Είτε τσιγαρίζεται σε ελαιόλαδο είτε προστίθεται λιωμένο σε ένα κάρυ, το σκόρδο έχει κερδίσει τη θέση του ως «πρωταγωνιστής» της κουζίνας. Πέρα όμως από τη δυνατή του γεύση, έχει αποκτήσει φήμη και ως φυσικό γιατροσόφι με εντυπωσιακά πιθανά οφέλη για την υγεία. Από την προστασία της καρδιάς μέχρι την ενίσχυση του ανοσοποιητικού, οι επιστημονικές έρευνες επιβεβαιώνουν ολοένα και περισσότερο αυτό που η παράδοση υποστήριζε επί αιώνες: το σκόρδο κάνει καλό.
Το «μυστικό» βρίσκεται στη χημική του σύσταση. Το σκόρδο (Allium sativum) περιέχει θειούχες ενώσεις, όπως η diallyl disulfide και η S-allyl cysteine, που ευθύνονται τόσο για τη χαρακτηριστική του οσμή όσο και για πολλές από τις φαρμακευτικές του δράσεις. Η πιο μελετημένη ουσία είναι η αλισίνη, η οποία σχηματίζεται όταν το σκόρδο κόβεται, λιώνεται ή μασιέται. Η αλισίνη είναι ασταθής και διασπάται γρήγορα σε άλλες θειούχες ενώσεις, οι οποίες συνδέονται με ποικίλα ευεργετικά αποτελέσματα στον οργανισμό. Ακολουθούν ορισμένα από τα καλύτερα τεκμηριωμένα οφέλη.
1. Υγεία της καρδιάς και των αγγείων
Το σκόρδο έχει μελετηθεί εκτενώς για την πιθανή του δράση στο καρδιαγγειακό σύστημα. Συμπληρώματα σκόρδου φαίνεται ότι μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της υψηλής αρτηριακής πίεσης, με ορισμένες έρευνες να δείχνουν αποτελέσματα συγκρίσιμα με αυτά συγκεκριμένων αντιυπερτασικών φαρμάκων. Μια ανάλυση του 2019 κατέληξε ότι τα συμπληρώματα σκόρδου μειώνουν σημαντικά την πίεση σε άτομα με υπέρταση, κάτι που συνδέθηκε με 16%-40% χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών συμβάντων, όπως έμφραγμα ή εγκεφαλικό.
Το όφελος αυτό πιθανότατα οφείλεται στο ότι το εκχύλισμα σκόρδου βελτιώνει την ελαστικότητα των αρτηριών. Πιο ελαστικά αγγεία μπορούν να διαστέλλονται και να συστέλλονται πιο εύκολα, διευκολύνοντας τη ροή του αίματος. Σκληρά, άκαμπτα αγγεία κουράζουν περισσότερο την καρδιά και αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιακής νόσου.
Επιπλέον, οι ενώσεις του σκόρδου φαίνεται πως βοηθούν στη χαλάρωση των αγγείων αυξάνοντας την παραγωγή δύο αερίων που παράγονται φυσιολογικά στο σώμα, του υδρόθειου και του μονοξειδίου του αζώτου. Αυτά συμβάλλουν στη διαστολή των αγγείων, ώστε το αίμα να κυκλοφορεί πιο ελεύθερα. Η αλισίνη ίσως συνεισφέρει και με έναν ακόμη τρόπο: παρεμποδίζοντας τη δράση της αγγειοτενσίνης ΙΙ, μιας ορμόνης που προκαλεί σύσπαση των αγγείων και άρα αύξηση της πίεσης.
Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι το σκόρδο μπορεί να μειώσει τη συνολική χοληστερόλη στο αίμα, αλλά και την LDL χοληστερόλη – τη λεγόμενη «κακή» χοληστερόλη, η οποία όταν είναι αυξημένη ευνοεί τη δημιουργία αθηρωματικών πλακών στις αρτηρίες. Μερικές μελέτες έχουν δείξει πως η λήψη σκόρδου για περισσότερο από δύο μήνες μπορεί να μειώσει την LDL έως και κατά 10% σε άτομα με ήπια αυξημένα επίπεδα.
Σε εργαστηριακές συνθήκες, οι ενώσεις του σκόρδου έχουν φανεί ότι αναστέλλουν ηπατικά ένζυμα που συμμετέχουν στην παραγωγή λιπών και χοληστερόλης. Παράλληλα, μπορεί να περιορίζουν το σχηματισμό πλάκας στα αγγεία κάνοντας την LDL λιγότερο ευάλωτη στην οξείδωση, μια διαδικασία που θεωρείται κρίσιμη στην ανάπτυξη της αθηροσκλήρωσης.
2. Ενίσχυση του ανοσοποιητικού
Οι αντιβακτηριακές ιδιότητες της αλισίνης είναι ήδη γνωστές. Επιπλέον, το εκχύλισμα σκόρδου έχει δείξει αντιμικροβιακή δράση απέναντι σε βακτήρια, ιούς και μύκητες. Σε μια κλινική μελέτη, άτομα που λάμβαναν «aged garlic extract» (εκχύλισμα παλαιωμένου σκόρδου) παρουσίασαν ηπιότερα συμπτώματα κρυολογήματος και γρίπης, ανάρρωσαν γρηγορότερα και έχασαν λιγότερες μέρες από την εργασία ή το σχολείο. Πιο πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι το σκόρδο μπορεί να στηρίξει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού ενεργοποιώντας διάφορους τύπους λευκών αιμοσφαιρίων:
μακροφάγα, που «καταβροχθίζουν» και καταστρέφουν μικρόβια, λεμφοκύτταρα (Τ και Β κύτταρα), που αναγνωρίζουν παθογόνα και παράγουν αντισώματα, κύτταρα φυσικούς φονείς (natural killer), τα οποία στοχεύουν και καταστρέφουν μολυσμένα ή ανώμαλα (π.χ. καρκινικά) κύτταρα. Το σκόρδο φαίνεται επίσης να συμβάλλει στη ρύθμιση της φλεγμονής, βασικού στοιχείου της ανοσολογικής απόκρισης.
3. Πιθανός ρόλος στην πρόληψη καρκίνου
Τα πρώιμα επιστημονικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι το σκόρδο ίσως βοηθά στη μείωση του κινδύνου ορισμένων μορφών καρκίνου, ιδίως του πεπτικού συστήματος, του παχέος εντέρου, των πνευμόνων και της ουροποιητικής οδού. Σε μελέτες έχει φανεί ότι το σκόρδο μπορεί να επηρεάσει κρίσιμες διεργασίες που σχετίζονται με την καρκινογένεση. Μεταξύ άλλων μπορεί:
να αναστέλλει τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό καρκινικών κυττάρων,
να εμποδίζει το σχηματισμό νέων αγγείων που «τρέφουν» τους όγκους,
να προάγει τον προγραμματισμένο κυτταρικό θάνατο (απόπτωση) καρκινικών κυττάρων.
Οι δράσεις αυτές φαίνεται να συνδέονται με την επίδραση του σκόρδου σε σηματοδοτικά μονοπάτια που ρυθμίζουν την ανάπτυξη και τη συμπεριφορά των κυττάρων. Οι αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές του ενδέχεται επίσης να παίζουν ρόλο. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος των στοιχείων προέρχεται από εργαστηριακές και ζωικές μελέτες. Αυτά τα αποτελέσματα δεν μεταφέρονται πάντα αυτούσια στον άνθρωπο, επομένως χρειάζονται περισσότερες, καλά σχεδιασμένες κλινικές μελέτες σε ανθρώπινους πληθυσμούς. Το σκόρδο έχει συνδεθεί και με άλλα πιθανά οφέλη που διερευνώνται ακόμη: οι αντιοξειδωτικές του ιδιότητες ίσως συμβάλλουν στη μείωση του κινδύνου για νόσο Αλτσχάιμερ, ενώ η αντιφλεγμονώδης δράση του μπορεί να είναι χρήσιμη σε παθήσεις όπως η οστεοαρθρίτιδα.
Πόσο σκόρδο είναι «αρκετό»;
Δεν υπάρχει επίσημη συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη σκόρδου. Πολλές μελέτες χρησιμοποιούν ποσότητες αντίστοιχες με μία έως δύο σκελίδες την ημέρα. Κυκλοφορούν επίσης και συμπληρώματα σε διάφορες μορφές. Η κατανάλωση σκόρδου μέσω της διατροφής προσφέρει επιπλέον φυτικές ίνες, βιταμίνες και άλλα φυτοχημικά που δεν βρίσκονται πάντα στα συμπληρώματα. Έτσι, το σκόρδο ως τροφή πιθανόν να προσφέρει πιο «ολοκληρωμένο» όφελος σε σχέση με τη λήψη μόνο ενός χαπιού.
Γενικά θεωρείται ασφαλές, αλλά σε ορισμένους ανθρώπους, ιδίως αν καταναλωθεί ωμό ή σε μεγάλες ποσότητες, μπορεί να προκαλέσει φούσκωμα, αέρια ή καούρα. Άτομα με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση ή έγκυες γυναίκες μπορεί να είναι πιο ευαίσθητα.
Δυσάρεστη αναπνοή και οσμή σώματος
Ένα από τα πιο… γνωστά «παράπλευρα» αποτελέσματα του σκόρδου είναι η κακοσμία στόματος και η έντονη οσμή σώματος. Καθώς η αλισίνη διασπάται, απελευθερώνονται διάφορα αέρια που περιέχουν θείο. Τα περισσότερα μεταβολίζονται από τον οργανισμό, όμως μια ένωση –η allyl methyl sulphide– δεν διασπάται πλήρως και αποβάλλεται μέσω της αναπνοής και του ιδρώτα.
Αλληλεπιδράσεις με φάρμακα και προφυλάξεις
Σε μεγάλες ποσότητες, ιδίως όταν λαμβάνεται ως συμπλήρωμα, το σκόρδο μπορεί να αλληλεπιδράσει με συγκεκριμένα φάρμακα. Ενδέχεται να ενισχύσει την αντιπηκτική δράση της ασπιρίνης ή φαρμάκων όπως η βαρφαρίνη, αυξάνοντας τον κίνδυνο αιμορραγίας. Επειδή επίσης μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση, χρειάζεται προσοχή σε άτομα που ήδη λαμβάνουν φάρμακα για υπέρταση ή υπόταση. Για εγκύους και γυναίκες που θηλάζουν, υψηλές δόσεις συμπληρωμάτων σκόρδου δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς, οπότε δεν είναι πλήρως γνωστές οι επιδράσεις στο έμβρυο ή στο βρέφος.
Πού καταλήγουμε;
Το σκόρδο είναι πολύ περισσότερο από απλό ενισχυτικό γεύσης. Πρόκειται για ένα «λειτουργικό» τρόφιμο, για το οποίο συσσωρεύονται συνεχώς επιστημονικά δεδομένα που στηρίζουν τα πιθανά οφέλη του. Δεν μπορεί να αντικαταστήσει την ιατρική αγωγή, αλλά η ένταξή του σε μια ισορροπημένη διατροφή πιθανότατα προσφέρει ουσιαστικά οφέλη για την καρδιά και το ανοσοποιητικό σύστημα.
Είτε το ψήνετε, το λιώνετε ή το παίρνετε σε μορφή συμπληρώματος, το σκόρδο αξίζει να έχει μια θέση στη ρουτίνα φροντίδας της υγείας σας. Αν λαμβάνετε φάρμακα ή έχετε υπάρχουσες παθήσεις, είναι σημαντικό να συμβουλευτείτε γιατρό ή φαρμακοποιό πριν αυξήσετε σημαντικά την κατανάλωσή του ή ξεκινήσετε συμπληρώματα. Όπως με κάθε φυσικό σκεύασμα, το κλειδί είναι η μετρότητα.
ΠΗΓΗ: The Conversation
