Ο πρωθυπουργός της Σερβίας, Aleksandar Vucic ανακοίνωσε την Κυριακή, 17 Ιανουάριου ότι σύντομα θα προκηρύξει πρόωρες εθνικές εκλογές. Αυτές θα λάβουν χώρα μόλις δυο χρόνια μετά τις προηγούμενες (επίσης πρόωρες), οι οποίες διενεργήθηκαν τον Μάρτιο του 2014.
Κατόπιν συνάντησης του με στελέχη του κόμματός του (Serbian Progressive Party - SNS) υποστήριξε ότι οι εκλογές είναι απαραίτητες ώστε να ξεπεραστεί ο σκόπελος της λαϊκής νομιμοποίησης των μεταρρυθμίσεων που πρέπει να πραγματοποιηθούν. Μάλιστα, δήλωσε πως η διοίκηση χρειάζεται νωπή λαϊκή εντολή ώστε να καταπολεμήσει τη διαπλοκή του πολιτικού χώρου με τον υπόκοσμο. Ακόμη, υπογράμμισε ότι «η Σερβία χρειάζεται τέσσερα χρόνια σταθερότητας ώστε να είναι έτοιμη να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως το 2020». Για αυτό και πρέπει να επικρατήσει ο κανόνας δικαίου.
Τον περασμένο Δεκέμβριο, το Βελιγράδι άνοιξε δυο από τα 35 κεφάλαια στις διαπραγματεύσεις για την ένταξη στην ΕΕ. Αυτά αφορούσαν την ομαλοποίηση των σχέσεων του Βελιγραδίου με την αυτόνομη περιοχή του Κοσόβου και τον έλεγχο της χρηματοοικονομικής κατάστασης της χώρας. Η έναρξη των συνομιλίων φαίνεται πως είναι συνδεδεμένη - εν μέρει - με τη μεταναστευτική κρίση της Ευρώπης, καθώς η τελευταία έχει εκφράσει στο παρελθόν την απροθυμία της για ένταξη νέων μελών, τουλάχιστον έως το 2020.
Σε κάθε περίπτωση, η βασική πρόκληση για τον πρωθυπουργό είναι να βελτιώσει την εθνική οικονομία, ύστερα από τρεις υφέσεις που υπέστη από το 2009. Το 2015, υπέγραψε τριετές σύμφωνο με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ώστε να σταθεροποιήσει τα δημοσιονομικά και να επιτύχει ανάπτυξη. Άλλες προκλήσεις για την κυβέρνηση είναι η διευθέτηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και των μη επικερδών επιχειρήσεων, προσπαθώντας ταυτόχρονα να πουλήσει περιουσιακά στοιχεία του κράτους στην καλύτερη τιμή.
Πολιτική αβεβαιότητα
Οι πρόωρες εκλογές αποτρέπουν έναν ευρύ κυβερνητικό ανασχηματισμό ο οποίος θα μεταφραζόταν σε μερικούς «μήνες αγωνίας», όπως δήλωσε ο κ. Vucic στις 14 Ιανουαρίου. Από την άλλη πλευρά, ενδέχεται να αυξηθεί η πολιτική αβεβαιότητα με συνέπεια την καθυστέρηση των μεταρρυθμίσεων, αν όχι και τη μη εφαρμογή των πιο απαιτητικών εξ' αυτών.
Το τριετές πρόγραμμα λιτότητας έχει ως στόχο την επίτευξη πλεονασμάτων με ταυτόχρονη μείωση του δημόσιου χρέους περίπου στο 80% του ΑΕΠ. Για την υλοποίηση των στόχων, προβλέπεται περιστολή των δημοσίων δαπανών μέσα από περικοπές σε μισθούς και συντάξεις, συρρίκνωση της δημόσιας διοίκησης σε συνδυασμό με αύξηση των δημόσιων εσόδων (αύξηση των φορολογικών συντελεστών, βελτίωση των φοροεισπρακτικών μηχανισμών).
Στην υφιστάμενη Βουλή, το κυβερνών SNS κατέχει τις 158 εκ των 250 εδρών, ενώ το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Ivica Dacic άλλες 44. Επομένως, η συμμαχία τους αγγίζει τις 202 έδρες. Να σημειωθεί πως το κόμμα του Vucic ξεκίνησε ως εταίρος του Σοσιαλιστικού Κόμματος, προτού διαχωριστούν και προχωρήσουν στις κάλπες πριν δυο χρόνια. Έκτοτε, κυριάρχησε στο σερβικό πολιτικό σκηνικό, το οποίο ήταν παραδοσιακά πολυδιασπασμένο.
Από την πλευρά της, η αντιπολίτευση προσπαθεί να συνασπιστεί ώστε να στείλει ένα ηχηρό μήνυμα στην κυβέρνηση. Ο πρόεδρος του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, (SDS) και πρώην πρωθυπουργός, Boris Tadic, συναντήθηκε με τους αρχηγούς των αντιπολιτευόμενων κομμάτων και πρότεινε να συμμαχήσουν. Υποστήριξε πως είναι ο μόνος τρόπος να αντιμετωπίσουν την κυβέρνηση με αξιώσεις. Επίσης, ο λόγος του εστίασε στη νέα γενιά η οποία ζει στα όρια της φτώχειας ενώ άσκησε δριμεία κριτική για την ανικανότητα της κυβέρνησης να πραγματοποιήσει τις ανεδαφικές υποσχέσεις της για υψηλοτέρους μισθούς και διψήφιους ρυθμούς ανάπτυξης.
Αξιολόγηση απόφασης για πρόωρες εκλογές
Αν και ο πρόδηλος στόχος του Σέρβου πρωθυπουργού είναι να εξασφαλίσει μεγαλύτερη κοινοβουλευτική πλειοψηφία, αυξάνοντας την ισχύ του, δεν αποκλείεται να υπάρχουν και ορισμένοι άλλοι λόγοι πίσω από αυτή την απόφαση.
Από ιστορική σκοπιά, από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας έως σήμερα έχουν περάσει 26 χρόνια. Μέσα σε αυτό το διάστημα, διενεργήθηκαν έντεκα φορές εκλογές, εκ των οποίων οι επτά ήταν πρόωρες.
Μόνον οι πρόωρες εκλογές του 2008 έλαβαν χώρα διότι ο κυβερνητικός συνασπισμός διαλύθηκε. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, ήταν πρωτοβουλία του εκάστοτε κυβερνώντος κόμματος σε μια προσπάθεια να «κλειδώσει» το εκλογικό του πλεονέκτημα. Ωστόσο, το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της τελευταίας βουλής είναι πως το κόμμα του Vucic συγκέντρωσε ποσοστό που του εξασφάλιζε την αυτοδυναμία: 48,35%. Παρ' όλα αυτά, συνεργάστηκε με το Σοσιαλιστικό Κόμμα στέλνοντας με αυτόν τον τρόπο το μήνυμα πως είναι «ανοιχτός» σε συνεργασίες, ακόμα και αν δεν τις χρειάζεται ώστε να κυβερνήσει, επιρρίπτοντας έμμεσα στην αντιπολίτευση την ευθύνη για έλλειψη συνεργατικού πνεύματος.
Για τον κ. Vucic, υπάρχουν ορισμένα πλεονεκτήματα τα οποία ενδεχομένως προσπαθεί να αξιοποιήσει προκηρύσσοντας πρόωρες εκλογές. Κατ' αρχάς, τα υψηλά επίπεδα δημοτικότητας του, σε συνδυασμό με μια πολυδιασπασμένη και αδύναμη αντιπολίτευση, καθιστούν τις πρόωρες εκλογές ένα «παράθυρο ευκαιρίας» ώστε να κλειδώσει μερικά ακόμα χρόνια ως κυβερνήτης της χώρας. Εξάλλου, κανείς δε μπορεί να γνωρίζει ποια θα είναι η κατάσταση σε μια τετραετία, δηλαδή στις επόμενες προκαθορισμένες εκλογές. Παράλληλα, δεν πρέπει να παραλειφθεί το γεγονός ότι οι συχνές εκλογικές αναμετρήσεις δεν επιτρέπουν στον αντίπαλο να ανασυνταχθεί από την προηγούμενη του ήττα, παρατείνοντας έτσι την αδυναμία του.
Ακόμη, λόγω της υψηλής δημοτικότητάς του, η υφιστάμενη κυβέρνηση είναι αρκετά προσωποκεντρική. Η κυριαρχία του ως μονάδα στον κυβερνητικό σχηματισμό του προσδίδει ένα πλεονέκτημα στην προεκλογική εκστρατεία. Ωστόσο, αυτό μπορεί να θεωρηθεί αδυναμία στον τρόπο διακυβέρνησης, καθώς οι υπουργοί και άλλα κυβερνητικά στελέχη φαίνονται αδύναμοι, στερούμενοι τη δημοτικότητα του κομματικού τους αρχηγού.
Ένα επιπλέον κίνητρο για τη διενέργεια πρόωρων εκλογών εντοπίζει ο Florian Bieber, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Graz. Σύμφωνα με τον κ. Bieber, ο Σέρβος πρωθυπουργός μπορεί να χρησιμοποιήσει τις εκλογές για να κινητοποιήσει τους ψηφοφόρους και να κυριαρχήσει στην προεκλογική εκστρατεία.
«Όταν ένας λαϊκιστής βρίσκεται στην εξουσία, πάντα εντοπίζεται να μιλάει στο όνομα του λαού και εναντίον κάποιας ελίτ - οποιαδήποτε είναι αυτή - ενώ στην πραγματικότητα, εγκαθιδρύει τη δική του ελίτ».
Αυτή η διαδικασία διευκολύνεται από προεκλογικές εκστρατείες οι οποίες πλαισιώνονται από το διακύβευμα «εμείς έναντι αυτών», με συνέπεια να αποσπάται το εκλογικό σώμα από το βασικό ερώτημα: ποιον τρόπο διακυβέρνησης επιθυμούν.
Κλείνοντας, αξίζει να σημειωθεί ότι, το 2016 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως έτος εκλογών για τα Βαλκάνια, καθώς σειρά έχουν το Μαυροβούνιο και η Π.Γ.Δ.Μ. Κατά τη γνώμη του γράφοντος, και οι τρεις εκλογικές διαδικασίες δε θα σημάνουν την ουσιαστική βελτίωση του δημοκρατικού πολιτεύματος όπως αυτό εφαρμόζεται. Εξάλλου, η συχνότητα διενέργειας εκλογικών διαδικασιών δεν αποτελεί αφ' εαυτής δείκτη του βαθμού άσκησης χρηστής (η μη) διακυβέρνησης. Τα προβλήματα και οι προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι εκάστοτε Βαλκάνιοι πρωθυπουργοί (π.χ. διαφθορά, εγκληματικότητα, αναποτελεσματικός κρατικός τομέας κ.α.) παραμένουν παρόντα εδώ και δυόμιση περίπου δεκαετίες. Ουσιώδεις βελτιώσεις μπορεί να υπάρξουν σε ορισμένο βάθος χρόνου, όχι άμεσα.