Στην Αθήνα αρχές Νοεμβρίου έλαβε χώρα επιστημονικό συνέδριο με τίτλο «Συνταγματικά κατοχυρωμένες Ανεξάρτητες Αρχές – η συμβολή τους σε ένα ευρωπαϊκό κράτος δικαίου». Οι Ανεξάρτητες Αρχές είναι οι εξής:
1. Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης
2. Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού
3.Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα
4. Συνήγορος του Πολίτη
5. Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών.
Στο συνέδριο, τις εργασίες του οποίου άνοιξε η ΑΕ κ. Πρόεδρος της Δημοκρατίας, μίλησαν οι επικεφαλής των Ανεξάρτητων Αρχών, πανεπιστημιακοί καθηγητές, επιστήμονες, πολιτικοί και οι εργασίες του μεταδόθηκαν δια του διαδικτύου.
Οι αγγλοσαξονικής προέλευσης ανεξάρτητες αρχές, που καλούνται να καλύψουν ελλείμματα του Κράτους σε κάποιους ιδιαίτερους τομείς, άρχισαν να εισέρχονται σταδιακά πριν 30 χρόνια στη δημόσια ζωή του τόπου, πολλές φορές χωρίς να καλύπτουν ουσιώδη ανάγκη, αλλά για να μπορέσει το πολιτικό σύστημα να κάνει διορισμούς και δαπάνες χωρίς τους ενοχλητικούς περιορισμούς από το Σύνταγμα ή το ν.2190/1994 (ΑΣΕΠ) ή να χρησιμοποιήσει τη δράση τους ή μη ως άλλοθι.
Παρά τους κάποιους αντίθετους ισχυρισμούς το πολιτικό σύστημα δεν τρέφει δυσπιστία απέναντι στο θεσμό των ανεξαρτήτων αρχών, γιατί οι Ανεξάρτητες Αρχές είναι δικό του δημιούργημα και τα στελέχη τους δικά του παιδιά.
Απλά οι Ανεξάρτητες Αρχές σαν παιδιά στη προσπάθεια τους να ανδρωθούν μπορεί να δείξουν κάποια σημεία ανυπακοής, τάσεις ανεξαρτησίας ή δεν ανταποκρίνονται πλήρως στις προσδοκίες, αλλά τότε το πολιτικό σύστημα με την επίκληση πολλές φορές της λαϊκής εντολής και κοινή συναίνεση σχεδόν όλων των πολιτικών κομμάτων παίρνει άμεσα μέτρα και επαναφέρει τη τάξη στα μέτρα του, όπως έκανε με τις συνταγματικά κατοχυρωμένες Ανεξάρτητες Αρχές, που με νομοθετική μείωση του ορίου ηλικίας αποκεφάλισε όλα τα παλιά στελέχη και με κοινή συναίνεση όλων των πολιτικών κομμάτων διορίσθηκαν νέα με συμφωνημένη αναλογία. Κατήργησε δια συγχωνεύσεως με την νεοϊδρυθείσα Εθνική Αρχή Διαφάνειας τον ενοχλητικό και ανεξάρτητο θεσμό του ΓΕΔΔ.
Σαφώς η ίδρυση των πέντε συνταγματικά κατοχυρωμένων Ανεξάρτητων Αρχών αποτέλεσε καινοτομία, κάλυψαν τομείς και προσφέρουν έργο, που δεν θα μπορούσαν οι αντίστοιχες δημόσιες υπηρεσίες να προσφέρουν, αλλά ιδίως όταν επικεφαλής είναι παλιός δικαστής δημιουργούν κάποιες αντιστάσεις σε κρίσιμα πολιτικά θέματα, που αναγκάζει τις εκάστοτε κυβερνήσεις να τις υπερφαλαγγίζουν νομοθετικά.
Η ηγεσία των Ανεξάρτητων Αρχών, αυτών και της ΕΑΔ, εκλέγονται από τη διάσκεψη των προέδρων της Βουλής, που λογοδοτούν κάθε χρόνο στην Επιτροπή Θεσμών της Βουλής. Δημοσιεύουν εκθέσεις πεπραγμένων που αναρτούν στο διαδίκτυο και έτσι ενημερώνουν τη κοινή γνώμη, συνιστά όμως ατόπημα η κατάργηση της ιστοσελίδας του ΓΕΔΔ από την ΕΑΔ, γιατί έτσι διαγράφεται ένα σημαντικό τμήμα της ιστορίας της δημόσιας διοίκησης του τόπου.
Από τις εργασίες του συνεδρίου προέκυψε, ότι δύο είναι τα μεγάλα προβλήματα: α) η διασφάλιση της ανεξάρτητης λειτουργίας των Ανεξάρτητων Αρχών και β) η λογοδοσία τους μετά ή άνευ συνεπειών, που κατ’ αρχήν εμφανίζονται ως αντίθετες έννοιες. Η ανεξαρτησία, που είναι εσωτερική κατάσταση του ατόμου, για να εκδηλωθεί κατά την ενάσκηση του λειτουργήματος χρειάζεται όχι μόνο τη δέουσα νομική κάλυψη, αλλά τη συνειδητή άσκηση του εκ μέρους του συνόλου των εργαζομένων σε αυτή και είναι υποχρέωση της ηγεσίας της Ανεξάρτητης Αρχής να δημιουργήσει τη συνειδητότητα αυτή, που επιτυγχάνεται και με την επιλογή της ηγεσίας με αξιοκρατικά και όχι πολιτικά κριτήρια ή ως αντίδωρο για παρασχεθείσες υπηρεσίες.
Δεν μπορώ να φανταστώ λογοδοσία μετά συνεπειών χωρίς να καταλύεται η ανεξαρτησία της Ανεξάρτητης Αρχής. Μένει μόνο «ο έπαινος του Δήμου και των Σοφιστών» σύμφωνα με το ποίημα του Κ. Καβάφη «Σατραπεία» με σύγχρονη εκδοχή η αναγνώριση από τη κοινή γνώμη, που κάποιες Ανεξάρτητες Αρχές για ένδοξα χρονικά διαστήματα και με άξιες ηγεσίες το πέτυχαν.
Υπάρχουν όμως είκοσι πέντε μη συνταγματικά κατοχυρωμένες Ανεξάρτητες Αρχές και συνεχίζονται να ιδρύονται άλλες παρά τη πίεση για τη μείωση τους. Είχε συσταθεί νομοπαρασκευαστική επιτροπή για τη μελέτη του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των Ανεξάρτητων Αρχών, τη μείωση του αριθμού τους και τη τύχη των υπολοίπων, αλλά το σχέδιο νόμο αγνοείται.
Σαφώς κάποιες Ανεξάρτητες Αρχές πρέπει να ενεργοποιηθούν περισσότερο και να αξιοποιούν το δυναμικό τους, κάποιες πρέπει να καταργηθούν ή να συγχωνευθούν και να δημιουργηθούν κάποιες άλλες, όπως στον αθλητισμό, τη διαχείριση πνευματικών δικαιωμάτων κλπ, αλλά χρειάζονται για αυτό πολιτικοί που να ενδιαφέρονται για το καλό του τόπου και όχι για την εξυπηρέτηση κομματικών μικροσυμφερόντων και παιχνιδιών. Πιστεύω, ότι η μέχρι τώρα συμμετοχή συνταξιούχων δικαστών στις Ανεξάρτητες Αρχές υπήρξε επωφελής και πρέπει να συνεχισθεί.
***
Λέανδρος Τ.Ρακιντζής
Αρεοπαγίτης ε.τ.