Η ένοπλη σύγκρουση στα Βορίζια Ηρακλείου με νεκρούς και πολλούς τραυματίες, με τις αρχές να «θωρακίζουν» το χωριό υπό φόβο κλιμάκωσης, θυμίζει ότι οι βεντέτες δεν είναι μόνο υλικό λαογραφίας. Είναι ζωντανές μνήμες και, κάποιες φορές, ζωντανές απειλές.
Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής ρεπορτάζ, ομάδα ενόπλων «γάζωσε» σπίτια και αυτοκίνητα ως αντίποινα, με αποτέλεσμα δύο νεκρούς και έναν αριθμό τραυματιών που συνεχώς μεταβάλλεται. Η ΕΛ.ΑΣ. ανέπτυξε ισχυρές δυνάμεις και ειδικές μονάδες για να αποτρέψει νέο κύκλο αίματος και να προστατεύσει νοσοκομεία όπου νοσηλεύονται τραυματίες. Και μάλιστα στην Κρήτη βρίσκεται από χθες ο ίδιος ο αρχηγός της ελληνικής αστυνομίας.
Στην Κρήτη, η βεντέτα περιγράφεται ως «εθιμική ανάληψη του νόμου» για λόγους τιμής και «ισορροπίας του τρόμου» ανάμεσα σε οικογένειες. Στη Μάνη, το αντίστοιχο έθιμο ονομάζεται «γδικιωμός» και είχε τους δικούς του άγραφους κανόνες και τελετουργίες.
Οι μεγάλες βεντέτες που σημάδεψαν την Ελλάδα
- Σαρτζετάκηδες VS Πενταράκηδες (Χανιά, 1940s-1985)
Η πιο διαβόητη κρητική βεντέτα του 20ου αιώνα
Δημοσιεύματα κάνουν λόγο για 110 έως 140 νεκρούς σε διαδοχικούς κύκλους αντεκδίκησης, μέχρι τον «σασμό» που συμβολίστηκε το 1985 όταν βουλευτής της οικογένειας Πενταράκη ψήφισε τον Χρήστο Σαρτζετάκη για Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
2. Η «σφαγή των Βοριζίων» (1955)
Στις 27 Αυγούστου 1955, ανήμερα του Αγίου Φανουρίου, συμπλοκή στο χωριό εξελίχθηκε σε πολύνεκρη βεντέτα: έξι νεκροί και 14 τραυματίες μέσα σε λίγες ώρες. Η σημερινή αναζωπύρωση έφερε ξανά στην επιφάνεια εκείνο το τραύμα.
3. Η «κουδούνα» της Αράδαινας (Σφακιά, τέλη ’40s)
Μια χαμένη κατσικούλα και μια κουδούνα φέρονται να στάθηκαν αφορμή για ματωμένη βεντέτα με επτά νεκρούς και εγκατάλειψη σπιτιών. Η ιστορία καταγράφηκε σε ρεπορτάζ και τοπικές αφηγήσεις.
4. Ανώγεια (2020)
Διπλό φονικό αναζωπύρωσε φόβους για νέο κύκλο αντεκδίκησης, δείχνοντας ότι το φαινόμενο μπορεί να αναδύεται και σήμερα, παρά την κοινωνική καταδίκη και την παρουσία του κράτους δικαίου.
5. Χωριά-φαντάσματα από τον φόβο της βεντέτας
Το Φαράτσι Μυλοποτάμου περιγράφεται ως χωριό που ερήμωσε επειδή οι κάτοικοι έφυγαν «για να μην σκοτωθούν μεταξύ τους», ενώ καταγράφονται και οικογένειες που «ξεκληρίστηκαν» από πολυετείς διενέξεις.
Πώς «κλείνουν» οι βεντέτες: ο σασμός
Μελέτες για την ορεινή Κρήτη και την κοινωνική μνήμα των βεντετών δείχνουν μηχανισμούς τιμής/ντροπής, κληρονομούμενες υποχρεώσεις αντεκδίκησης (ιδίως στους άνδρες) και κοινότητες όπου το «κύρος» της οικογένειας υπερίσχυε του κρατικού μονοπωλίου βίας. Η εκπαίδευση, η μετανάστευση και η οικονομική αλλαγή μείωσαν δραστικά την αποδοχή τους, χωρίς όμως να την εξαφανίσουν. Πλην όμως, τα τελευταία χρόνια, τοπικές κοινωνίες, ιερείς και αυτοδιοίκηση μεσολαβούν για συμφιλιώσεις. Στα Ανώγεια (2017) επιτεύχθηκε συμφωνία μεταξύ οικογενειών μετά από φονικό, ενώ στον Μυλοπόταμο (2018) δύο οικογένειες «έσπασαν» 60ετή έχθρα με μια διπλή βάφτιση. Τέτοιες συμβολικές πράξεις – μαζί με τη δικαιοσύνη – έχουν αποδειχθεί πιο αποτελεσματικές από την παράταση της βίας.
