοι μουσικόφιλοι όταν, κατά τα ταξίδια μου εκεί, μου περιέγραψαν ανεξίτηλες για αυτούς ζωντανές παρουσιάσεις του έργου στο παρελθόν. Το να συμβάλλω στο να ξανασυμβεί κάτι ανάλογο είναι η μεγάλη πρόκληση!
Ποιο θεωρείτε το κύριο στοιχείο της συγκεκριμένης παρουσίασης του έργου και ποιο το πλέον ενδιαφέρον για εσάς ως ερμηνεύτρια;
Η συγκεκριμένη παρουσίαση όντως διαφοροποιείται από αυτές του παρελθόντος αφού θα είναι ελαφρώς θεατροποιημένη. Αυτό ενισχύει το ενδιαφέρον συντελεστών και ακροατών καθώς έχουν ήδη εξαντληθεί τα εισιτήρια των τριών συναυλιών με αποτέλεσμα να μετατραπεί και η γενική πρόβα σε ανοιχτή συναυλία! Το θεατρικό στοιχείο, η σκηνοθεσία και η σκηνογραφία, σίγουρα ελκύουν και εμένα ως ερμηνεύτρια. Όπως λένε «πρόκειται για το «Canto General» μιας νέας γενεάς» και αυτό με εξιτάρει. Το ίδιο και ο χώρος στον οποίο θα παρουσιαστεί, μια παλαιά βιομηχανία μετάλλου που με αγώνες των πολιτών διασώθηκε της κατεδάφισης και μετατράπηκε σε πολιτιστικό κέντρο. Πάνω από όλα όμως για εμένα υπερισχύει ότι το ίδιο το έργο αρκεί για να νιώσει κανείς ότι ξεπερνά τα όρια της ύπαρξής του. Το «Canto General» είναι μία κραυγή της ανθρωπότητας. Εύχομαι να αποδώσω ό,τι μου ενέπνευσαν δύο από τους σημαντικότερους μέντορες της ζωής μου, ο Μίκης Θεοδωράκης και η Μαρία Φαραντούρη, όταν θα ενώνω την φωνή μου με την κραυγή ελευθερίας του «Canto General»!
Είναι ομολογουμένως ίσως το ισχυρότερο μα και υψηλότερο κίνητρο που μπορεί να έχει ένας άνθρωπος της δημιουργίας και του πολιτισμού...