«Σαν τον σκύλο με τη γάτα»: Η...ασυμβατότητα μεταξύ των δύο αγαπημένων ειδών κατοικιδίων είναι γνωστή σχεδόν στο σύνολο της ανθρώπινης ιστορίας, και η διαμάχη μεταξύ «dog persons» και «cat persons» είναι το ίδιο παλιά. Αν ρωτήσει κανείς τους λάτρεις των σκύλων, θα πάρει την απάντηση πως προφανώς τα σκυλιά είναι πιο έξυπνα, καθώς μπορούν να εκπαιδεύονται να κάνουν περισσότερα πράγματα, αλλά, στην άλλη πλευρά, οι φίλοι της γάτας είναι κατηγορηματικοί ως προς το ότι τα συμπαθέστατα αιλουροειδή είναι απείρως πιο νοήμονα από τους σκύλους, καθώς, αντίθετα με αυτούς, έχουν χαρακτήρα και άποψη και δεν διστάζουν να τη δείχνουν με κάθε ευκαιρία.
«Οι ερευνητές πάνω στη νόηση των σκύλων δεν μελετούν την ‘νοημοσύνη’ per se, εξετάζουμε διαφορετικές πτυχές της νόησης» είπε στο Live Science η Αλεξάνδρα Χόροβιτς, senior research fellow που ειδικεύεται στο συγκεκριμένο αντικείμενο στο Barnard College στη Νέα Υόρκη και συγγραφέας του «Inside of a Dog: What Dogs See, Smell and Know».
Η Χόροβιτς αμφισβητεί γενικότερα την ανθρώπινη συνήθεια της σύγκρισης νοημοσύνης μεταξύ διαφορετικών ειδών. «Για να το θέσουμε όσο πιο απλά γίνεται, οι γάτες είναι έξυπνες σε αυτά που χρειάζεται να κάνουν ως γάτες, και οι σκύλοι σε αυτά των σκύλων» είπε. «Δεν νομίζω πως έχει νόημα να μιλάμε για σχετικές ‘εξυπνάδες’ ειδών».
Σε παρόμοιο πλαίσιο κινείται και ο Μπράιαν Χερ, καθηγητής εξελικτικής ανθρωπολογίας στο Duke University. «Το να ρωτάς αν ένας σκύλος είναι εξυπνότερος από μια γάτα είναι σαν να ρωτάς εάν ένα σφυρί είναι καλύτερο από ένα κατσαβίδι – εξαρτάται από το για τι σχεδιάστηκε» είπε στο Live Science.
Πάντως, ερευνητές στη συμπεριφορά των ζώων έχουν προσπαθήσει να μετρήσουν τη νοημοσύνη του σκύλου και της γάτας, ή, ακριβέστερα, τις νοητικές ικανότητες πέραν αυτών που χρειάζονται για τη συντήρηση της ζωής. Η Κριστίν Βιτάλε, επίκουρος καθηγήτρια Υγείας και Συμπεριφοράς των Ζώων στο Unity College στο Μέιν, είπε ότι η νοημοσύνη των ζώων χωρίζεται κατά κανόνα σε τρεις ευρύτερους τομείς: Τη δυνατότητα επίλυσης προβλημάτων, τη δημιουργία concepts/ εννοιών (τον σχηματισμό γενικών εννοιών/ αντιλήψεων από συγκεκριμένες, απτές εμπειρίες) και την κοινωνική νοημοσύνη.
Όπως εξήγησε στο Live Science, η Βιτάλε πρωτευόντως μελετά τις γάτες, και επί του παρόντoς εστιάζει στην κοινωνική τους νοημοσύνη. Γενικότερα οι γάτες θεωρείται ότι είναι απόμακρες και ότι δεν ενδιαφέρονται και πολύ για τους ανθρώπους, ωστόσο στην πραγματικότητα επιδεικνύουν υψηλό βαθμό κοινωνικής νοημοσύνης, «συχνά στο ίδιο επίπεδο με τους σκύλους».
Για παράδειγμα, έρευνες έχουν δείξει πως οι γάτες μπορούν να διακρίνουν τα ονόματά τους από παρόμοιες ηχητικά λέξεις, και έχει διαπιστωθεί πως προτιμούν την αλληλεπίδραση με ανθρώπους από την τροφή, τα παιχνίδια και τις μυρωδιές. Η προσοχή που τους δείχνουν οι άνθρωποι κάνει τη διαφορά: Έρευνα το 2019 που δημοσιεύτηκε στο Behavioural Processes έδειξε πως όταν κάποιος δείχνει προσοχή σε μια γάτα, αυτή ανταποκρίνεται περνώντας περισσότερο χρόνο μαζί του.
Σε μια από τις σπάνιες σχετικά έρευνες που συγκρίνουν σκύλους και γάτες, οι ερευνητές δεν βρήκαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των ειδών ως προς τον εντοπισμό κρυμμένης τροφής, μέσω οδηγιών/ ενδείξεων από ανθρώπους. Παρόλα αυτά, σημείωσαν πως οι γάτες «στερούνταν κάποια στοιχεία συμπεριφοράς για προσέλκυση προσοχής συγκριτικά με τους σκύλους» (όπως γνωρίζουν όσοι έχουν δει σκύλους να παρακαλάνε για τροφή δίπλα στο μπωλ τους και γάτες να απομακρύνονται επιδεικτικά). Επίσης, υπάρχει και το θέμα του μεγέθους του εγκεφάλου: Μια γενικότερη αντίληψη είναι πως το μέγεθος του εγκεφάλου υποδεικνύει σχετική νοημοσύνη, και, αν αυτό ίσχυε πάντα, οι σκύλοι θα υπερείχαν.
Ο Χερι είπε ότι ο ίδιος ο Έβαν Μακλίν, ανθρωπολόγος του University of Arizona, συνεργάστηκαν με πάνω από 50 ερευνητές ανά τον κόσμο για τους σκοπούς ενός τεστ σε 550 είδη ζώων, μεταξύ των οποίων πουλιά, πίθηκοι, σκύλοι, ελέφαντες και άλλα. Η ιδέα ήταν να εξεταστεί ένα χαρακτηριστικό, ο αυτοέλεγχος. Τα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν σε επιστημονικό άρθρο του 2014 στο Proceedings of the National Academy of Sciences.
Όπως διαπιστώθηκε, όσο μεγαλύτερο εγκέφαλο είχε ένα ζώο, τόσο περισσότερο αυτοέλεγχο έδειχνε – και αυτό είναι ένδειξη υψηλότερων νοητικών λειτουργιών. Ωστόσο, υπάρχει ένας «αστερίσκος» εδώ: Στη δοκιμή αυτή δεν συμμετείχαν γάτες.
Κάτι άλλο που πρέπει να έχει υπόψιν κανείς όταν αξιολογεί έτσι τη νοημοσύνη, είπε η Βιτάλε, είναι πως οι σκύλοι και οι γάτες αντιμετωπίζονται διαφορετικά: «Για παράδειγμα οι σκύλοι έχουν συχνά πολύ καλή κοινωνικοποίηση...τους παίρνουν στα αυτοκίνητα και τους πηγαίνουν στο πάρκο. Οι ιδιοκτήτες γατών δίνουν στις γάτες τους λιγότερες τέτοιες ευκαιρίες κοινωνικοποίησης και εκπαίδευσης».