Περίπου οκτώ μήνες μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, εξακολουθεί να παραμένει άγνωστο πώς θα τελειώσει ο πόλεμος: Οι ουκρανικές αντεπιθέσεις σημειώνουν επιτυχίες σε κάποιες περιοχές, ενώ οι ρωσικές δυνάμεις πιέζουν αλλού. Ωστόσο, στον κόσμο του Ίντερνετ, η σύγκρουση δεν φαίνεται να είναι αμφίρροπη.
«Είναι ένα έθνος των memes» λέει, όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του BBC, η Ολένα, επιχειρηματίας στο Κίεβο που διαχειρίζεται ομάδες εθελοντών στα social media. «Αν ήταν πόλεμος memes, θα κερδίζαμε».
Sunday Zen. pic.twitter.com/YliI6KGbZT
— Defense of Ukraine (@DefenceU) October 16, 2022
Το Ολένα δεν είναι το πραγματικό της όνομα. Η ίδια και οι ομάδες της εργάζονται για το υπουργείο Άμυνας της Ουκρανίας, και δουλειά τους είναι να είναι συνέχεια σε επαγρύπνηση, αντιδρώντας γρήγορα σε νέα από διάφορα σημεία της χώρας, και φτιάχνοντας «πιασάρικα» βίντεο, συχνά με μουσική, που απευθύνονται στο κοινό του εσωτερικού και του εξωτερικού.
Friends will be friends
When you're in need of love they give you care and attention
Friends will be friends
When you're through with life and all hope is lost
Hold out your hand 'cause friends will be friends
Right till the end.
Thank you, UK!@BWallaceMP @BorisJohnson pic.twitter.com/p9gAnLIs9X— Defense of Ukraine (@DefenceU) June 22, 2022Advertisement
Χάρη στις προσπάθειες της ομάδας, το Twitter feed του υπουργείου έχει πλέον 1,5 εκατ. followers ανά τον κόσμο, ενώ κάποια βίντεο έχουν πάνω από ένα εκατομμύριο views. Το πιο επιτυχημένο κυκλοφόρησε τον Αύγουστο μετά από μια σειρά επιθέσεων σε ρωσικούς στόχους στην Κριμαία, και έκανε 2,2 εκατομμύρια views.
«Η κεντρική ιδέα είναι να μιλάμε στο διεθνές κοινό και να δείχνουμε πως η Ουκρανία είναι ικανή να κερδίζει» λέει ίδια. «Επειδή κανένας δεν θέλει να επενδύει στους losers».
Sophie Marceau… Isabelle Adjani… Brigitte Bardot…
— Defense of Ukraine (@DefenceU) October 12, 2022
Emmanuel Macron! … and CAESARs!
🇺🇦❤️🇫🇷 pic.twitter.com/JQDmAO6cjH
Μια άλλη πτυχή της δουλειάς που κάνουν οι ομάδες αυτές είναι να υπονομεύει το ηθικό των εισβολέων, παρουσιάζοντας ρωσικές απώλειες και γενικά στρατιωτικές αποτυχίες και προβλήμτα των ρωσικών δυνάμεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μέσω δοκιμών βρήκαν τι αποδίδει και τι όχι. «Αρχίσαμε δείχνοντας πτώματα Ρώσων…και μετά συνειδητοποιήσαμε πως δεν δούλευε στην πραγματικότητα. Απλά τους ένωνε εναντίον μας».
The art of marketing Swedish-style. How to support the Forces of Good in war and promote the name of your king.
🇺🇦🤝🇸🇪
Don't stop, dear Swedes. Ukraine still needs your support. pic.twitter.com/SvyvLXj3Ts— Defense of Ukraine (@DefenceU) June 18, 2022Advertisement
Μετά προσπάθησαν να απευθυνθούν στη συνείδηση των Ρώσων στρατιωτών δείχνοντας εικόνες νεκρών Ουκρανών αμάχων, αλλά και πάλι χωρίς αποτέλεσμα. «Συνειδητοποιήσαμε πως ήταν στην πραγματικότητα περήφανοι για αυτό. Δεν το καταδίκαζαν…συνειδητοποιήσαμε ότι πρέπει να το κάνουμε με πολύ πιο προσεκτικό τρόπο».
Shahed killer.
This is the 🇺🇦 pilot who is defending the skies over Vinnytsia. He has already shot down 5 "shaheds" and 2 missiles.
The hero's name is Vadym. pic.twitter.com/iFZGxZsQqf— Defense of Ukraine (@DefenceU) October 15, 2022Advertisement
Τώρα οι εθελοντές εξετάζουν λεπτομερώς ρωσικές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, επιδιώκοντας να «πατούν κουμπιά» και να βρίσκουν αδυναμίες σε συγκεκριμένα σημεία της χώρας. «Αν το κάνει στο Σαράτοφ, πρέπει να ξέρεις τι συμβαίνει στο Σαράτοφ…αν το κάνεις στο Νίζνι Νόβγκοροντ πρέπει να ξέρεις τι γίνεται στο Νίζνι Νόβγκοροντ».
Αν και είναι πολύ δύσκολο να αξιολογηθεί η επίδραση που έχει η δουλειά τους, οι «πολεμιστές» αυτοί των social media απέκτησαν πολύ υλικό πρόσφατα χάρη στη «μερική επιστράτευση» του Πούτιν. «Την περιμέναμε την επιστράτευση, ξέραμε ότι θα τους έριχνε πολύ το ηθικό».
Unless they want an unpleasantly hot summer break, we advise our valued russian guests not to visit Ukrainian Crimea.
— Defense of Ukraine (@DefenceU) August 11, 2022
Because no amount of sunscreen will protect them from the hazardous effects of smoking in unauthorised areas.
🎶Bananarama pic.twitter.com/NnWnpZqMhR
Το περισσότερο υλικό το βρίσκουν στο Telegram, το οποίο η Ολένα αποκαλεί «Άγρια Δύση».
Όπως υπογραμμίζει το BBC, οι εθελοντές αυτοί είναι ένα μικρό κομμάτι μίας μεγάλης, έντονα πατριωτικής και πολύ «ασεβούς» κοινότητας που αντιδρά στα γεγονότα επί του πεδίου, κάποιες φορές εντυπωσιακά γρήγορα. Δεκάδες κανάλια του Telegram προσελκύουν τεράστιους αριθμούς χρηστών. Ένα, το «ουκρανική επίθεση» (Ukrainian Offensive) έχει πάνω από 96.000 followers, παρέχοντας ενημερώσεις για στρατιωτικές εξελίξεις, χλευάζοντας τη Μόσχα και ενίοτε πετώντας «καρφιά» προς δυτικά ΜΜΕ. Όπως τα πιο πολλά άλλα κανάλια, δεν διστάζει να δείχνει σκληρό υλικό, περιλαμβανομένων εικόνων με νεκρούς ή ετοιμοθάνατους Ρώσους στρατιώτες.
Run, Rabbit, Run! pic.twitter.com/7A5eKfWKXm
— Defense of Ukraine (@DefenceU) August 31, 2022
Ο ψηφιακός αυτός «στρατός» της χώρας δεν δημιουργήθηκε εν μία νυκτί: Από το 2014 και μετά, με τη σύγκρουση στο Ντονμπάς, όλοι αυτοί είχαν πολύ χρόνο για να βελτιώσουν τις ικανότητές τους στον «ψηφιακό πόλεμο»- από την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης μέχρι την κυκλοφορία χιουμοριστικού υλικού που προορίζεται να τονώνει το ηθικό.
A Ukrainian pilot sends his "greetings" from a partly cloudy sky to the partly mobilised russian troops. pic.twitter.com/5VFHU1kP4P
— Defense of Ukraine (@DefenceU) October 13, 2022
Το παρόν περιβάλλον των social media, λέει ο Ίχορ Σολοβέι, επικεφαλής του ουκρανικού Centre for Strategic Communication and Information Security, αντικατοπτρίζει μια σπάνια σύγκλιση μεταξύ της γραμμής της κυβέρνησης και της κοινής γνώμης. «Βιώνουμε ίσως την πρώτη φορά στην ιστορία που η κοινωνία των πολιτών εμπιστεύεται το κράτος και το βοηθάει» σχολιάζει χαρακτηριστικά στο BBC. «Οι ένοπλες δυνάμεις κάνουν το καθήκον τους ενώ οι κοινωνία δημιουργεί περιεχόμενο, memes, δικά τους έργα. Επειδή όλοι νιώθουν υπεύθυνοι για το μέλλον τους».
"Hoo-ah!"
— Defense of Ukraine (@DefenceU) October 16, 2022
Lt. Col. Frank Slade
Total combat losses of the enemy from Feb 24 to Oct 16: pic.twitter.com/A9Sykj4VtO
Η Ρωσία, από πλευράς της, μπορεί για πολλά χρόνια να είχε τη φήμη για «στρατούς» και «φάρμες» με διαδικτυακά «trolls», καθώς και σκιώδεις απατεώνες που συνδέονταν με το Κρεμλίνο, μα σε αυτή την περίπτωση δεν φαίνεται να καταφέρνει πολλά. Νωρίτερα μέσα στον μήνα, δύο γνωστοί Ρώσοι φαρσέρ κατάφεραν να ξεγελάσουν τον Ουκρανό ΥΠΕΞ, Ντμίτρο Κουλέμπα, ώστε να νομίσει πως μιλούσε σε έναν Αμερικανό πρώην πρέσβη στη Μόσχα. Αποσπάσματα μεταδόθηκαν στα social media, όπου ο Κουλέμπα φαινόταν να παραδέχεται πως η Ουκρανία ευθυνόταν για επιθέσεις στην Κριμαία και τη Ρωσία, αν και η φάρσα έγινε πριν την επίθεση στη γέφυρα του Κερς, στις 8 Οκτωβρίου. Ωστόσο, αν η Ρωσία έχει και αυτή έναν αντίστοιχα δραστήριο διαδικτυακό «στρατό», η Ολένα λέει πως δεν τον έχει δει. «Οι Ρώσοι δεν έχουν καταφέρει να σκεφτούν κάτι ενδιαφέρον. Ούτε χιούμορ, ούτε ομορφιά. Ούτε καν πόνος. Ούτε συμπόνια».