Αν κάποτε υπήρξαν χριστουγεννιάτικα έθιμα, που ενίσχυαν τους δεσμούς της κοινότητας, σήμερα δεν υπάρχουν. Λίγοι άνθρωποι πάνε στην εκκλησία, τα παιδιά δεν μπορούν ούτε κατά διάνοια να χτυπήσουν ξένα κουδούνια, τα γλυκά τα αγοράζουμε, πολλά τραπέζια και επισκέψεις γίνονται από συνήθεια και αληθινά γιορτάζει μόνο η κατανάλωση. Σκέφτομαι πως έχοντας πια την εμπειρία της οικονομικής κρίσης και της πανδημίας μπορούμε να απενοχοποιηθούμε και να αποφορτίσουμε τους εαυτούς μας από τα πολλά «πρέπει» αυτών των ημερών.
Αν κάποιοι νιώθουν ευτυχισμένοι με τον τρόπο που γιορτάζονται σήμερα τα Χριστούγεννα, καλώς νιώθουν. Ωστόσο δεν αντλούν όλοι την ίδια ικανοποίηση από τα ίδια πράγματα. Νιώθω σαν εξωγήινος κάθε φορά που κάποιος μου προτείνει να πάω σε θεματικό πάρκο, γιατί αυτό που για τους άλλους είναι παράδεισος για εμένα είναι ένα μέρος, στο οποίο νιώθω απορία, εκνευρισμό και έντονη δυσφορία. Θεωρείται αυτονόητο, όμως, πως ένα θεματικό πάρκο είναι αυτό που θα φέρει σε όλους μας τη χριστουγεννιάτικη χαρά. Όμως, η χαρά δεν επιβάλλεται, αναβλύζει μέσα μας και όταν κάπου δεν νιώθουμε καλά, είναι καλό να μπορούμε να το αποδεχτούμε και να αποφύγουμε αυτό το μέρος.
Σε κάποιους ανθρώπους δεν αρέσουν τα οικογενειακά τραπέζια, μπορεί μάλιστα να είναι πηγή έντονου άγχους και τόπος συγκρούσεων. Έχουμε καταλάβει πια πως οι περισσότερες οικογένειες δεν χαρακτηρίζονται από «άγιους» δεσμούς, ούτε είναι πάντα πηγή ηρεμίας και ανακούφισης. Είναι σαν ξαφνικά να ζητείται στους ανθρώπους, που συνήθως κάνουν ατελείς οικογενειακές σχέσεις, να πρέπει να ετοιμάσουν μια ονειρεμένη καρτ ποστάλ με φόντο τη γαλοπούλα. Οι διαφωνίες, τα προβλήματα πρέπει να εξοστρακιστούν και όλοι με χαμόγελα να τσουγκρίσουν τα ποτήρια τους. Όμως, οι οικογένειες είναι ατελείς και τα Χριστούγεννα!
Έχω την αίσθηση πως η ωραιοποίηση της οικογένειας οδηγεί σε έντονο στρες τις ημέρες των γιορτών και συνοδεύεται συχνά από μια αίσθηση πως δεν είμαστε όπως θα έπρεπε.
Επίσης, είναι ξεκάθαρο πως οι γιορτές είναι για τους εξωστρεφείς. Αν κάποιος θέλει να μείνει στο σπίτι για να ξεκουραστεί, να διαβάσει ένα βιβλίο ή να δει μια ταινία, θα κατηγορηθεί ως μίζερος. Θυμάμαι πως μια παραμονή Πρωτοχρονιάς ήπια τόσο που η μνήμη μου δεν κατέγραψε τίποτα από εκείνο το βράδυ. Δεν ξέρω αν πέρασα καλά, κι αν πέρασα καλά δεν το θυμάμαι. Το να παραπατάει κανείς στο πεζοδρόμιο τα ξημερώματα ή το να κρατάει ένα ποτήρι σε ένα μέρος με ενοχλητική μουσική χωρίς να επικοινωνεί με κανέναν γύρω του δεν είναι μίζερο; Ποιος τελικά είναι αυτός που θα ορίσει τι είναι διασκέδαση και τι είναι μιζέρια και τι είναι απόλαυση; Μερικές φορές έχουμε ανάγκη να βγούμε, να πιούμε, να χορέψουμε ή να είμαστε σε σπίτια με πολλά πρόσωπα. Ίσως όμως είναι καλύτερα να μένουμε στο σπίτι, όταν νιώθουμε ότι δεν μας καταλαβαίνουν ή όταν είμαστε πολύ κουρασμένοι. Κι αν τύχει και κάποιος δεν έχει παρέα στις γιορτές, δεν είναι αποτυχημένος κι ούτε ο μοναδικός, υπάρχουν πολλοί που είναι μόνοι από επιλογή ή λόγω άλλων συνθηκών.
Και πάμε στα παιδιά. Τα παιδιά πρέπει να συγκλονιστούν τα Χριστούγεννα. Πρέπει να εξοντωθούν από διασκέδαση και να βουτηχτούν σε αμέτρητα παιχνίδια, που φυσικά δεν θα τα χαρούν ποτέ. Μετά βέβαια το πληρώνουν κι αυτά κι εμείς. Αν πάμε ένα παιδί σε πολυκατάστημα παιχνιδιών είναι βέβαιο πως θα λαχταρήσει τα πάντα. Εδώ εμείς δεν μπορούμε να συγκρατηθούμε μερικές φορές και γεμίζουμε το καλάθι με πράγματα που δεν χρειαζόμαστε. Η υπερβολή ενός πολυκαταστήματος είναι πολύ πιθανό να προκαλέσει υπερβολικές αντιδράσεις στα παιδιά, που δεν έχουν κατακτήσει ακόμη τον έλεγχο των παρορμήσεων τους και δεν μπορούν να καταλάβουν ακριβώς τι σημαίνει «τα λεφτά δεν φυτρώνουν στα δέντρα». Αφού λοιπόν τα εκθέτουμε σε υπερβολικούς χώρους και γεμίζουμε υπερβολικά τα δωμάτιά τους, μετά τα χαρακτηρίζουμε κακομαθημένα και λέμε ότι μας ντροπιάζουν. Στο σπίτι τα επιπλήττουμε με απογοήτευση που δεν μπορούν να επιβάλουν την τάξη σε ένα δωμάτιο, το οποίο είναι ικανό να δημιουργήσει κρίση πανικού σε όποιον απλώς το αντικρίσει.
Δεν υποτιμώ καθόλου την ανάγκη που έχουν τα παιδιά να διασκεδάζουν. Απλώς πιστεύω πως δεν μας χρειάζονται τόσο για αυτό. Πέραν αυτού, εκτός από την ανάγκη για διασκέδαση έχουν κι άλλες ανάγκες. Τα παιδιά χρειάζονται ξεκούραση και χρειάζονται κενό χρόνο, ακόμη κι αν είναι χρόνος ανίας, ώστε να φυτρώσουν νέες ιδέες στο κεφάλι τους. Τα παιδιά χρειάζονται τη φύση και αληθινή επαφή με τους γονείς τους, δηλαδή χρόνο για συζήτηση, χρόνο για απλή συνύπαρξη χωρίς φαντασμαγορία και χρόνο όπου απλώς τρέχουν ελεύθερα. Επίσης, είναι στα καθήκοντα του γονιού να προετοιμάζει το παιδί του για τη ζωή, είναι κάτι που κάνουν όλα τα θηλαστικά. Η ζωή δεν θα είναι ποτέ ασταμάτητη διασκέδαση, οπότε ας μην τα κοροϊδεύουμε τόσο.
Κι όσοι άνθρωποι έχουν προβλήματα και βιώνουν ψυχικό ή σωματικό πόνο, δεν χρειάζεται να επιβαρύνονται με τον καταναγκασμό της χριστουγεννιάτικης χαράς. Αν κάποιος πενθεί, έχει ανάγκη να κλάψει, αν κάποιος φροντίζει έναν ηλικιωμένο ας σκεφτεί πώς θα νιώσει όμορφα στο σπίτι του. Αν κάποιος είναι αντιμέτωπος με μια σωματική ή ψυχική ασθένεια, μπορεί να μη θέλει να στολίσει και να είναι θυμωμένος και ακινητοποιημένος από φόβο ή πολύ ταλαιπωρημένος και να θέλει να κοιμηθεί.
Όλα τα συναισθήματα και όλες οι καταστάσεις πρέπει να μπορούν να χωρούν στα Χριστούγεννα.
Όσο κι αν ψάχνουμε στον έξω κόσμο μια πλήρωση που δεν έρχεται ποτέ, τα αληθινά Χριστούγεννα είναι μέσα μας. Το μήνυμα της ιστορίας των Χριστουγέννων είναι εντελώς αντίθετο από το παραφόρτωμα και την υπερβολή. Ίσως αυτή η μέρα να είναι σαν το φως που τρεμοπαίζει σε ένα κερί, όπως τρεμοπαίζει συχνά η ελπίδα μας. Μπορεί να είναι μια στιγμή ζεστασιάς στο κρύο, η μουσική του Μικρού Τυμπανιστή που ακούγεται από ένα μαγαζί, μια αληθινή αγκαλιά, μια κάρτα που δεν περίμενες, μια καλή πράξη που δεν θα τη δει κανείς. Μπορεί να είναι τα πρώτα βήματα ενός παιδιού δίπλα στο χριστουγεννιάτικο δέντρο, η μυρωδιά από κάποιο τζάκι, οι αναμνήσεις από τους παππούδες σου, η οικογένειά σου και οι φίλοι που σε αγαπούν παρά τη γκρίνια σου ή το χαμόγελο όταν θυμάσαι το θάρρος με το οποίο έλεγες κάποτε τα κάλαντα.
Οπότε ας αφήσουμε στην άκρη τα «πρέπει» των Χριστουγέννων. Ας δεχτούμε πως είμαστε όλοι διαφορετικοί, πως δικαιούμαστε όλοι να υπάρχουμε με όσα είμαστε και όσα κουβαλάμε. Ας δεχτούμε επίσης πως η εποχή μας κάθε άλλο παρά ανέμελη είναι. Φαίνεται πως γεμάτοι άγχος και αυτή τη χρονιά θα πρέπει να αναζητήσουμε όχι εύκολα αυτό το φως του αστεριού, που θα μας δείξει τελικά κάποιο δρόμο…