Ποιοι είναι πιο ευάλωτοι στην άνοια, οι άνδρες ή οι γυναίκες; Ποιοι είναι οι βασικοί λόγοι που μπορεί να πέσει κανείς «θύμα» της λεγόμενης κι ως ασθένειας του 21ου αιώνα, πότε αυτά που ξεχνάμε καθημερινά θα πρέπει να μας ανησυχήσουν, πώς μπορούμε να εξασφαλίσουμε ευζωΐα και ποια τα κέρδη του εγκεφάλου καθώς τα χρόνια περνούν; 

Με τρόπο άμεσο, εύληπτο και απλό, ο διεθνώς διακεκριμένος Καθηγητής Νευρολογίας του ΕΚΠΑ, με ακαδημαϊκή σχέση με το Πανεπιστήμιο Columbia και πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής της Alzheimer Αθηνών Νίκος Σκαρμέας, παραχωρεί μια αποκαλυπτική συνέντευξη στη HuffPost αναδεικνύοντας άγνωστες παραμέτρους της άνοιας.  

Καταλαβαίνουμε ότι η πάθηση αφορά άμεσα ή έμμεσα πάνω από 1 εκατομμύριο συμπολίτες μας

– Γιατί λέμε ότι η  άνοια δεν αφορά μόνο στην υγεία, αλλά και στην οικονομία και στην κοινωνία; Σύμφωνα με τελευταία στατιστικά στοιχεία που έχετε στη διάθεσή σας, πόσους ασθενείς  με άνοια έχουμε στην Ελλάδα σήμερα; Συνολικά, πόσους ανθρώπους αφορά αυτή η πάθηση στη χώρα μας; 

Πέραν από τη βιολογική, ιατρική, ανθρωπιστική διάσταση, η άνοια, κυρίως λόγω του αριθμού των ασθενών αλλά και της φύσης της πάθησης, έχει ένα τεράστιο οικονομικό αποτύπωμα. Για παράδειγμα στις ΗΠΑ το ετήσιο κόστος της άνοιας πλησιάζει τα 300 δις δολάρια, δηλαδή περισσότερο από το ΑΕΠ της Ελλάδας.

Στην Ελλάδα 250.000 άτομα πάσχουν από άνοια και επιπλέον 350.000 άτομα με ήπια γνωστική εξασθένηση το 2022. Επιπροσθέτως, οι οικογένειες πλήττονται ιδιαίτερα από την άνοια: Για κάθε ασθενή χρειάζονται 2-3 άτομα για τη φροντίδα και την περίθαλψή του. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι η πάθηση αφορά άμεσα ή έμμεσα πάνω από 1 εκατομμύριο συμπολίτες μας.  Επίσης οι προβλέψεις εκτιμούν ότι ο αριθμός αυτός θα βαίνει αυξανόμενος στις δεκαετίες που έρχονται.

– Σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρώπης, σε τι σειρά βρίσκεται η Ελλάδα, όσον αφορά στο ποσοστό ανθρώπων που νοσούν από άνοια; 

Τα ποσοστά των ασθενών με άνοια δε διαφέρουν σημαντικά από χώρα σε χώρα.

– Θα θέλατε να μας εξηγήσετε ποια η διαφορά της άνοιας και του Αλτσχάιμερ που συχνά συγχέονται; 

Ανοια σημαίνει απώλεια νοητικής λειτουργίας (στερητικό α + νους), δηλαδή μνήμης, προσανατολισμού, αντίληψης και έκφρασης λόγου κλπ. Μπορεί η απώλεια να είναι πλήρης ή μερική, να αφορά κάποιους ή όλους τους νοητικούς τομείς κλπ. Οταν φαινόμενα άνοιας – νοητικής δυσλειτουργίας παρατηρούνται, τότε αναζητούμε την αιτία τους. Η συχνότερη αιτία – πάθηση που προκαλεί άνοια είναι η νόσος του εγκεφάλου που λέγεται Alzheimer. Ισως ο πιο σωστός όρος να είναι: Ανοια τύπου Alzheimer.

Για κάθε 5ετία αύξησης ηλικίας, η πιθανότητα ανάπτυξης άνοιας διπλασιάζεται. Ισχύει και για τα δύο φύλα. Τα ποσοστά υπολογίζονται σε 30% του πληθυσμού άνω των 85 ετών

Advertisement

 – Ποια ηλικία είναι πιο κρίσιμη για τους άνδρες και ποια για τις γυναίκες να αναπτύξουν άνοια;

Για κάθε 5ετία αύξησης ηλικίας, η πιθανότητα ανάπτυξης άνοιας διπλασιάζεται. Ισχύει και για τα δύο φύλα. Τα ποσοστά υπολογίζονται σε 30% του πληθυσμού άνω των 85 ετών. Οι γυναίκες έχουν ελαφρώς αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης άνοιας.

– Ποιοι, κατά τη γνώμη σας, είναι οι κύριοι λόγοι να αναπτύξει κάποιος άνθρωπος άνοια;

Σε ένα ποσοστό ~65% κληρονομικοί – γενετικοί παράγοντες. Το υπόλοιπο μή γενετικοί που περιλαμβάνουν μια μεγάλη λίστα παθήσεων και παραγόντων συμπεριλαμβανομένων παθήσεων των αγγείων και μεταβολικών παθήσεων (υπέρταση, διαβήτης, δυσλιπιδαιμία, κάπνισμα, παχυσαρκία), κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, αισθητηριακές διαταραχές (δυσκολίες όρασης και ακοής), περιβαλλοντική ρύπανση, μειωμένη μόρφωση, ανθυγιεινή διατροφή, έλλειψη σωματικων, πνευματικών, κοινωνικών δραστηριοτήτων και πολλές άλλες

– Πόσο ευάλωτη είναι η εποχή μας, μια εποχή που δεχόμαστε βομβαρδισμό πληροφοριών και δυσκολευόμαστε να εστιάσουμε τη συγκέντρωσή μας, στην ανάπτυξη της νόσου της άνοιας; 

Δεν είναι σαφές αν είναι θετικό ή επιβαρυντικό. Γνωρίζουμε για παράδειγμα ότι σε σχέση με παλαιότερες γενιές, οι νεότερες έχουν ελαφρώς μειωμένο κίνδυνο ανάπτυξης άνοιας. Αυτό ενδεχομένως να οφείλεται σε καλύτερο έλεγχο αγγειακών παραγόντων κινδύνου (π.χ. υπέρτασης, μείωση καπνίσματος κλπ), αλλά ίσως και σε πνευματικά πιο απαιτητικό τρόπο ζωής. Από την άλλη υπάρχουν κάποια δεδομένα που υποστηρίζουν επιβαρυντικό ρόλο του άγχους (που ενδεχομένως να επιτείνεται με το βομβαρδισμό που αναφέρετε) ως προς μελλοντική ανάπτυξη άνοιας, αλλά η αλήθεια είναι ότι δεν είναι σαφώς ξεκαθαρισμένο.  

Φαίνεται ότι οι πνευματικές δραστηριότητες (αλλά και οι κοινωνικές, και όσο και αν φαίνεται οξύμωρο και οι σωματικές) χτίζουν νοητικό απόθεμα

Advertisement

– Πότε θα πρέπει να ανησυχήσουμε σχετικά με τις διαπιστώσεις μας ότι ξεχνάμε μικροπράγματα στην καθημερινότητά μας;

Δυσκολίες στην εύρεση λέξεων και ονομάτων συνήθως δεν είναι ανησυχητικά. Ανησυχητικό σημάδι είναι η απώλεια μνήμης γεγονότων, οι επαναλήψεις κλπ.

– Ισχύει ότι οι νοητικές λειτουργίες μειώνονται αλλά κάποιες αυξάνονται καθώς μεγαλώνουμε; Ποιες είναι αυτές; Πώς θα μπορούσαμε «επιτείνουμε» αυτή την αύξηση; 

Οι περισσότερες νοητικές λειτουργίες μειώνονται. Μάλιστα ανάλογα με τη λειτουργία η έναρξη της μείωσης ξεκινά και από διαφορετική ηλικία. Π.χ. η νοητική ταχύτητα μπορεί να μειώνεται και από τη δεκαετία των 30. Νοητικές λειτουργίες που αυξάνονται περιλαμβάνουν κάποιες λειτουργίες του λόγου π.χ. λεξιλόγιο, γενικές γνώσεις αλλά και κάποιες ικανότητες λήψης σύνθετων αποφάσεων στις οποίες η εμπειρία παίζει σημαντικό ρόλο.

 Φαίνεται ότι οι πνευματικές δραστηριότητες (αλλά και οι κοινωνικές, και όσο και αν φαίνεται οξύμωρο και οι σωματικές) χτίζουν νοητικό απόθεμα. 

Συνολικά δεν έχω μετανιώσει που επέστρεψα από τις ΗΠΑ αλλά οι επαγγελματικές συνθήκες είναι πραγματικά προβληματικές με έντονες διαστάσεις μειωμένης ικανότητας, ελλειπούς οργάνωσης αλλά και διαφθοράς

– Ποιες είναι σε γενικές γραμμές οι συμβουλές σας σε σχέση με την πρόληψη και την καθυστέρηση της νόσου της άνοιας – ένα θέμα με το οποίο έχετε ασχοληθεί εκτενώς; 

Προσπαθούμε να ελέγξουμε αγγειακούς και μεταβολικούς παράγοντες κινδύνου (υπέρταση, διαβήτης, δυσλιπιδαιμία, κάπνισμα, παχυσαρκία), να αποφεύγουμε ή να παίρνουμε προστασία για κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, να προλαμβάνουμε ή να μειώνουμε στο δυνατό αισθητηριακές διαταραχές (δυσκολίες όρασης και ακοής), να ζούμε σε περιβάλλοντα με όσο λιγότερη περιβαλλοντική ρύπανση, να προσπαθούμε να μορφωνόμαστε συνεχώς δια βίου, να ακολουθούμε διατροφή κοντά στα παραδοσιακά μεσογειακά πρότυπα, να γυμναζόμαστε – να ασκούμαστε συνεχώς και εντατικά, να είμαστε δραστήριοι κοινωνικά.

– 10o Γυμνάσιο-Λύκειο Αμπελοκήπων, Ιατρική Σχολή Αθηνών, Πανεπιστήμιο Columbia. Αποτελείτε μια σπάνια και ξεχωριστή περίπτωση που το brain drain έγινε brain gain. Πως βιώνετε στην Ελλάδα πια, την απόφαση της επιστροφής που έχει ευεργετήσει τον τόπο μας; Εχετε μετανιώσει κάποια στιγμή; 

Συνολικά δεν έχω μετανιώσει αλλά οι επαγγελματικές συνθήκες είναι πραγματικά προβληματικές με έντονες διαστάσεις μειωμένης ικανότητας, ελλειπούς οργάνωσης αλλά και διαφθοράς. Οι συνθήκες αυτές δυστυχώς θέτουν πολλούς περιορισμούς στην αξιοποίηση των ανθρώπων, στο να δώσει τελικά ο καθένας στην κοινωνία το μέγιστο που μπορεί.  Για αυτό και η έκφραση έχει ευεργετήσει τον τόπο είναι νομίζω λίγο υπερβολική.

– Κύριε Σκαρμέα, ποια η ισχυρότερη ανάμνηση της ζωής σας; 

Θα έλεγα στιγμές επιτυχίας του Παναθηναϊκού, αλλά δυσκολεύομαι να διαλέξω μία. Ελπίζω να γίνουν περισσότερες στο μέλλον. 

Ανησυχητικό σημάδι είναι η απώλεια μνήμης γεγονότων, οι επαναλήψεις κλπ

Who is who

Ο Νίκος Σκαρμέας έλαβε το πτυχιο Ιατρικής από την Ιατρική Σχολή του Εθνικου και Καποδιστριακου Πανεπιστημιου Αθηνων (ΕΚΠΑ) το 1992. Μεταξύ 1996-2000 ειδικεύτηκε στη Νευρολογία στο Νοσοκομείο του Πανεπιστημίου Columbia στη Νέα Υόρκη. Μεταξυ 2000-2002 εκπαιδεύτηκε (κλινικά και ερευνητικά) στις Aνοιες και Ανώτερες Γνωστικές Λειτουργίες και έλαβε επίσημη εξειδίκευση από την Αμερικανική Ακαδημία Νευρολογίας στους τομείς (α) Συμπεριφορική Νευρολογία (Behavioral Neurology) και (β) Γηριατρική Νευρολογία (Geriatric Neurology). Επίσης, ολοκλήρωσε επιπλέον μεταπτυχιακες σπουδες (Μάστερ) στους τομεις της Βιοστατιστικής, Επιδημιολογίας και Κλινικής Ερευνας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Columbia και διδακτορικό (PhD) στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

Μέχρι το 2011 ο κ. Σκαρμέας κατείχε τη θέση του Αναπληρωτή Καθηγητή Νευρολογίας στο Πανεπιστημιο Columbia στη Νέα Υόρκη. Στην παρούσα φάση, είναι Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ – 1^η νευρολογική κλινική – Αιγινήτειο Νοσοκομείο. 

Οι δραστηριότητες του κ. Σκαρμέα συμπεριλαμβανουν πέραν της εκπαίδευσης και της κλινικής άσκησης της Νευρολογίας, έρευνα στον τομέα των Ανοιών.  Ειδικότερα έχει ασχοληθεί εκτενώς με παράγοντες που επηρεάζουν την πρόληψη και καθυστέρηση της εξέλιξης της Νόσου Αλτσχάιμερ συμπεριλαμβανομένων του τρόπου ζωής – πνευματικών, κοινωνικών δραστηριοτήτων, σωματικής άσκησης, διατροφής κλπ.

Η ερευνητική δραστηριότητα του κ. Σκαρμέα έχει χρηματοδοτηθεί απο πολλές πηγες, αναμεσα στις οποίες η Alzheimer’s Association και το Εθνικο Ιδρυμα Ερευνων των ΗΠΑ. Κύριος ερευνητής (PI) σε ερευνητικά προγράμματα συνολικού προυπολογισμού ~3.000.000 δολάρια. 

Ο κ. Σκαρμέας είναι κριτής (reviewer) για >130 διεθνή επιστημονικά περιοδικά, καθώς και γιά πάμπολες οργανώσεις και ιδρύματα χρηματοδότησης έρευνας σε πολλές χώρες συμπεριλαμβανομένων Ισραήλ, Ισπανίας, Ιταλίας, Ελβετίας, Αυστραλίας, Γαλλίας, Μεγάλης Βρετανίας, ΗΠΑ (Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών – NIH), Ευρωπαικής Ενωσης (Προγράμματα Μαρία Κιουρί – European Research Council) κλπ. 

Εχει δημοσιεύσει >150 πρωτότυπες επιστημονικές δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά – >9100 αναφορές (citations) Scopus – δείκτης Η: 54.

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις δημοσιεύσεις του κ. Σκαρμέα εδώ.

ΠΗΓΗ Βιογραφικού: Αιγινήτειο Νοσοκομείο.